پایگاه خبری تحلیلی ایراسین؛ لیتیوم سال‌هاست به‌عنوان «نفت سفید» یا «طلای آینده» شناخته می‌شود؛ عنصری که ستون اصلی تولید باتری خودروهای برقی، سیستم‌های ذخیره انرژی و فناوری‌های پاک است. در چنین شرایطی، رقابت جهانی برای دسترسی به منابع لیتیوم شدت گرفته و کشورها به‌دنبال بهره‌گیری از فناوری‌های نوین استخراج هستند. یکی از جدیدترین نمونه‌های این حرکت جهانی، پروژه عظیم شرکت Prairie Lithium در کانادا است؛ پروژه‌ای که برای ایران نیز درس‌ها و فرصت‌های مهمی دربر دارد.

شروع داستان در کانادا

شرکت Prairie Lithium در استان ساسکاچوان کانادا اعلام کرده که ساخت بزرگ‌ترین تأسیسات استخراج مستقیم لیتیوم (DLE) در آمریکای شمالی را آغاز کرده است. این تأسیسات قرار است تا سال ۲۰۲۶ با چهار ستون صنعتی استخراج به بهره‌برداری برسد. این فناوری نوین، لیتیوم را مستقیماً از آب‌نمک‌های زیرزمینی در عمق حدود ۲.۳ کیلومتری زمین استخراج می‌کند؛ روشی که در مقایسه با روش‌های سنتی تبخیری، به آب کمتری نیاز دارد، سرعت بالاتری دارد و محیط‌زیست را کمتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.

شرکت اعلام کرده که تاکنون یک ستون صنعتی مشابه را در ایالت آرکانزاس با موفقیت آزمایش کرده و همین موضوع به آنها اطمینان داده که این فناوری هم قابل‌اعتماد است و هم قابلیت توسعه دارد. این پروژه بر پایه ذخایری بنا شده که طبق برآوردها، حدود ۴.۶ میلیون تن لیتیوم کربنات معادل را در دل خود جای داده و بیش از ۳۴۵ هزار هکتار مجوز زیرسطحی را پوشش می‌دهد. به گفته مدیرعامل این شرکت، «آنچه اکنون در حال ساخت است، می‌تواند به بزرگ‌ترین تأسیسات شناخته‌شده استخراج مستقیم لیتیوم در آمریکای شمالی تبدیل شود.»

ایران؛ فرصت در کنار تأخیر

در همین حال، ایران نیز وارد گفت‌وگوی جهانی لیتیوم شده است. کشف ذخایر لیتیوم در دشت قهاوند همدان با برآورد حدود ۸.۵ میلیون تن کانسنگ لیتیوم نگاه‌ها را به سمت ایران معطوف کرد و این پرسش را مطرح نمود که آیا ایران می‌تواند به یکی از بازیگران آینده این بازار تبدیل شود یا خیر.

علاوه‌بر این، نشانه‌هایی از وجود لیتیوم در شورابه‌ها، دشت‌های مرکزی و مناطقی در یزد، سمنان و کرمان گزارش شده است. با این حال، ایران هنوز در مراحل ابتدایی مسیر قرار دارد؛ فناوری استخراج صنعتی در کشور موجود نیست، سرمایه‌گذاری جدی انجام نشده و زیرساخت لازم برای تبدیل لیتیوم به محصول نهایی، مانند کربنات لیتیوم یا سلول باتری، فعلاً شکل نگرفته است.

مقایسه دو مسیر

روایت کانادا و ایران در برخورد با لیتیوم، روایت دو نقطه متفاوت در یک مسیر است. کانادا با تکیه بر فناوری پیشرفته DLE، سرمایه‌گذاری گسترده و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی، در حال ساخت تأسیساتی است که مستقیماً وارد زنجیره ارزش جهانی باتری می‌شود. در مقابل، ایران در ابتدای راه است؛ ذخایر شناسایی شده اما هنوز فناوری استخراج، فرآوری و سرمایه‌گذاری کافی برای تجاری‌سازی وجود ندارد.

مسیر پیش‌رو برای ایران

با وجود چالش‌ها، فرصت‌ها نیز برای ایران قابل‌توجه است. اگر ایران بخواهد از یک دارنده ذخایر، به یک تولیدکننده و صادرکننده فناوری تبدیل شود، باید سه گام کلیدی را دنبال کند:

1. تدوین سیاست ملی لیتیوم؛ مشابه آنچه برای فولاد و پتروشیمی انجام شده است.
2. سرمایه‌گذاری در فناوری و انتقال دانش DLE؛ از طریق همکاری با کشورهایی مانند چین، ژاپن یا هند و تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی.
3. ایجاد زنجیره ارزش کامل؛ از معدن تا تولید کربنات لیتیوم، سلول باتری و حتی خودروهای برقی و سیستم‌های ذخیره انرژی.

پیوند با صنعت فولاد و اقتصاد سبز

در این میان، صنایع بزرگی همچون فولاد مبارکه که به سمت اقتصاد چرخشی و کاهش مصرف انرژی حرکت کرده‌اند، می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. ترکیب صنعت فولاد سبز، انرژی تجدیدپذیر و ذخیره‌سازی انرژی مبتنی بر لیتیوم، می‌تواند جایگاه ایران را در اقتصاد آینده تثبیت کند و مانع خام‌فروشی شود.

آنچه امروز در ساسکاچوان آغاز شده، تنها ساخت یک کارخانه نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از اینکه آینده صنایع انرژی و حمل‌ونقل، بر پایه لیتیوم و فناوری‌های مرتبط با آن شکل می‌گیرد. ایران نیز اگرچه ذخایر ارزشمند دارد، اما بدون تصمیم‌گیری سریع، سرمایه‌گذاری هدفمند و دستیابی به فناوری، ممکن است صرفاً به تماشاگر این رقابت جهانی تبدیل شود.

در مقابل، اگر همان‌گونه که فولاد مبارکه در اقتصاد چرخشی پیشگام شده، ایران نیز در لیتیوم تصمیمی استراتژیک اتخاذ کند، می‌تواند از یک «دارنده معدن» به یک «بازیگر فناوری» در منطقه و جهان تبدیل شود.