پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، کارگاه‌های صنعتی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی صنایع تولیدی و خدماتی، نقشی بی‌بدیل در توسعه اقتصادی و فناوری دارند. این کارگاه‌ها به‌واسطه ارائه فضای مناسب برای تولید، تعمیر، و نگهداری تجهیزات و محصولات، امکان‌پذیری بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و مهندسی را فراهم می‌کنند. اهمیت کارگاه‌های صنعتی در جامعه مدرن به‌دلیل تأثیرات گسترده‌ای که بر افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصولات، ایجاد اشتغال و توسعه مهارت‌های فنی دارند، غیرقابل انکار است. کارگاه‌های صنعتی با فراهم کردن فضای مناسب برای فرآیندهای تولید و تعمیر، می‌توانند به‌طور چشمگیری بهره‌وری و کارآیی را افزایش دهند. تجهیزات و ماشین‌آلات موجود در این کارگاه‌ها، بهینه‌سازی فرآیندهای تولید را ممکن می‌سازند و از هدررفت منابع جلوگیری می‌کنند. در نتیجه، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد و کیفیت محصولات بهبود می‌یابد.

یکی از اهداف اصلی کارگاه‌های صنعتی، ارتقای کیفیت محصولات است. این کارگاه‌ها با استفاده از تجهیزات پیشرفته و تکنولوژی‌های روز، قادر به تولید محصولات با دقت و استانداردهای بالا هستند. نظارت دقیق و فرآیندهای کنترل کیفیت موجود در این کارگاه‌ها، باعث می‌شود تا محصولات تولید شده با بالاترین کیفیت ممکن به بازار عرضه شوند. کارگاه‌های صنعتی نقش مهمی در ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه مهارت‌های فنی ایفا می‌کنند. این کارگاه‌ها نیازمند نیروی کار ماهر و متخصص در زمینه‌های مختلف هستند که باعث می‌شود تعداد زیادی از افراد در این حوزه‌ها مشغول به کار شوند. علاوه بر این، کارگاه‌های صنعتی مکان‌های مناسبی برای آموزش و تربیت نیروی کار ماهر و توسعه مهارت‌های فنی جدید محسوب می‌شوند.

کارگاه‌های صنعتی به‌عنوان مکان‌هایی برای تحقیق و توسعه (R&D)، نقش مهمی در پشتیبانی از نوآوری‌ها و پیشرفت‌های فناوری ایفا می‌کنند. این کارگاه‌ها امکانات لازم را برای آزمایش، نمونه‌سازی و تولید اولیه محصولات جدید فراهم می‌کنند. از این رو، محققان و مهندسان می‌توانند ایده‌های خود را به‌طور عملی پیاده‌سازی کنند و از پشتیبانی فنی لازم برخوردار شوند. وجود کارگاه‌های صنعتی در یک منطقه، می‌تواند به بهبود زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی آن منطقه کمک کند. این کارگاه‌ها با ایجاد ارتباطات گسترده با سایر صنایع و بخش‌های اقتصادی، شبکه‌ای از تعاملات اقتصادی و صنعتی را ایجاد می‌کنند که به توسعه و رشد پایدار منطقه منجر می‌شود. به‌طور کلی، کارگاه‌های صنعتی با توجه به نقش کلیدی خود در بهبود بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصولات، ایجاد اشتغال و توسعه مهارت‌های فنی، پشتیبانی از نوآوری و تحقیق و توسعه، و بهبود زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی، از اهمیت بسیاری برخوردارند. این کارگاه‌ها به‌عنوان ستون فقرات صنایع تولیدی و خدماتی، می‌توانند به توسعه پایدار و رشد اقتصادی کشورها کمک شایانی کنند. لذا سرمایه‌گذاری در توسعه و تجهیز کارگاه‌های صنعتی، نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز پیشرفت‌های فناورانه و افزایش کیفیت زندگی افراد نیز می‌شود. با توجه به نقش مهم کارگاه‌های صنعتی، در این گزارش بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، به بررسی وضعیت کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر کشور با تاکید بر صنایع فلزی پرداخته خواهد شد.

۱. وضعیت کلی کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر

نتایج طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که تعداد ۴/۳۰ هزار کارگاه صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر در کشور به فعالیت صنعتی اشتغال داشته‌اند. این رقم نسبت به سال قبل ۰۵/۰ درصد (۱۵ کارگاه) افزایش یافته است. از این تعداد، ۸/۲۲ هزار کارگاه (۲/۷۵ درصد) در طبقه ۴۹-۱۰ نفر کارکن و ۵/۷ هزار کارگاه (۸/۲۴ درصد) در طبقه ۵۰ نفر کارکن و بیشتر قرار دارند. تعداد کارگاه‌های صنعتی ۴۹-۱۰ نفر کارکن فعال در سال ۱۴۰۰، ۴/۳ درصد کاهش و کارگاه‌های صنعتی ۵۰ نفر کارکن و بیشتر فعال ۲/۲ درصد افزایش نسبت به سال ۱۳۹۹ داشته است.

استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب با ۵۲۸۲، ۴۱۷۶ و ۲۲۹۰ کارگاه، بیشترین تعداد کارگاه صنعتی فعال و استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان شمالی به ترتیب با ۶۰، ۷۴ و ۱۳۲ کارگاه، کمترین تعداد کارگاه صنعتی فعال را در کشور دارا هستند. بررسی تغییرات تعداد کارگاه‌ها نشان می‌دهد که بیشترین درصد کاهش تعداد کارگاه صنعتی فعال ۱۰ نفر کارکن و بیشتر نسبت به سال ۱۳۹۹ در استان‌های لرستان، تهران و کرمان به ترتیب با ۴/۱۸، ۵/۱۷ درصد و ۸/۱۶ درصد بوده است. در مقابل، استان‌های ایلام، اردبیل و کرمانشاه به ترتیب با ۴/۲۲ درصد، ۲/۱۴ درصد و ۹/۱۳ درصد بیشترین افزایش در تعداد کارگاه صنعتی فعال ۱۰ نفر کارکن و بیشتر را تجربه کرده‌اند.

در بین فعالیت‌های صنعتی، فعالیت‌های «تولید فرآورده‌های غذایی» و «تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیرفلزی» به ترتیب با ۵۴۳۴ و ۵۱۰۴ کارگاه، بیشترین تعداد کارگاه صنعتی فعال ۱۰ نفر کارکن و بیشتر را دارا هستند. در مقابل، فعالیت‌های «تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو» و «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» به ترتیب با ۳۵ و ۵۵ کارگاه، کمترین تعداد کارگاه صنعتی فعال ۱۰ نفر کارکن و بیشتر را در بین فعالیت‌های صنعتی دارا هستند. از نظر تغییرات سالانه، بیشترین درصد کاهش تعداد کارگاه صنعتی فعال ۱۰ نفر کارکن و بیشتر نسبت به سال ۱۳۹۹ مربوط به فعالیت‌های «چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط شده»، «تولید سایر مصنوعات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» و «تولید مبلمان» به ترتیب با ۳۱ درصد، ۵/۱۷ درصد و ۷/۱۰ درصد بوده است. در مقابل، فعالیت‌های «تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو»، «تولید کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت» و «تولید انواع آشامیدنی‌ها» به ترتیب با ۵۲ درصد، ۱۸ درصد و ۱۱ درصد بیشترین درصد افزایش تعداد کارگاه صنعتی فعال ۱۰ نفر کارکن و بیشتر را داشته‌اند.

بر اساس نتایج این طرح در سال ۱۴۰۰ تعداد کارکنان کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر کشور ۲.۱ میلیون نفر بوده است که نسبت به سال قبل حدود ۱۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد. از این تعداد، ۴۸۸ هزار نفر (۲۳ درصد) مربوط به کارگاه‌های صنعتی فعال ۴۹-۱۰ نفر کارکن و ۶/۱ میلیون نفر (۷۷ درصد) مربوط به کارگاه‌های صنعتی فعال ۵۰ نفر کارکن و بیشتر است. بیشترین تعداد کارکنان در استان‌های تهران با ۴۲۹ هزار نفر، اصفهان با ۲۵۱ هزار نفر و خراسان رضوی با ۱۳۳ هزار نفر بوده‌اند و کمترین تعداد کارکنان مربوط به استان‌های ایلام با ۳۵۷۷ نفر، کهگیلویه و بویراحمد با ۳۸۲۱ نفر و خراسان جنوبی با ۷۶۴۷ نفر است. از نظر تغییرات سالانه، بیشترین درصد کاهش تعداد کارکنان نسبت به سال ۱۳۹۹ در استان لرستان با ۵/۷ درصد بوده است و بیشترین درصد افزایش مربوط به استان‌های ایلام، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب با ۴۶ درصد، ۴۳ درصد و ۲۹ درصد بوده است. همچنین، بیشترین درصد کاهش تعداد کارکنان نسبت به سال ۱۳۹۹ مربوط به فعالیت‌های «تولید سایر تجهیزات حمل و نقل»، «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» و «تولید سایر مصنوعات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» به ترتیب با ۱۶ درصد، ۱۴ درصد و ۵ درصد بوده است. در مقابل، بیشترین درصد افزایش تعداد کارکنان مربوط به فعالیت‌های «تولید انواع آشامیدنی‌ها»، «ساخت محصولات رایانه‌ای، الکترونیکی و نوری» و «تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو» به ترتیب با ۳۵ درصد، ۲۵ درصد و ۲۴ درصد بوده است.

کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر کشور در سال ۱۴۰۰ ارزش‌افزوده‌ای بالغ بر ۱,۴۷۵ هزارمیلیارد تومان ایجاد کرده‌اند که نسبت به سال ۱۳۹۹ (۸۷۶ هزارمیلیارد تومان) ۶۸ درصد افزایش را نشان می‌دهد. از این رقم، ۱۹۴ هزارمیلیارد تومان (با سهم ۱۳ درصد) مربوط به کارگاه‌های ۱۰ تا ۴۹ نفر کارکن و ۱,۲۸۱ هزارمیلیارد تومان (با سهم ۸۷ درصد) مربوط به کارگاه‌های ۵۰ نفر کارکن و بیشتر است. بیشترین ارزش‌افزوده ایجادشده در کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر مربوط به فعالیت «تولید فلزات پایه» با ۳۱۹ هزارمیلیارد تومان و پس از آن فعالیت‌های «تولید مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی» و «تولید کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت» به ترتیب با ۳۰۸ هزارمیلیارد تومان و ۱۴۵ هزارمیلیارد تومان بوده است. در مقابل، فعالیت‌های «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات»، «تولید چرم و فعالیت‌های وابسته» و «تولید پوشاک» به ترتیب با ۱/۱ هزارمیلیارد تومان، ۹/۳ هزارمیلیارد تومان و ۲/۴ هزارمیلیارد تومان، کمترین ارزش‌افزوده را ایجاد کردند.

از نظر جغرافیایی نیز، بیشترین ارزش‌افزوده ایجاد شده در کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر مربوط به استان تهران با ۲۱۵ هزارمیلیارد تومان و پس از آن استان‌های خوزستان و اصفهان به ترتیب با ۱۹۸ هزارمیلیارد تومان و ۱۱۹ هزارمیلیارد تومان بوده است. در مقابل، استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و سیستان و بلوچستان به ترتیب با رقم ۱/۱ هزارمیلیارد تومان، ۷/۳ هزارمیلیارد تومان و ۶/۴ هزارمیلیارد تومان کمترین ارزش‌افزوده را برای کشور ایجاد کردند.

در سال ۱۴۰۰، کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر کشور حدود ۱۵۸ هزارمیلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌اند که نسبت به سال ۱۳۹۹ (۱۱۳ هزارمیلیارد تومان) با افزایش ۴۰ درصدی همراه شده است. از این رقم، حدود ۱۶ هزارمیلیارد تومان (با سهم ۱۰ درصد) مربوط به کارگاه‌های ۴۹-۱۰ نفر کارکن و ۱۴۲ هزارمیلیارد تومان (با سهم ۹۰ درصد) مربوط به کارگاه‌های ۵۰ نفر کارکن و بیشتر است. بیشترین ارزش سرمایه‌گذاری ایجادشده با ۵۶ هزارمیلیارد تومان مربوط به فعالیت «تولید فلزات پایه» و کمترین ارزش سرمایه‌گذاری با ۳۹ میلیارد تومان مربوط به فعالیت «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» است.

در کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر، استان اصفهان با ۲۴ هزارمیلیارد تومان و پس از آن استان‌های فارس و کرمان به ترتیب با ۱۴ هزارمیلیارد تومان و ۱۳ هزارمیلیارد تومان بیشترین و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با ۶/۴۹ میلیارد تومان، ایلام با ۱۸۹ میلیارد تومان و چهارمحال و بختیاری با ۳۸۸ میلیارد تومان کمترین ارزش سرمایه‌گذاری را در سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص داده‌اند. این داده‌ها نشان‌دهنده تحولات مهم در بخش صنعتی کشور در سال ۱۴۰۰ است و اهمیت توجه به تغییرات ساختاری و جغرافیایی در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های صنعتی را برجسته می‌کند. از این رو، تحلیل دقیق‌تر این آمارها می‌تواند به بهبود راهبردهای توسعه صنعتی و افزایش کارآیی و بهره‌وری در این بخش کمک کند.

این داده‌ها نمایانگر تحولات مهم در بخش صنعتی کشور در سال ۱۴۰۰ هستند و اهمیت توجه به تغییرات ساختاری و جغرافیایی در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های صنعتی را برجسته می‌کنند. از این رو، تحلیل دقیق‌تر این آمارها می‌تواند به بهبود راهبردهای توسعه صنعتی و افزایش کارآیی و بهره‌وری در این بخش کمک کند.

نتایج بررسی آمارها، نشان‌دهنده تغییراتی در تعداد و توزیع کارگاه‌های صنعتی است که می‌تواند بیانگر تغییر در نوع و میزان سرمایه‌گذاری و تمرکز روی کارگاه‌های بزرگ‌تر و بهره‌ورتر باشد. همچنین، توزیع نابرابر کارگاه‌ها و کارکنان صنعتی بین استان‌ها نیازمند توجه و سیاست‌های حمایتی بیشتر برای توسعه متوازن صنعتی در سراسر کشور است. تحلیل فعالیت‌های صنعتی نیز نشان می‌دهد که برخی فعالیت‌ها همچنان نیازمند حمایت و توسعه بیشتری هستند تا بتوانند به پتانسیل کامل خود برسند.

افزایش تعداد کارکنان و سرمایه‌گذاری در بخش صنعتی، همراه با رشد ارزش‌افزوده تولیدشده، نشان‌دهنده رشد مثبت در بخش صنعتی کشور است. با این حال، توزیع نابرابر سرمایه‌گذاری‌ها و کارکنان بین مناطق مختلف کشور نیازمند توجه بیشتر به سیاست‌های منطقه‌ای و توسعه پایدار است. اتخاذ سیاست‌های مناسب و حمایتی می‌تواند به توسعه متوازن‌تر و پایدارتر بخش صنعتی کشور کمک کند و در نتیجه، رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی بهبود یابد.

۲- وضعیت کارگاه‌های بخش فلزی

۱-۲ تعداد کارگاه‌ها

در این بخش به بررسی وضعیت کارگاه‌های صنعتی کشور در زمینه تولید فلزات پایه و تولید محصولات فلزی ساخته‌شده، به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات پرداخته خواهد شد. تولیدات فلزی شامل ساخت آهن و فولاد، محصولات اساسی مسی، آلومینیومی، تولید فلزات گرانبها، ریخته‌گری آهن و فولاد و ریخته‌گری فلزات غیر آهنی می‌شود. تولید محصولات فلزی ساخته‌شده نیز ساخت محصولات فلزی سازه‌ای، ساخت منبع، مخزن و کانتینرهای فلزی، ساخت مولدهای بخار، به‌جز دیگ‌های آب گرم حرارت مرکزی، تولید سلاح و مهمات، چکش‌کاری، پرس‌کاری، قالب‌زنی، پتک‌کاری، شکل‌دهی فلزات با غلتک، متالورژی گردها، عمل‌آوری و روکش کردن فلزات؛ ماشین‌کاری، ساخت آلات برنده، ابزار دستی و یراق‌آلات عمومی و ساخت سایر محصولات فلزی ساخته‌شده‌ی طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر را در بر می‌گیرد.

به طور کلی در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۸۹۲ کارگاه فعال در کشور در زمینه تولید فلزات پایه و محصولات فلزی فعالیت داشته‌اند که ۳۶ درصد از این تعداد را کارگاه‌های تولید فلزات پایه و مابقی را تولیدات محصولات فلزی تشکیل می‌دهد.

در میان کارگاه‌های تولیدکنندگان فلزات پایه تعداد کارگاه‌های فعال در زمینه تولید فلزهای پایه گرانبها و سایرفلزهای غیرآهنی و تولید آهن و فولاد از سایر تولیدکنندگان این حوزه بیشتر بوده است. در خصوص کارگاه‌های صنعتی فعال تولیدکنندگان محصولات فلزی نیز، این کارگاه‌ها بیشتر در زمینه تولید محصولات فلزی سازه‌ای و عمل آوری و روکش کردن فلزات؛ فعال بوده‌اند.

۲-۲ نیروی کار

همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شد، تعداد کل شاغلان کارگاه‌های صنعتی کشور در سال ۱۴۰۰ حدود ۱/۲ میلیون نفر بوده که از این تعداد سهم نیروی کار مشغول در کارگاه‌های صنعتی فعال در حوزه تولید فلزات پایه و محصولات فلزی ساخته ۱۵ درصد بوده است. از مجموع ۲۸۴ هزار نفر شاغل در دو صنعت مذکور، ۹۶ درصد را مردان و ۴ درصد باقی مانده را زنان تشکیل می‌دهند. شایان ذکر است که سهم زنان از کل شاغلان کارگاه‌های صنعتی حوزه محصولات فلزی ساخته شده بیشتر از سهم شاغلان زن کارگاه‌های صنعتی در حوزه تولید فلزات پایه است.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، شکاف جنسیتی در کارگاه‌های صنعتی کشور یکی از مسائل برجسته‌ای است که نیازمند تحلیل و توجه دقیق است. بر اساس آمار، سهم زنان در نیروی کار این کارگاه‌ها به مراتب کمتر از مردان است، به ویژه در صنایعی مانند تولید فلزات پایه و محصولات فلزی ساخته شده. این تفاوت نشان‌دهنده وجود نابرابری‌های ساختاری و فرهنگی در صنعت است که مانع از حضور پررنگ‌تر زنان در این بخش‌ها می‌شود.

در صنعت تولید فلزات پایه، مردان به شکل قابل توجهی بر نیروی کار تسلط دارند. این صنعت به طور سنتی به عنوان یک حوزه کاری مردانه تلقی می‌شود که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. یکی از این دلایل ممکن است ماهیت فیزیکی و سنگین کار در این صنعت باشد که به طور سنتی برای مردان مناسب‌تر دانسته می‌شود. علاوه بر این، فرهنگ کاری در بسیاری از این صنایع همچنان مردانه است، به طوری که زنان ممکن است احساس کنند که در این محیط‌ها پذیرفته نمی‌شوند یا فرصت‌های برابری برای پیشرفت ندارند.

در حوزه محصولات فلزی ساخته شده نیز، اگرچه سهم زنان بیشتر از تولید فلزات پایه است، اما هنوز هم به مراتب کمتر از مردان است. این صنعت نیز شامل فعالیت‌هایی است که ممکن است نیازمند مهارت‌ها و توانمندی‌های خاصی باشد که به صورت سنتی بیشتر به مردان نسبت داده شده است. همچنین، احتمال دارد که سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی و حرفه‌ای در این صنایع به گونه‌ای طراحی نشده باشند که جذب و نگهداری نیروی کار زن را تسهیل کنند.

برای تحلیل دقیق‌تر این شکاف جنسیتی، لازم است به عوامل مختلفی توجه شود. یکی از این عوامل می‌تواند دسترسی محدود زنان به آموزش‌ها و مهارت‌های لازم برای ورود به این صنایع باشد. بسیاری از برنامه‌های آموزشی و فنی حرفه‌ای ممکن است به گونه‌ای طراحی شده باشند که کمتر به زنان اختصاص یابند یا انگیزه کافی برای شرکت زنان در این دوره‌ها وجود نداشته باشد. همچنین، کمبود الگوهای موفق زن در این صنایع می‌تواند یکی از دلایلی باشد که زنان کمتری به این حوزه‌ها جذب می‌شوند.

علاوه بر این، مسائل مربوط به تعادل بین کار و زندگی نیز می‌تواند بر حضور زنان در این صنایع تأثیر بگذارد. صنایع فلزی و تولیدی ممکن است نیازمند ساعات کاری طولانی یا شیفت‌های غیرمعمول باشند که می‌تواند با مسئولیت‌های خانوادگی زنان در تضاد باشد. عدم وجود سیاست‌های حمایتی مناسب مانند مرخصی زایمان، ساعات کاری منعطف و تسهیلات نگهداری کودکان می‌تواند یکی دیگر از موانع حضور زنان در این صنایع باشد.

برای کاهش شکاف جنسیتی در این صنایع، اقداماتی لازم است که شامل بازنگری در سیاست‌های استخدام و نگهداری نیروی کار، ایجاد محیط‌های کاری فراگیرتر و حمایتی‌تر برای زنان و ارائه برنامه‌های آموزشی و حرفه‌ای متناسب با نیازهای زنان است. شرکت‌ها و سازمان‌های صنعتی می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های تنوع و شمولیت، نه تنها به جذب نیروی کار زن کمک کنند بلکه از پتانسیل‌های بالقوه نیمی از جامعه نیز بهره‌برداری کنند.

در نتیجه‌گیری، شکاف جنسیتی در کارگاه‌های صنعتی کشور نشان‌دهنده وجود موانع متعدد فرهنگی، ساختاری و اقتصادی است که مانع از حضور برابر زنان در این صنایع می‌شود. رفع این موانع نیازمند تلاش‌های هماهنگ در سطح سیاستگذاری، آموزشی و فرهنگی است تا بتوان به یک تعادل جنسیتی در این بخش‌ها دست یافت و از توانمندی‌های تمامی افراد جامعه به بهترین نحو استفاده کرد.

۳-۲ ارزش افزوده

مطابق با آخرین آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰، ارزش افزوده کارگاه‌های صنعتی تولیدات فلزی حدود ۴۱۳ هزار میلیارد تومان بوده که بالغ بر ۲۶ درصد از کل ارزش افروده کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر کشور را تشکیل می‌دهد. از رقم مذکور، ۲۳ درصد آن مربوط به فلزات پایه می‌شود و مابقی را محصولات فلزی ساخته شده تشکیل می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در بین زیر مجموعه‌های تولیدات فلزی سهم آهن و فولاد پایه از سایر تولیدات این بخش بیشتر بوده است. در تولید محصولات فلزی ساخته شده نیز تولید محصولات فلزی و سازه‌ای و تولید منبع، مخزن و کانتینرهای فلزی عمده ارزش افروده این تولیدات را شکل می‌دهند.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود سهم ۲۶ درصدی ارزش افروده کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر کشور در سال ۱۴۰۰، نشان‌دهنده اهمیت بالای این تولیدات و نقش حیاتی آن در اقتصاد کشور است. این اهمیت از چند جنبه قابل بررسی است.

اولاً، ارزش افزوده بالای تولیدات فلزی نشان می‌دهد که این بخش نقش کلیدی در تقویت صنعت و اقتصاد ملی دارد. تولید فلزات پایه و محصولات فلزی ساخته شده، مواد اولیه و محصولات اساسی را برای بسیاری از صنایع دیگر از جمله ساخت و ساز، خودروسازی، لوازم خانگی و تجهیزات صنعتی فراهم می‌کند. این وابستگی صنایع مختلف به محصولات فلزی به معنای تأثیر گسترده این بخش بر کل اقتصاد است.

ثانیاا، بخش تولیدات فلزی با ایجاد ارزش افزوده بالا به اشتغال‌زایی قابل توجهی منجر می‌شود. کارگاه‌های صنعتی و کارخانه‌های تولید فلزات و محصولات فلزی فرصت‌های شغلی زیادی را برای نیروی کار کشور فراهم می‌کنند، که این امر می‌تواند به کاهش نرخ بیکاری و افزایش رفاه اجتماعی کمک کند.

ثالثاً، ارزش افزوده بالا در تولیدات فلزی می‌تواند منجر به افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای بین‌المللی شود. با تولید فلزات و محصولات با کیفیت و با قیمت رقابتی، ایران می‌تواند سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به دست آورده و درآمدهای ارزی بیشتری کسب کند.

علاوه بر این، بخش تولیدات فلزی با داشتن ارزش افزوده بالا می‌تواند مشوقی برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و نوآوری باشد. این بخش می‌تواند به بهبود فرآیندهای تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصولات منجر شود. توسعه فناوری در این حوزه می‌تواند به رشد پایدار و بلندمدت صنعت فلزی و کل اقتصاد کمک کند.

نهایتاً، تولیدات فلزی به عنوان یک بخش اساسی در زنجیره تأمین صنایع دیگر، اهمیت ویژه‌ای دارد. ارزش افزوده ایجاد شده در این بخش می‌تواند به تقویت پیوندهای صنعتی و توسعه زنجیره‌های تأمین داخلی کمک کند، که این امر می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش داده و به خودکفایی صنعتی کشور منجر شود.

۴-۲ ارزش صادرات مستقیم

در سال ۱۴۰۰، ارزش صادرات مستقیم کارگاه‌های صنعتی فعال در حوزه بخش فلزی کشور بالغ بر ۸/۹ میلیارد دلار بوده که حدود ۳۰ درصد از کل صادرات مستقیم کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر است. از صادرات حدود ۹ میلیارد دلاری بخش مذکور ،۹۵ درصد معادل ۳/۹ میلیارد دلار متعلق به صادرات تولیدات فلزات پایه و مابقی نیز متعلق به صادرات مستقیم محصولات فلزی بوده است. در میان تولیدات فلزات پایه صادرات مستقیم تولیدات آهن و فولاد پایه و در میان تولیدات محصولات فلزی تولید محصولات فلزی سازه‌ای بیشترین رقم صادرات مستقیم را به خود اختصاص داده‌اند.

این ارقام نشان‌دهنده اهمیت چندجانبه و ویژه بخش فلزی در اقتصاد ایران هستند. صادرات محصولات فلزی، به‌ویژه فلزات پایه، به تأمین امنیت اقتصادی کشور کمک می‌کند و نقش کلیدی در تأمین درآمدهای ارزی دارد. این درآمدها برای ثبات اقتصادی و کاهش وابستگی به صادرات نفت بسیار مهم هستند. موفقیت در بازارهای جهانی نیز به تقویت روابط تجاری با کشورهای دیگر منجر می‌شود، که این روابط می‌توانند به دسترسی به فناوری‌های جدید، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود تصویر بین‌المللی ایران کمک کنند.

صادرات موفقیت‌آمیز محصولات فلزی همچنین کشور را تشویق به سرمایه‌گذاری در به‌روزترین فناوری‌ها و نوآوری‌ها می‌کند. این پیشرفت‌ها بهره‌وری و کیفیت تولیدات را افزایش می‌دهند و ایران را به یک مرکز پیشرفته صنعتی تبدیل می‌کنند. رعایت استانداردهای بین‌المللی برای صادرات موجب ارتقای کیفیت محصولات داخلی و افزایش رضایت مشتریان می‌شود. همچنین، تقاضای بین‌المللی برای این محصولات فرصتی برای افزایش ظرفیت تولید و رشد صنعتی و اقتصادی کشور فراهم می‌کند.

توسعه صادرات محصولات فلزی به تنوع‌بخشی بازارهای صادراتی ایران منجر می‌شود، که این امر وابستگی به بازارهای محدود را کاهش داده و ریسک‌های مرتبط با نوسانات بازارهای خاص را مدیریت می‌کند. تمرکز بر تولید و صادرات محصولات فلزی نیز می‌تواند به استفاده از فناوری‌های نوین و سبز در فرآیندهای تولید منجر شود، که این امر به کاهش اثرات زیست‌محیطی و افزایش پایداری صنعتی کمک می‌کند.

۳. وضعیت کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر استان اصفهان

در سال ۱۴۰۰، استان اصفهان با ۴۱۷۶ کارگاه صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر، به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های صنعتی کشور شناخته شد و حدود ۱۴ درصد از کل کارگاه‌های صنعتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش افزوده این کارگاه‌ها به ۲۰۳ هزار میلیارد تومان رسیده که ۱۳ درصد از کل ارزش افزوده کارگاه‌های صنعتی کشور را شامل می‌شود، این امر نشان‌دهنده توانمندی بالای تولیدی و اقتصادی استان است. علاوه بر این، بیش از ۲۵۱ هزار نفر در این کارگاه‌های صنعتی مشغول به کار هستند که حدود ۱۲ درصد از کل نیروی کار صنعتی کشور را تشکیل می‌دهند. این آمارها حاکی از نقش برجسته اصفهان در ایجاد فرصت‌های شغلی و پشتیبانی از نیروی کار ملی است. استان اصفهان با بهره‌گیری از زیرساخت‌های قوی و ظرفیت‌های بالای صنعتی، نقشی حیاتی در رشد و توسعه اقتصادی ایران ایفا می‌کند. این استان نه تنها در تعداد کارگاه‌ها و ارزش افزوده تولیدی، بلکه در اشتغال‌زایی نیز جایگاهی ویژه دارد و به عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد کشور به شمار می‌رود.

وضعیت کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر استان اصفهان

میلیارد دلار

د ر سال ۱۴۰۰، استان اصفهان با ۵۵۶ کارگاه صنعتی فعال در حوزه تولیدات فلزی، نقش قابل‌توجهی در صنعت فلزی کشور ایفا کرده است. این تعداد کارگاه‌ها از مجموع ۳۸۹۲ کارگاه فعال در زمینه تولیدات فلزی در کشور، نشان‌دهنده سهم برجسته اصفهان در این بخش صنعتی است. از میان کارگاه‌های فعال در استان اصفهان، ۳۱۴ کارگاه در زمینه تولید محصولات فلزی ساخته‌شده به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات فعالیت دارند و مابقی به تولید فلزات پایه اختصاص یافته‌اند.

در حوزه اشتغال، کارگاه‌های تولیدات فلزی اصفهان با بیش از ۶۲ هزار شاغل، ۲۰ درصد از کل نیروی کار این بخش در کشور را در بر می‌گیرند. جالب توجه است که ۷۹ درصد از این افراد در کارگاه‌های تولید فلزات پایه مشغول به کار هستند که نشان‌دهنده تمرکز بالای استان بر تولید فلزات اساسی است.

از نظر اقتصادی، کارگاه‌های صنعتی با ۱۰ نفر کارکن و بیشتر در حوزه صنایع فلزی استان اصفهان، با ارزش افزوده‌ای بالغ بر ۱۱۴ هزار میلیارد تومان، سهمی ۲۸ درصدی از کل ارزش افزوده این کارگاه‌ها در کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بخش عمده این ارزش افزوده، معادل ۹۵ درصد، مربوط به تولیدات فلزی است، که بر اهمیت و کارآمدی بالای این صنعت در استان اصفهان تاکید می‌کند.

در زمینه صادرات، کارگاه‌های فلزی استان اصفهان در سال ۱۴۰۲ توانسته‌اند سهمی ۲۳ درصدی از کل صادرات مستقیم این بخش را به خود اختصاص دهند. ارزش صادرات مستقیم تولیدات فلزی این کارگاه‌ها در اصفهان ۲.۳ میلیارد دلار بوده است. با توجه به استقرار عمده کارگاه‌های مهم فلزی کشور در این استان، این سهم بالا از صادرات دور از انتظار نیست و نشان‌دهنده جایگاه ویژه اصفهان در بازارهای بین‌المللی است.

به طور کلی استان اصفهان با داشتن زیرساخت‌های قوی و نیروی کار متخصص، به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولیدات فلزی در کشور شناخته می‌شود. این استان با تمرکز بر تولید فلزات پایه و محصولات فلزی متنوع، نقش حیاتی در رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کند و به طور مداوم در جهت افزایش بهره‌وری و توسعه صادرات تلاش می‌کند. این دستاوردها نشان‌دهنده توانمندی و ظرفیت بالای صنعتی اصفهان در بخش فلزات و تأثیرگذاری آن بر اقتصاد ملی است..

۴- جمع بندی

در سال ۱۴۰۰، کشور ایران میزبان حدود ۴ هزار کارگاه صنعتی فعال در زمینه تولید فلزات پایه و محصولات فلزی بود. از این تعداد، بیش از یک سوم به تولید فلزات پایه مشغول بودند و مابقی در زمینه تولید محصولات فلزی فعالیت داشتند. در حوزه تولید فلزات پایه، کارگاه‌های تولید فلزات گرانبها، فلزات غیرآهنی، آهن و فولاد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده بودند. در زمینه تولید محصولات فلزی، کارگاه‌های تولید محصولات فلزی سازه‌ای و کارگاه‌های مربوط به عمل‌آوری و روکش کردن فلزات بیشترین فعالیت را داشتند.

نیروی کار شاغل در این کارگاه‌ها بخش قابل توجهی از کل نیروی کار صنعتی کشور را تشکیل می‌دادند، که اکثریت قریب به اتفاق آنها مرد بودند. زنان نیز در کارگاه‌های تولید محصولات فلزی نسبت به کارگاه‌های تولید فلزات پایه حضور بیشتری داشتند.

ارزش افزوده تولیدات فلزی در این سال بخش قابل توجهی از کل ارزش افزوده کارگاه‌های صنعتی کشور را تشکیل می‌داد. در میان تولیدات فلزی، سهم آهن و فولاد پایه از سایر محصولات بیشتر بود و در زمینه تولید محصولات فلزی، تولید محصولات فلزی سازه‌ای و منابع و مخازن فلزی عمده ارزش افزوده را ایجاد کردند.

در حوزه صادرات، کارگاه‌های صنعتی فعال در بخش فلزی سهم چشمگیری از کل صادرات مستقیم کشور را به خود اختصاص دادند. بخش اعظم این صادرات مربوط به فلزات پایه بود، در حالی که تولیدات فلزی سازه‌ای نیز سهم قابل توجهی از صادرات را تشکیل می‌دادند.

استان اصفهان به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های صنعتی کشور در سال ۱۴۰۰ نقش برجسته‌ای در صنعت فلزی داشت. این استان با دارا بودن تعداد زیادی کارگاه صنعتی در زمینه تولید فلزات پایه و محصولات فلزی، سهم بسزایی در ارزش افزوده تولیدات فلزی و اشتغال‌زایی کشور داشت. کارگاه‌های فلزی اصفهان همچنین در زمینه صادرات نیز سهم قابل توجهی داشتند که نشان‌دهنده جایگاه مهم این استان در بازارهای بین‌المللی است. استان اصفهان با زیرساخت‌های قوی و ظرفیت‌های بالای صنعتی، به عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد ایران شناخته می‌شود.

مهسا رجبی‌نژاد-پژوهشگر اقتصاد