پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، با اینکه بازار کالاهای اساسی سطوح بسیار بالایی از ابهام را تجربه می‌کنند، تجارت این کالاها بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار (قبل از بهره و مالیات) در سال ۲۰۲۳ تولید کرده یعنی بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار حاشیه سود ناخالص. با توجه به این دینامیک، موفقیت در سال‌های آینده، به توانایی مدیریت و واکنش نسبت به شرایط غیرقابل پیش‌بینی بازار بستگی خواهد داشت. بازیگرانی که بازارها را به خوبی می‌شناسند، بهتر می‌توانند از آن ارزش به دست آورند و بقیه هم باید روی مهارت‌ها و قابلیت‌های جدید سرمایه‌گذاری کنند.

رشد سریع بازار کالاهای اساسی، موجی از ورودی‌های جدید را معرفی کرده است – از جمله تاجران متمرکز بر تکنولوژی، صندوق‌های پوشش ریسک، بانک‌ها و بازیگرانی که در عرصه معدن و فرآوری محصولات معدنی فعالیت می‌کنند. این پیشرفت مثبتی است. بازارهای متزلزل، هم منابع ارزش را افزایش می‌دهند و هم به تسهیل تحول انرژی از طریق سرمایه‌گذاری در محصولات و تکنولوژی‌های نوظهور و جدید کمک می‌کنند. این موضوع می‌تواند در تحقق اهداف اقلیمی جهانی و شکل‌دهی آینده‌ای سبزتر و پاک‌تر مؤثر باشد. این مطلب، به بررسی وضعیت صنعت در کالاهای اساسی می‌پردازد و دو روند را که در سال‌های آینده بازار را شکل می‌دهند، شناسایی می‌کند: بازارهای کالاهای اساسی به هم متصل و افزایش اهمیت برق.

بررسی وضعیت صنعت

با وجود افزایش ثبات در محیط بازار و کاهش نوسان قیمت کالاهای اساسی، منابع ارزش تجارت کالا انعطاف زیادی نشان داده‌اند - از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ نوسان قیمت برای نفت وست تگزاس اینترمدیت، گاز طبیعی هلند، مرکز توزیع خط لوله گاز طبیعی هنری هاب لوئیزیانا، و مس به ترتیب ۳۰، ۵۸، ۳۸ و ۲۷ درصد کاهش یافته و نگرانی در مورد رکود قریب‌الوقوع هم کم شده است. پس از یک رشد سریع بین سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، ارزش کل معاملات تجاری در سال ۲۰۲۳ نسبتاً ثابت بوده است (شکل ۱).

با وجود کاهش قیمت‌ها، بازار کالاهای اساسی همچنان کساد است و پیش‌بینی تغییرات در عرضه و تقاضا سخت‌تر شده است (شکل ۲). به علاوه، ابهام در امنیت عرضه انرژی باعث نوسان قیمت می‌شود که در صورت بالاتر رفتن نرخ‌های بهره، این موضوع تشدید می‌شود. نرخ بالای بهره بر هزینه بدهی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های جدید تأثیر می‌گذارد و می‌تواند یکسری فرصت‌های کسب‌وکار را تغییر دهد. این دینامیک به طور خاص بر پروژه‌های بزرگ که هزینه‌های سرمایه‌ای قابل توجهی نیاز دارند، اثرگذار است.

اختلال در زنجیره تأمین نیز فعالیت‌های تجارت جهانی را محدود کرده است. هم اتفاق‌های ژئوپلیتیک در مقیاس بزرگ (مثل پاندمی کرونا و جنگ روسیه و اوکراین) و هم رویدادهای محلی (مثل کاهش ترافیک بار در کانال پاناما به خاطر خشکسالی و همچنین درگیری‌های نظامی در دریای سرخ) بر دسترس‌پذیری محصولات و قیمت‌های آنها تأثیر گذاشته است. علاوه بر اینها، قیمت کالاهای اساسی بر اساس عملکرد اقتصادی یکسری کشورها دچار نوسان می‌شود: کمبود انرژی در یک اقتصاد بزرگ مثل چین یا آمریکا، می‌تواند کل جهان را تحت تأثیر قرار دهدکه این هم به نوبه خود بر قیمت دیگر کالاهای اساسی و مواد غذایی و همچنین نرخ تورم، تأثیرگذار است.

• نفت و فرآورده‌های نفتی

توسعه: نفت و فرآورده‌های نفتی همچنان بزرگ‌ترین منبع ارزش هستند، اما سودآوری آنها در سال ۲۰۲۳ کاهش یافت. با اینکه نوسان قیمت‌ها در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۳ بیشتر بود، اما در سال ۲۰۲۳ هم شاهد نوسانات فیزیکی قابل توجهی بودیم، به‌ویژه با توجه به تغییر جریان سفارش‌های تجاری در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین و تحرکات نظامی در دریای سرخ. در نهایت، نفت خام اورال روسیه، قبل از ارسال به اروپا در قالب فرآورده‌های نفتی، به هند منتقل شد.

چشم‌انداز رقابت: بر اساس گزارش «چشم‌انداز جهانی انرژی ۲۰۲۳ مک‌کینزی»، تا پایان این دهه، تقاضای کل برای نفت، همچنان افزایش می‌یابد و سپس بعد از سال ۲۰۳۰ روند نزولی پیدا خواهد کرد. یک پیش‌بینی دیگر می‌گوید تقاضای نفت تا سال ۲۰۵۰ تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. تا آن زمان، رقابت برای خرید نفت تشدید می‌شود، چون تعداد بازیگران بزرگ در تجارت نفت و فرآورده‌های نفتی افزایش خواهد یافت. در این میان، برای بازیگرانی که در بازارهای فرعی فعالیت می‌کنند، ریسک‌ها به فرصت تبدیل می‌شوند؛ به‌ویژه در حوزه پتروشیمی که تاجران بزرگ بیشتر بر گاز مایع طبیعی تمرکز خواهند کرد.

• برق و گاز

توسعه: به طور کلی، منبع ارزش تجاری برای برق و گاز در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت. با اینکه اختلال در عرضه گاز روسیه به اروپا در سال ۲۰۲۲ در سال ۲۰۲۳ تا حدی جبران شد، اما نوسان تولید برق و گاز در این قاره، بالاتر از حد میانگین بود (در مقایسه با بازه زمانی ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰).

چشم‌انداز رقابت: بازارها احتمالاً شاهد تشدید رقابت خواهند بود. بازیگران نیروگاه‌ها و تجدیدپذیرها می‌توانند قابلیت‌های تجاری خود را افزایش دهند و بازیگران تجاری متمرکز بر تکنولوژی می‌توانند با افزایش مقیاس و سرمایه‌گذاری مجدد سودهای خود، فعالیتشان را گسترده‌تر کنند. همزمان، بازیگران تجاری بزرگ که بر نفت و گاز یا فلزات متمرکزند، می‌توانند سرمایه‌گذاری در برق را افزایش دهند. فرصت‌های جدید در برق و گاز (البته بیشتر برق) عمدتاً در سه حوزه وجود دارد:

1. ورود به بازارهای جدید. با اینکه بازارهای تجاری برق و گاز هنوز در حال توسعه‌اند، اما تعدادی از بازیگران صنعت با استفاده از قابلیت‌های موجود، هم‌افزایی ایجاد می‌کنند تا وارد بازارهای جدید شوند.
2. تجارت مبتنی بر داده. محیط بازاری که به سرعت تغییر می‌کند، در کنار دسترسی سریع‌تر به داده‌های بازار، فرصت‌هایی را برای ورود بازیگران جدید به بخش انرژی به وجود آورده است. خیلی از این تازه‌واردها آشنا به تکنولوژی هستند و نسبت به تحلیل داده مشتاقند. این روند می‌تواند توسط نسل جدید که با تکنولوژی بزرگ شده تسریع پیدا کند. خیلی از آنها به دنبال جذب فرصت‌های دیجیتال جدید هستند. تبادلات برق و گاز، به نوبه خود در حال اصلاح بازارهای کوتاه مدت هستند تا بگذارند تجارت هر چه بیشتر اتوماتیک‌سازی شود که در ترکیب با پیشرفت‌های به‌وجود آمده در تکنولوژی یا تحلیل بازار، می‌توان از آن برای تبدیل داده به سیگنال‌های تجاری با دقت و سرعت بیشتر، استفاده کرد.
3. دارایی‌های جدید. تغییر بازارهای انرژی، به سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید و زیرساخت‌های شبکه نیاز دارد. سرمایه‌گذاری در سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی باتری، به سرعت در حال رشد است، به‌طوری که در سال ۲۰۲۲ میزان این سرمایه‌گذاری به بیش از ۵ میلیارد دلار رسید و انتظار می‌رود این رقم در سال ۲۰۳۰ به ۱۵۰ میلیارد دلار برسد. به‌علاوه، ارتباط با دیگر کالاها مثل هیدروژن و مشتقات آن، و همچنین محدودیت‌های مرتبط با شبکه برق، می‌تواند فرصت‌هایی برای بهینه‌سازی دارایی‌های جدید ایجاد کند.

• LNG

توسعه: رشد بازار گاز مایع طبیعی یا LNG در سال ۲۰۲۳ تداوم داشت. به‌علاوه، با توجه به اهمیت نقش LNG در حفظ امنیت انرژی اروپا، در سال ۲۰۲۳ ظرفیت واردات آن ۴۰ میلیارد مترمکعب افزایش یافت و پیش‌بینی شده این ظرفیت ۳۰ میلیارد مترمکعب دیگر در سال ۲۰۲۴ اضافه شود. با وجود کاهش قیمت‌های گاز طبیعی و نوسان ناشی از افزایش تولید هسته‌ای، کاهش تقاضا از طرف صنعتی‌ها، و زمستان ملایم در کشورهایی که برای گرمایش خود به گاز متکی هستند، تاجران توانستند در فرصت‌های موجود بین اروپا و شرق آسیا سرمایه‌گذاری کنند.

چشم‌انداز رقابت: با توجه به نقش برجسته LNG در بازارهای جهانی گاز و به‌ویژه اروپا، انتظار می‌رود رقابت بازار هم تشدید شود. بنابراین تاجران نفت و گاز این فرصت را دارند که قابلیت‌های تجاری خود را در کالایی که مزیت رقابتی قابل توجهی دارد، افزایش دهند. به عنوان مثال، نیروگاه‌هایی که به قراردادهای گازی بلندمدت، مثل قراردادهای اروپایی متکی هستند، می‌توانند قابلیت‌های تجارت LNG خود را بر اساس قدرت ردپای مشتریان فعلی خود افزایش دهند.

• کشاورزی

توسعه: در سال ۲۰۲۳ بازار کشاورزی با افزایش تقاضا برای مواد غذایی و خوراک دام، اختلال در عرضه به خاطر جنگ روسیه و اوکراین که صادرکنندگان بزرگ غلات هستند، و افزایش هزینه‌های تولید (مثلاً قیمت کود شیمیایی به خاطر افزایش قیمت گاز طبیعی تحت تأثیر قرار گرفت)، مواجه شد. با توجه به ظرفیت محدود مواد اولیه و فرآوری، تقاضا برای سوخت‌های پایدار که از دانه‌های روغنی به دست می‌آیند، حاشیه سود این دانه‌ها را افزایش داده است.

چشم‌انداز رقابت: بازیگران بزرگ کشاورزی، کنترل خود را بر طرف تولید حفظ خواهند کرد. این روند به واسطه افزایش ارتباط بین قیمت مواد غذایی و کشاورزی و قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی تقویت می‌شود. همزمان، استارت‌آپ‌های جدید که قابلیت‌های تکنولوژیک قوی دارند، این پتانسیل را دارند که در بازار اختلال ایجاد کنند. همچنین تاجران نفت و فرآورده‌های نفتی با پورتفوهای پایین‌دستی که نیازمند تحول به سوی سوخت‌های سبز هستند، این پتانسیل را دارند. البته توسعه کسب‌وکارها به مکان‌های جدید، به دانش محلی و تخصصی نیاز دارد، چون قوانین و محدودیت‌های صادرات در بازارهای مختلف، متفاوت است. به‌علاوه، رویدادهای ژئوپلیتیک می‌توانند به شکل قابل توجهی فعالیت‌های صادراتی و وارداتی را متحول کنند. به عنوان مثال، اوکراین قبلاً محصولات کشاورزی خود را عمدتاً از بنادر واقع در دریای سیاه صادر می‌کرد، اما اخیراً مجبور شده از مسیرهای جایگزین استفاده کند.

• فلزات و معدن

توسعه: فلزات و معدن نیز در سال ۲۰۲۳ کاهش سودآوری تجاری را تجربه کرد. بالا رفتن قیمت انرژی، هزینه‌های معدن‌کاوی و فرآوری را افزایش داد، در حالی که قیمت کالاهای اساسی از اوج سال ۲۰۲۲ پایین آمده بود. تولید نیکل در سال ۲۰۲۳ به میزان قابل توجهی افزایش یافت که اندونزی عامل آن بود. اما لیتیوم نرخ رشد ضعیفی داشت. همچنین نقدینگی بیشتری وارد این بخش شد، چون بازیگران صنعت، تجارت کالاهای مرتبط با تحول انرژی را افزایش دادند.

چشم‌انداز رقابت: اهمیت معدن و فلزات در چند سال آینده بیشتر می‌شود، چون تقاضا به واسطه ازدیاد تکنولوژی‌های تحول انرژی بالا خواهد رفت. این افزایش تقاضا به نوبه خود، قدرت‌های ژئوپلیتیک جدیدی به وجود خواهد آورد و می‌تواند دینامیک‌های تجاری موجودی را که ما می‌شناسیم متحول کند. پیش‌بینی می‌شود بازیگران بزرگ معدن، مثل بازیگران عرصه نفت و فرآورده‌های نفتی، درگیر فعالیت‌های تجاری بیشتری شوند که به تشدید رقابت منجر خواهد شد. کاهش حاشیه سود، باعث می‌شود تولیدکنندگان مواد معدنی و فلزات، قراردادهای پیش‌فروش را به شکل متفاوتی تنظیم کنند. برای شرکت‌های تازه‌وارد، فرصت‌ها به فلزات جزئی مثل منگنز مورد استفاده در باتری محدود می‌شود. بازار فلزات جزئی که کبالت را هم شامل می‌شود، قبلاً با حجم پایین تجارت و عدم شفافیت در قیمت‌ها شناخته می‌شد، اما حالا این بازار در حال رسیدن به بلوغ است و فرصت‌های تازه‌ای برای تجارت داده‌محور ایجاد کرده است. به عنوان مثال، در چند سال آینده، تقاضا برای اورانیوم افزایش خواهد یافت، چون برای پر کردن شکاف‌های موجود در ترکیب انرژی پاک، ظرفیت انرژی هسته‌ای بیشتری مورد نیاز است.

دو روند مهم شکل‌دهنده بازارهای کالاهای اساسی

در سال‌های آینده، بازارهای کالاهای اساسی تحت تأثیر دو روند مهم قرار خواهد داشت: یکی به هم‌پیوستگی هرچه بیشتر بازارهای کالاهای اساسی و دیگری پررنگ شدن نقش برق در تحول انرژی.

• بازارهای کالاهای اساسی به‌هم‌پیوستگی بیشتری پیدا خواهند کرد

هر چقدر بازارهای انرژی در تنگنای بیشتری قرار گرفتند، پیوندشان هم بیشتر شد. ارتباط مستقیم بین کالاهای اساسی و تحول انرژی دو برابر شد و در سال ۲۰۲۲ به ۵۶ درصد رسید (این رقم در سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۱۵ به ترتیب ۲۳ و ۲۷ درصد بود). به‌علاوه، افزایش تنوع عرضه، به کاهش روابط بلند مدت نقطه به نقطه (روابط مستقیم دائمی بین دو طرف) و قرار گرفتن بیشتر در معرض قراردادهای کوتاه مدت منجر شده است. بازار LNG به طور خاص، تحت تأثیر این تغییر بوده است. از ۶۳۵ تانکر LNG فعال در سراسر دنیا، تقریباً ۱۰۰ تانکر در سه سال گذشته شروع به کار کرده‌اند و انتظار می‌رود تعداد کل آنها تا سال ۲۰۲۸ از تعداد تانکرهای حامل نفت بیشتر شود. بر این اساس، افزایش تعداد کشتی‌های حامل سوخت، ارتباطات بین بازارهای جهانی مثل برق و گاز را هم تقویت می‌کند.

این روند، با گزارش‌های خبری که بر افزایش گسستگی ژئوپلیتیک تاکید دارند و تلاش کشورها برای استقلال بیشتر، در تضاد است. به هر حال، برخی منطقه‌بندی‌ها، عمدتاً در میان کالاهای اساسی کمیاب، مشاهده شده است؛ مثل تفکیک کشاورزی از دینامیک‌های قیمت جهانی.

هر چقدر ارتباط بازارها با هم بیشتر می‌شود و رویدادهای ژئوپلیتیک چالش‌های گاه و بیگاه در حمل و نقل ایجاد می‌کنند، بازیگرانی که حضور جهانی دارند بهتر می‌توانند نابسامانی‌های بازار را پیش‌بینی کنند. افزایش ارتباطات بازار، امکان سفارش مجدد در جریانات جهانی را هم فراهم می‌کند. برای کالاهایی مثل برق که در سطح جهانی تجارت نمی‌شوند، حضور و مقیاس جهانی می‌تواند مزایای دیگری هم داشته باشد. به عنوان مثال، در تجارتی که به‌شدت به داده و تجزیه و تحلیل آن وابسته است، بازیگران جهانی می‌توانند این قابلیت‌ها را در چند بازار منطقه‌ای گسترش دهند.

• نقش برق در تحول انرژی افزایش خواهد یافت

برای تحقق اهداف «توافق‌نامه پاریس» و کمک به ایجاد یک مسیر رقابتی و مقرون به صرفه به سوی کربن‌خنثی شدن، برق در تحول انرژی نقشی کلیدی خواهد داشت. منابع ارزشمندتر و رقابت در زنجیره ارزش، فرصت‌های واضحی ایجاد می‌کنند تا بازیگران صنعت از آن منتفع شوند. نقش اساسی برق در تحول انرژی، در رشد پیش‌بینی شده ۵ درصد در سال منعکس می‌شود، به‌طوری که تا سال ۲۰۴۰ به ۳/۱ تا ۴/۲ تریلیون دلار می‌رسد.

برق به عنوان یک کالای اساسی، با چالش‌های منحصر به فردی روبه‌رو است، چون تقریباً در همان زمانی که تولید می‌شود، مصرف هم می‌شود.

مراحل اولیه تحول انرژی تاکنون بر انرژی‌های بادی و خورشیدی متکی بود، اما تحقق ۵۰ درصد بعدی، پیچیده‌تر خواهد بود. برای توزیع و تولید انرژی پاک، راه‌حلی که مناسب همه باشد وجود ندارد و گزینه‌هایی مثل انرژی هسته‌ای، هیدروژن و جذب کربن هم به سرمایه‌گذاری‌های هنگفت نیاز دارند.

این تحلیل‌ها نشان می‌دهند افزایش سطح ابهام در بازارها، چطور در تجارت کالاهای اساسی منبع ارزش قابل توجهی ایجاد می‌کند. با اینکه افزایش سود، باعث شکل‌گیری چشم‌انداز مثبت در صنعت می‌شود، اما رقابت را هم تشدید می‌کند. بازیگران صنعت، برای افزایش چابکی و قابلیت‌های خود، باید روندهای کلان را در نظر بگیرند تا مناسب‌ترین فرصت‌ها را در بازار پیدا کنند و قابلیت‌های عمیقی در بازارهای فرعی کالاهای اساسی به دست آورند.

منبع: McKinsey