پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، اقتصاد ایران در سالی که گذشت با تحمل انواع ریسک‌های سیستماتیک سیاسی و اقتصادی بین‌الملل سالی سخت را سپری کرد و انباشت مشکلات سال‌های گذشته در خلال این ریسک‌ها منجر به فشار شدید به صنایع کوچک و بزرگ شد. شهادت رئیس جمهور سابق، جنگ‌های منطقه‌ای، برگزاری انتخابات، تشکیل دولت جدید، سر بر آوردن ترامپ از صندوق انتخابات آمریکا، فشار حداکثری تحریمی در کنار ناترازی انرژی و جهش‌های ارزی مشکلاتی بود که صنایع بزرگ از جمله صنعت پیشران فولاد را دچار نوسانات شدید کرد و تولید را با چالش‌های جدی مواجه ساخت. برای فولادسازان، این نیروها به افت عملیاتی منجر شد و تولید را تحت فشار قرار داد و رقابت‌پذیری را در بازاری که خود را برای جنگ تجاری تعرفه‌ای آماده می‌کند، تضعیف کرد.

افت تولید و صادرات

نگاهی به آمارهای عملکرد ۱۰ ماهه (پایان ژانویه ۲۰۲۵) صنعت فولاد نشان می‌دهد میزان صادرات در این بازه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۴ درصد و معادل ۶۲۳ میلیون دلار کاهش یافته است. در این بازه مجموعاً ۵.۳ میلیارد دلار صادرات صورت گرفته که فولاد میانی با ۲.۲ میلیارد دلار بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و ارزش صادرات مقاطع طویل ۱۶ میلیون دلار رشد و ارزش صادرات مقاطع تخت ۴ میلیون دلار کاهش داشته است. بیشترین افت صادراتی در اسلب با ۳۶ رصد و بیشترین رشد در ورق سرد با ۹۹ درصد رشد اتفاق افتاده است.

در بخش تولید نیز به واسطه مشکلات زیرساختی، شاهد افت ۵/۵ درصدی تولید در ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۳ هستیم. بیشترین افت در فولاد میانی رخ داده که دلیل آن قطعی برق و گاز بوده و کاهش تولید در این بخش ۶۵۰ میلیون دلار گزارش شده است. فولادسازان تا پایان آبان سعی کردند با رشد ۲/۱۱ درصد آهن اسفنجی، برای قطعی گاز در زمستان آماده شوند و بر همین اساس، این رشد در ماه‌های آذر و دی با افت شدید تولید، خنثی شده است. تولید ورق گرم ۶/۵ درصد رشد کرد، در حالی که تولید ورق سرد ۷/۱ درصد افت داشت، که نشان‌دهنده تأثیر نابرابر ناکامی‌های زیرساختی است.

حاشیه سود زیر فشار سربار

فارغ از افت صادرات و تولید، وضعیت سودآوری شرکت‌های زنجیره فولاد در سال جاری نسبت به مدت مشابه قبلی دچار افت شده است. فولاد مبارکه در گزارش ۹ ماهه حسابرسی نشده خود، ۶۸.۶ همت (۶۵/۱ میلیارد دلار) سود خالص اعلام کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴ درصد رشد را نشان می‌دهد اما این در حالی است که عدد فروش در همین بازه ۱۴ درصد رشد داشته و عملاً حاشیه سود خالص شرکت به دلیل رشد ۱۷ درصدی بهای تمام شده و رشد ۳۲ درصدی هزینه اداری و فروش از ۳۶ به ۲۹ درصد کاهش یافته است. فولاد خوزستان در همین بازه کاهش ۵۳ درصدی سود خالص و رشد ۲ درصدی تولید را تجربه کرده و در گل گهر نیز به واسطه افت حاشیه سود خالص، در ازای رشد ۱۶ درصدی تولید، سود خالص تنها ۲ درصد رشد داشته است. حاشیه سود خالص فخاس از ۳۱ به ۲۵ درصد کاهش یافته، این عدد برای چادرملو از ۴۱ به ۳۶ درصد کاهش یافته است. ذوب آهن نیز با وجود رشد یک درصدی فروش، ۲۲۰ درصد افزایش زیان خالص را تجربه کرده و به ۷.۴ همت (۱۷۸ میلیون دلار) زیان در ۹ ماه رسیده است.

از بازه آبان ماه تا اواسط اسفند ماه به دلیل رشد قیمت دلار، قیمت شمش در بورس کالا از ۲۲ به ۲۹ هزار تومان رسید و با نظر به فروش سلف اغلب عرضه‌ها، انعکاس این قیمت‌ها عمدتاً در صورت‌های سال مالی بعد رخ خواهد داد اما به همان میزان، رشد بهای تمام شده نیز رخ خواهد داد. مساله نگران کننده در خصوص زنجیره فولاد، کاهش محسوس حاشیه سود خالص به واسطه افزایش هزینه‌های سربار و در طرف مقابل، افت فروش صادراتی به دلیل افزایش شکاف دلار حواله و دلار آزاد است.

جنگ تعرفه در اوج

فراتر از مرزهای ایران، جنگ تعرفه‌ای در حال شکل‌گیری، بازارهای فولاد را تهدید به آشوب می‌کند. اقتصادهای نوظهوری مانند ایران با افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سهم صادراتی مواجه هستند، زیرا غول‌هایی مانند چین برای تسلط بر بازارهای غیرآمریکایی چرخش می‌کنند و قیمت‌های جهانی را پایین می‌آورند. صنعت فولاد ایران، که پیش‌تر با تحریم‌ها و مشکلات انرژی درگیر شده بود، در این رقابت بی‌رحمانه در خطر از دست دادن جایگاه خود است. جاده پیش رو بی‌رحمانه به نظر می‌رسد. رهبران صنعت می‌گویند بقا به نوآوری بستگی دارد، بلاک‌چین برای ساده‌سازی زنجیره تأمین، تولید هوشمند برای افزایش کارآیی، و سرمایه‌گذاری‌های جسورانه در زمینه‌های جدید. بدون بازسازی اساسی، غول‌های فولاد ایران با سال دیگری از فرسایش در جهانی روبه رو هستند که روزبه‌روز حضور در آن سخت‌تر می‌شود.

مصطفی مصری‌پور-نویسنده ماهنامه