-
توسعه ناتمام
صنعت فولاد ایران با وجود ظرفیت‌های فراوان، از تحقق اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ فاصله زیادی دارد. ضعف در برنامه‌ریزی، تعدد نهادهای تصمیم‌گیر، رانت، نبود شفافیت، مشکلات بورس کالا، چالش‌های انرژی و حمل‌ونقل از دلایل اصلی این عقب‌ماندگی‌اند. برای خروج از این وضعیت، هم‌افزایی میان دولت و بخش‌خصوصی، اصلاح سیاست‌ها و تقویت زنجیره ارزش فولاد ضرورت دارد تا ایران جایگاه شایسته‌اش را در بازار جهانی بازیابد.
-
چرا فرآوری معدنی برای امنیت ملی اهمیت دارد؟
بهتر است دولت‌های غربی بخش‌هایی از صنعت فرآوری فلزات را ملی کنند تا بتوانند با چین رقابت کنند. تأسیسات فرآوری مواد معدنی، مانند کارخانه‌های ذوب فلزات، باید به عنوان یک مساله امنیت ملی در نظر گرفته شوند. بدون حمایت قابل توجه دولت‌ها، کشورهای غربی همچنان به چین برای تأمین مواد معدنی حیاتی وابسته خواهند بود.
-
فناوری به تنهایی کافی نیست!
تنها داشتن فناوری پیشرفته برای دستیابی به رشد اقتصادی کافی نیست؛ بلکه نحوه تنظیم و توزیع قدرت ناشی از فناوری در بستر نهادهای سیاسی و اقتصادی است که سرنوشت جوامع را رقم می‌زند.
-
دماسنج تولید
«سرمایه‌گذاری برای تولید» وقتی معنا پیدا می‌کند که زمین بازی اقتصاد، امن و قابل پیش‌بینی باشد. بدون ثبات، حتی بهترین شعارها هم راه به جایی نمی‌برند. اقتصاد ایران، سال‌هاست زیر بار تصمیم‌های لحظه‌ای، نرخ‌های پرنوسان و مقررات متغیر، سرمایه را فراری داده است. اگر قرار است تولید جان بگیرد، باید آغوش اقتصاد را برای سرمایه‌گذار امن و قابل پیش‌بینی کرد؛ وگرنه فرصت‌ها باز هم به سمت مقصدی دیگر کوچ خواهند کرد.
-
مرز تاب‌آوری
یکی از راهکارهای ترسیم چشم‌اندازهای آتی و تحلیل سناریوهای آینده‌نگر، تحلیل فاکتورهای ریسک مرتبط با پدیده مورد تحلیل است. از نظر نگارنده این یادداشت در حال حاضر، ازجمله فاکتورهای ریسک حیاتی برای بخش صنعت و تبعا اقتصاد ایران در وضعیت کنونی، مساله انرژی و واردات است. از این رو در این تحلیل تلاش می‌شود چشم‌اندازی از بخش صنعت ایران با در نظر گرفتن فاکتورهای ریسک مذکور ارائه شود.
-
حرکت تازه صنعت فولاد ایران به سمت تولید پایدار با اقتصاد چرخشی؛
فولاد سبز در مدار نوآوری و بازیافت
صنعت فولاد ایران با رویکرد تازه‌ای به سوی آینده‌ای پایدار گام برمی‌دارد؛ آینده‌ای که در آن «اقتصاد چرخشی» و «مدیریت پسماند» نقش محوری دارند. این تغییر، از اتکا بر توسعه صرفاً کمی، به سمت بهره‌برداری بهینه از منابع، تولید فولاد سبز و هدف‌گذاری برای پسماند صفر و کربن خنثی، حرکت کرده و همزمان سودآوری و حفاظت از محیط‌زیست را در دستور کار دارد.
-
بازسازی توان تولید
سال جاری به سرمایه‌گذاری در تولید نام‌گذاری شده است تا توجه ویژه‌ای به توسعه زیرساخت‌ها، نوسازی تجهیزات و افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور جلب شود. با توجه به چالش‌های اقتصادی، تحریم‌ها و نیاز به تقویت تولید ملی، این نام‌گذاری به‌عنوان یک اقدام راهبردی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، بهبود فرآیندهای تولید و رفع موانع اقتصادی صورت گرفته است. هدف آن ارتقای توان رقابتی و ایجاد اشتغال پایدار از طریق رشد پایدار در بخش تولید است.
-
زنجیرهای قانونی، چگونه راه توسعه معادن را مسدود کرد؟
احیای سیاست معدنی
صنایع معدنی ایران با وجود ذخایر غنی، نیروی انسانی متخصص و ظرفیت بالای فرآوری، از فرصت‌های بزرگی برای ارزآوری و توسعه صنعتی برخوردار است. اما نبود سیاست‌های پایدار صادراتی، فرسودگی تجهیزات، محدودیت‌های ارزی و مقررات متناقض، چالش‌های جدی این بخش‌اند. در صورت اصلاح ساختار حکمرانی، تسهیل صادرات و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، این صنعت می‌تواند به یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی، اشتغال و تاب‌آوری کشور در برابر تحریم‌ها تبدیل شود.
-
فشار تقابل منافع، آینده تولید را به چالش می‌کشد؛
انتخاب دشوار بنگاه‌ها
بازار سرمایه، آیینه‌ای از امید یا ناامیدی سرمایه‌گذاران نسبت به آینده اقتصاد است. در این بازار، تعارض منافع میان سهامداران کوتاه‌مدت و چشم‌اندازهای بلندمدت شرکت‌ها پدیده‌ای آشناست. اما در ایرانِ امروز، این تعارض رنگ و بویی متفاوت یافته است. تورم مزمن، نااطمینانی‌های سیاسی، سایه تهدیدهای منطقه‌ای، نرخ بهره واقعی منفی و نبود افق روشن اقتصادی، همگی منجر به شکل‌گیری رفتاری شده‌اند که در ظاهر سوداگرانه به‌نظر می‌رسد، اما در واقع پاسخی طبیعی به ناامنی اقتصادی است.
-
کدام سیاست تقسیم سود درست است؟
تولید در آزمون تقسیم سود
سیاست تقسیم سود زمانی اثربخش است که میان بازده نقدی کوتاه‌مدت و سرمایه‌گذاری بلندمدت تعادل برقرار شود. در صنایعی چون فولاد، نگهداشت سود برای طرح‌های توسعه‌ای با بازده بالا، نه‌تنها ارزش ذاتی سهام را افزایش می‌دهد، بلکه وابستگی به منابع پرهزینه را کاهش می‌کند. تصمیم درباره درصد سود باید مبتنی بر تحلیل و ظرفیت رشد باشد، نه فشارهای مقطعی بازار.
-
نبرد قدرت در بالادست زنجیره تامین
در سال ۲۰۲۵، مفهوم «ریسک عمودی» (Vertical Risk) به دغدغه‌ای جدی در زنجیره جهانی تأمین کالا تبدیل شده و تأثیر عمیقی بر سیاستگذاری‌های کلان، موازنه قدرت اقتصادی و حتی منازعات ژئوپلیتیک بر جای گذاشته است.
-
حکمرانی عدم‌قطعیت‌ها در اقتصاد جهان
در سال جاری، یکی از اقدامات مهم و راهبردی بانک مرکزی اروپا، کاهش نرخ بهره به میزان ۲۵ واحد پایه بود؛ تصمیمی که با هدف مقابله با فشارهای فزاینده ناشی از تشدید تعرفه‌های تجاری آمریکا و گسترش جنگ‌های تجاری جهانی اتخاذ شد.
-
بازنگری در سیاست‌گذاری بازار سرمایه ایران؛
از توزیع سود تا تامین مالی توسعه
در کشوری که زیرساخت‌های اقتصادی آن زیر فشار تورم، نوسانات سیاسی و تحریم‌های خارجی در نوسان است، بازار سرمایه نقشی دوگانه پیدا کرده است؛ از یک‌سو، بستری برای تأمین مالی شرکت‌ها و موتور رشد اقتصادی، و از سوی دیگر، پناهگاهی برای سرمایه‌های مردمی که از تلاطم‌های بازار ارز، مسکن و طلا گریزان‌اند. در این میان، پرسش بنیادینی پیش روی سیاست‌گذاران، فعالان بازار و سهامداران قرار دارد: آیا بازار سرمایه، به‌ویژه در حوزه صنایع راهبردی، باید همچنان سودمحور باقی بماند؟ یا زمان آن فرارسیده که افق نگاه بازار، از "تقسیم سود نقدی" به "خلق ارزش بلندمدت" تغییر یابد؟
-
-
احیای اقتصاد با مدل بانوی آهنین
هنگامی که مارگارت تاچر در سال ۱۹۷۹ سکان هدایت بریتانیا را به دست گرفت، اقتصاد کشور در وضعیتی اسفناک بود. تورم لجام‌گسیخته، رکود عمیق، اعتصابات گسترده اتحادیه‌ها و صنعتی صنعتی ورشکسته تصویری تیره از آینده ترسیم کرده بودند.
-
دو رویکرد متعارف در مسئولیت اجتماعی
در بحث مسئولیت اجتماعی، دو رویکرد اصلی در سطح جهانی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. نخست، رویکردی است که از دل فرهنگ غربی برخاسته و به مسئولیت اجتماعی به‌عنوان یک ایدئولوژی می‌نگرد؛ در این نگاه، سازمان‌ها و شرکت‌ها برای ایفای نقشی در بهبود وضعیت جامعه، دست به اقداماتی می‌زنند که بیشتر رنگ و بوی سرمایه‌گذاری اجتماعی یا فعالیت‌های خیریه دارد.
-
داروی درمان تورم تولید است
تورم، مفهومی است که در زبان مردم به شکل «گرانی» بازتاب پیدا کرده است. این پدیده همواره ناشی از دو عامل کلان است: افزایش تقاضا یا کاهش عرضه. هر جا قیمت‌ها بالا می‌روند، یکی از این عوامل در کار است. به بیان دیگر یا مردم بیش از اندازه تقاضا دارند یا آنکه هزینه تولید افزایش و عرضه کاهش یافته است.
-
خسارت بزرگ در کمین اقتصاد ایران
امروز همه کشورهای حاشیه خلیج فارس نقشه راه مشخصی برای توسعه دارند؛ برنامه‌هایی که اغلب با افق‌هایی چون ۲۰۳۰، ۲۰۳۵ و حتی ۲۰۵۰ طراحی شده‌اند. این کشورها همزمان با تداوم بهره‌برداری از منابع سنتی خود یعنی نفت و گاز، گام‌های بلندی نیز در مسیر تنوع‌بخشی به اقتصاد و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برداشته‌اند یعنی با دو بال سنت و نوگرایی پرواز می‌کنند.
-
پیشنهادی برای جلب رضایت مجامع؛
سود نقدی تمام ماجرا نیست
بسیاری از مدیران تحت فشار تقاضای کوتاه‌مدت بازار، راه ساده‌تر یعنی تقسیم حداکثری سود را برمی‌گزینند تا رضایت آنی سهامداران را جلب کنند. اما این رویکرد، اغلب به قیمت از دست رفتن فرصت‌های بی‌بدیل برای ساخت یک مزیت رقابتی پایدار تمام می‌شود.
-
افق تازه در حکمرانی؛
شیرین‌سازی قطعه‌ای از پازل آب
در ایرانِ کم‌آب کلید حل بحران نه صرفاً در انتقال و شیرین‌سازی که در بازنگری اساسی سیاست‌های مصرف و مدیریت منابع آبی است راهکارهای چندبعدی و هماهنگ، تنها مسیر عبور از چالش خشکسالی و بحران آب خواهند بود. شیرین‌سازی اگر هدفمند و صحیح انجام شود تنها یک قطعه از این پازل بزرگ است.
-
هزینه واقعی ساختمان‌های غیر بهینه؛
۹ میلیارد دلار اتلاف!
ساختمان‌های ایران سالانه میلیاردها دلار خسارت ناشی از اتلاف انرژی به اقتصاد و محیط زیست تحمیل می‌کنند؛ بحرانی که در سایه بی‌توجهی به استانداردها و نبود نظارت کارآمد، ابعاد آن هر روز گسترده‌تر می‌شود.
-
فاصله معنادار
شاخص‌های بین‌المللی ایمنی معادن، که نسبت حوادث به تناژ استخراج را می‌سنجند، نشان می‌دهند ایمنی معدن‌کاری در ایران با چالش‌های جدی مواجه است. تکرار حوادث مشابه حاکی از آن است که از رویدادهای گذشته درس گرفته نشده است. برای بهبود این وضعیت، باید برنامه‌ای جامع، علمی و سیستماتیک طراحی و اجرا شود تا ریشه مشکلات به‌درستی شناسایی و رفع شود.
-
دورنمای مبهم
در پی شتاب گرفتن مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، بار دیگر بازار شایعات داغ شده و یکی از جنجالی‌ترین ادعاها، طرح موضوع سرمایه‌گذاری هزار میلیارد دلاری آمریکایی‌ها در ایران است؛ عددی حیرت‌انگیز که با واقعیت‌های اقتصاد ایران و رفتار سرمایه‌گذاران آمریکایی در تضاد است. درحالی‌که شرکت‌های چندملیتی آمریکا سرمایه‌های خود را عمدتادر مناطق باثبات، با مزایای مالیاتی و چارچوب‌های حقوقی امن متمرکز می‌کنند، به نظر می‌رسد ایران فعلا در این معادله جایی نداشته باشد.
-
هم‌راستایی نهادی
سرمایه‌گذاری در تولید، محرک اصلی رشد اقتصادی و رقابت‌پذیری کشور است و نیازمند حکمرانی مطلوب با الزامات نهادی، حقوقی، مالی و فناورانه است. سیاست‌های پایدار، شفافیت، تسهیل مقررات، تقویت حقوق مالکیت و توسعه زیرساخت‌ها نقش کلیدی در جذب سرمایه دارند. برای تحقق اهداف تولید در ۱۴۰۴، هم‌راستایی دولت و بخش‌خصوصی ضروری است. تدوین نقشه راه و برنامه‌ریزی هوشمند، با توجه به فناوری، محیط‌زیست و صادرات، زمینه‌ساز تاب‌آوری اقتصادی است.
-
بحرانی پنهان در سایه توسعه؛
فرسودگی عامل خاموشِ ناترازی
در حالی که بحران‌های روزمره اقتصادی، سیاسی و زیست‌محیطی تیتر یک خبرها شده‌اند، بحران پنهان فرسودگی زیرساخت‌ها، صنایع، خودروها و نظام آموزشی به آرامی پایه‌های توسعه کشور را تضعیف می‌کند. به گفته کارشناسان، فرسودگی سبب شده مصرف انرژی و آلودگی هوا از استانداردهای جهانی فاصله بگیرد، بهره‌وری پایین بیاید و کیفیت زندگی شهروندان تحت‌تأثیر قرار گیرد، به‌طوری که امروز بیش از ۴۰ درصد انرژی کشور در ساختمان‌های ناکارآمد مصرف و شبکه‌های فرسوده برق تا ۱۴ درصد انرژی را تلف می‌کنند. تداوم این روند، قدرت رقابت اقتصادی و امنیت زیست‌محیطی را به خطر می‌اندازد و نیازمند توجه فوری سیاست‌گذاران برای آغاز بازسازی و نوسازی زیرساخت‌های حیاتی کشور است.
-
زنجیره‌های گمشده
سرمایه‌گذاری نیازمند خوش‌بینی به آینده‌ای باثبات و کم‌ریسک است. بی‌ثباتی‌های داخلی (مدیریتی، سیاستی، تقنینی، سیاسی) و خارجی (تنش‌های منطقه‌ای و جهانی) مانع سرمایه‌گذاری شده و به فرار سرمایه یا فعالیت‌های غیرمولد منجر می‌شود. ایران به دلیل وابستگی به نفت، نیاز بیشتری به روابط باثبات خارجی دارد. دعوت از سرمایه‌گذاری خارجی بدون اصلاح ساختارهای ناکارآمد داخلی و حفظ سرمایه‌های موجود، غیرمنطقی است. همچنین، تکمیل زنجیره‌های صنایع بزرگ برای بهره‌مندی از ارزش افزوده و اشتغال ضروری است.
-
راهی پر از سنگلاخ
سرمایه‌گذاری مولد در صنعت و معدن، برخلاف سفته‌بازی، بر خلق ارزش واقعی تمرکز دارد. این سرمایه‌گذاری‌ها آینده‌سازند؛ اشتغال پایدار، ارتقای مهارت و توسعه زیرساخت را رقم می‌زنند. از کارخانه مس در شیلی تا فولاد سبز در کره‌جنوبی، هر پروژه نقطه عطفی برای نسل‌هاست. طبق گزارش بانک جهانی ۲۰۲۴، این کشورها تا ۲۵ درصد رشد بهره‌وری بیشتری نسبت به دیگران داشته‌اند.
-
جنگ تجاری و افزایش خطر رکود
در حال حاضر درگیر یک جنگ تجاری هستیم. تعرفه‌هایی بر کالاهای وارداتی از شرکای تجاری خود اعمال کرده‌ایم و آنها نیز به همین روش پاسخ داده‌اند.
-
روایتی از یک الگوی پیشران
در قلب صنعت ایران، یک تحول خاموش در جریان است. گروه فولاد مبارکه، غول صنعتی ایران، نه‌تنها زنجیره ارزش فولاد را بازتعریف کرده، بلکه الگویی پیشرو برای سرمایه‌گذاری ملی ارائه داده که می‌تواند مسیر توسعه صنعتی کشور را دگرگون کند. آنچه در این مجموعه در حال وقوع است، فراتر از یک پروژه صنعتی است: این یک نقشه راه برای خلق آینده بهتر است، نقشه‌ای که اگر در مقیاس ملی به کار گرفته شود، ایران را به یک قدرت صنعتی پایدار و رقابتی در منطقه تبدیل خواهد کرد. اما کلید این تحول، در یک عبارت نهفته است: تأمین مالی هوشمند. بدون منابع مالی هدفمند و کارآمد، هیچ طرح صنعتی، هرچند بلندپروازانه، به غایت مطلوب دست نمی‌یابد.
-
غرب دیگر بازیگر بلامنازع نیست!
طرح «کمربند و جاده» چین (BRI) در برابر ابتکار G7 برای توسعه زیرساخت‌های جهانی (PGII)، از چند منظر جایگاهی متمایز دارد؛ نه‌فقط به دلیل وسعت جغرافیایی پروژه‌ها، بلکه به دلیل عملکرد اجرایی، سرعت در عملیاتی‌سازی و مدل مالی خاصی که به کشورها امکان جذب سرمایه بدون شروط سنگین را می‌دهد.