پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، به دلیل تحولات ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک، هژمونی دلار اخیراً زیر سوال رفته است. جویس چانگ، رئیس مرکز تحقیقات جهانی جی‌پی مورگان، می‌گوید: «با تقسیم شدن جهان به بلوک‌های تجاری در پی جنگ روسیه و اوکراین و تشدید رقابت استراتژیک بین ایالات متحده و چین، این روایت که وضعیت دلار آمریکا در حال فرسایش است، شتاب بیشتری به خود گرفته است. این بحث آنجا پیچیده‌تر می‌شود که بالا رفتن ارزش دلار سرفصل اخبار شده، چون صحبت از کاهش ارزش پول برای بازگرداندن رقابت‌پذیری ایالات متحده، به بخشی از زبان روزمره مبارزات انتخاباتی در این کشور تبدیل شده است.» اما پیامدهای بالقوه دلارزدایی چیست و قرار است چگونه در بازار کالاهای اساسی و تجارت جهانی اجرایی شود؟
دلارزدایی چیست؟
به طور خلاصه، دلارزدایی شامل کاهش قابل توجه استفاده از دلار در تجارت جهانی و معاملات مالی است که تقاضای ملی، نهادی و شرکتی را برای اسکناس سبز کم می‌کند. این امر تسلط بازارهای سرمایه جهانی را که در آن هم وام‌گیرندگان و هم وام‌دهندگان در سراسر جهان با دلار معامله می‌کنند، کاهش می‌دهد.
دو سناریو وجود دارد که می‌تواند موقعیت دلار را تضعیف کند. اولین سناریو شامل رویدادهای منفی است که امنیت و ثباتی که دلار تا به حال داشته را کمرنگ می‌کند و این موضوع بر جایگاه کلی ایالات متحده به عنوان قدرت اقتصادی، سیاسی و نظامی پیشرو در جهان هم اثر می‌گذارد. به عنوان مثال، افزایش دوقطبی شدن در ایالات متحده می‌تواند ثبات حاکمیتی این کشور را به خطر بیندازد.
عامل دوم شامل تحولات مثبت خارج از ایالات متحده است که اعتبار ارزهای دیگر را افزایش می‌دهد – به عنوان مثال، اصلاحات اقتصادی و سیاسی در چین. الکساندر وایز، که تحقیقات استراتژیک در جی‌پی مورگان را پوشش می‌دهد، می‌گوید: «هر ارزی که بخواهد جایگزین شود، باید امن و باثبات باشد و منبع نقدینگی کافی برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد جهانی باشد.»
نشانه‌های مشهود
برخی از نشانه‌های دلارزدایی در حوزه کالاهای اساسی مشهود است، جایی که معاملات انرژی به طور فزاینده‌ای با ارزهایی غیر از دلار آمریکا قیمت‌گذاری می‌شود. به عنوان مثال، فرآورده‌های نفتی روسیه که به شرق و جنوب صادر می‌شود، به پول محلی خریداران یا به ارز کشورهایی که روسیه آنها را دوست می‌داند فروخته می‌شود. هند، چین و ترکیه هم در حال حاضر یا از ارزهای جایگزین دلار استفاده می‌کنند یا به دنبال آن هستند.
ناتاشا کانوا، رئیس استراتژی کومودیتی‌های جهانی در جی‌پی مورگان می‌گوید: «بیشتر نفت جهان هنوز به دلار فروخته می‌شود. اما وقتی روسیه که دومین صادرکننده بزرگ نفت جهان است، صادرات نفتی خود را به ارزهای محلی به مشتریانش می‌فروشد، سایر تولیدکنندگان نیز ممکن است این روند را در پیش بگیرند.»
علاوه بر این، بانک‌های مرکزی، به‌ویژه در بازارهای نوظهور، در تلاش برای تنوع بخشیدن به نظام مالی خود فراتر از دلار، ذخایر طلایشان را افزایش می‌دهند. طبق گزارش تیم تحقیقات جهانی کامودیتی‌های جی‌پی مورگان، در سال ۲۰۲۲ بانک‌های مرکزی مجموعاً ۱۱۳۶ تن طلا خریداری کردند که رکورد بالاترین تقاضای سالانه بوده و در سال ۲۰۲۳ این رقم به ۱۰۳۷ تن رسید. کانوا می‌گوید: «این اقدام، نیاز پیشگیرانه آنها را به ذخایر دلاری و خزانه‌داری آمریکا کاهش می‌دهد، که به نوبه خود سرمایه را برای پروژه‌های داخلی تقویت‌کننده رشد آزاد می‌کند.»
دلارزدایی در تجارت جهانی
ایالات متحده دومین صادرکننده بزرگ کالا در جهان است، اما سهمش در تجارت جهانی در سال‌های اخیر کاهش یافته است. اما به گفته چانگ، نمی‌توان این موضوع را به دلارزدایی ربط داد. او معتقد است: «به احتمال زیاد، ضعف جزئی آمریکا در میزان تجارت، نشان‌دهنده یکسری همگرایی‌ها در تفاوت‌های قیمتی بین کشورها، بلوغ طرح‌های آزادسازی تجاری موجود، تجارت بیشتر بین کشورها بر اساس تقاضای رو به رشد مشتریان داخلی و رشد بخش خدمات اقتصادهاست.»
به همین ترتیب، سهم دلار آمریکا در ذخایر ارز خارجی که رایج‌ترین معیار سنجش برای تحلیل سلطه دلار است، به ویژه در بازارهای نوظهور کاهش یافته است. ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی معمولاً به دلار آمریکا مدیریت می‌شود، اما در حال حاضر ارزهای دیگر هم جایگزین شده‌اند. سعد صدیقی، استراتژیست صندوق‌های درآمد ثابت بازارهای نوظهور در جی‌پی مورگان، توضیح می‌دهد که: «با این حال، ذخایر ارزی تصویر ناقصی از انباشت دارایی‌های خارجی ارائه می‌دهد. افزایش سپرده‌های بانکی دلاری در بازارهای نوظهور، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی و دارایی‌های خارجی خصوصی، کاهش سهم دلاری ذخایر ارزی خارجی بازارهای نوظهور را بیش از آنچه که باید، جبران می‌کند.»
در حالی که تجارت جهانی و ذخایر ارزی خارجی ثابت و بدون تغییر مانده، دلار همچنان نفوذ خود را به‌ویژه با در نظر گرفتن میزان سپرده‌های بانکی دلاری، حجم ارز و توازن وضعیت تجاری حفظ کرده است. به گفته چانگ: «سلطه دلار در معاملات هنوز بلامنازع است.»
به طور کلی، با وجود تغییرات در جریان‌های فرامرزی و ظهور ساختار مالی جایگزین برای پرداخت‌های جهانی، در مورد خطرات دلارزدایی بیش از حد اغراق شده است – از جمله اینکه موازنه قدرت بین کشورها تغییر خواهد کرد. چانگ می‌گوید: «ایجاد تنوع و دور شدن از دلار یک روند رو به رشد است، اما عواملی که از سلطه دلار حمایت می‌کنند ریشه‌دار و ساختاری هستند. نقش دلار در امور مالی جهانی و اثراتش بر ثبات اقتصادی و مالی، توسط بازارهای سرمایه قوی و دارای نقدینگی بالا، حاکمیت قانون و سیستم‌های قانونی قابل پیش‌بینی، تعهد به سیستم شناور آزاد، و شفافیت نهادی آمریکا مورد حمایت قرار می‌گیرد. در مجموع، تحلیل رفتن سلطه دلار به معنای واقعی، احتمالاً چند دهه طول خواهد کشید.»
منبع: JPMorgan
ارسال نظر