پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، در صنعت فولاد، آنچه معمولاً دیده نمی‌شود، بیش از آنچه دیده می‌شود هزینه می‌سازد. کوره‌ها، خطوط نورد و ظرفیت تولید تیتر خبرها را می‌گیرند؛ اما در حاشیه این تصویر پرزرق‌وبرق، حمل‌ونقل بی‌سروصدا به یکی از پرهزینه‌ترین و در عین حال تعیین‌کننده‌ترین مؤلفه‌های رقابت‌پذیری تبدیل شده است. برآوردهای جهانی نشان می‌دهد که ۱۰ تا ۲۰ درصد بهای تمام‌شده فولاد در شرکت‌های بزرگ، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به لجستیک و حمل‌ونقل وابسته است؛ سهمی که در دوره افزایش قیمت انرژی، سخت‌گیری‌های زیست‌محیطی و نوسانات زنجیره تأمین، رو به افزایش است. به همین دلیل است که در دهه اخیر، غول‌های فولادی جهان مسیر مشترکی را انتخاب کرده‌اند: نوسازی ناوگان، هوشمندسازی حمل‌ونقل و سرمایه‌گذاری پیش‌دستانه برای کاهش هزینه‌های آینده.

بزرگان جهان فولاد چه می‌کند؟

شرکت‌هایی مانند آرسلورمیتال، پوسکو و تاتا استیل، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل را نه به‌عنوان پروژه‌ای جانبی، بلکه به‌مثابه یک تصمیم سرمایه‌گذاری با نرخ بازده مشخص می‌بینند. داده‌های منتشرشده از پروژه‌های لجستیک این شرکت‌ها نشان می‌دهد که:

• کاهش ۸ تا ۱۵ درصدی مصرف سوخت در ناوگان نوسازی‌شده، عددی معمول است.
• هزینه تعمیر و توقف ماشین‌آلات تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد؛
• و مهم‌تر از همه، ریسک مواجهه با مالیات‌های کربنی و جریمه‌های زیست‌محیطی آینده به‌شدت افت می‌کند.

در اروپا، جایی که قیمت کربن در بازار ETS گاهی از ۸۰ یورو به ازای هر تن عبور می‌کند، فولادسازان دریافته‌اند که هزینه نکردن امروز، به‌مراتب گران‌تر از سرمایه‌گذاری زودهنگام است. بنابراین، نوسازی ناوگان دیگر یک اقدام نمایشی نیست؛ بلکه بخشی از استراتژی بقاست.

فولاد مبارکه؛ پیش دستی در برابر ریسک قطعی

در چنین بستری، سرمایه‌گذاری بیش از ۱,۰۰۰ میلیارد تومانی فولاد مبارکه برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل صنعتی را نمی‌توان صرفاً یک اقدام عملیاتی دانست. این تصمیم، نشانه‌ای از درک تغییر قواعد بازی است؛ تغییری که هنوز بسیاری از بنگاه‌های صنعتی منطقه به‌طور کامل آن را جدی نگرفته‌اند.

سعید زرندی، مدیرعامل گروه فولاد مبارکه، در توصیف این تغییر پارادایم صریح سخن می‌گوید: «به نظر می‌رسد به‌غیراز دغدغه مواد اولیه، آب، برق و گاز، ازاین‌پس باید به‌طور جدی مباحث مربوط به حمل‌ونقل را به‌عنوان یکی از پارامترهای مؤثر در تصمیم‌گیری لحاظ کنیم.» این جمله، بیش از آنکه یک موضع‌گیری مدیریتی باشد، بیانیه‌ای اقتصادی است. فولاد مبارکه حمل‌ونقل را از یک هزینه اجتناب‌ناپذیر، به یک متغیر قابل مدیریت و بهینه‌سازی تبدیل کرده است.

وقتی قیمت‌ها واقعی می‌شوند

اقتصاددانان یک اصل ساده دارند: با واقعی شدن قیمت‌ها، ناکارآمدی‌ها خود را نشان می‌دهند. زرندی دقیقاً به همین نقطه اشاره کرده است: «امروزه به طور فزاینده‌ای هزینه‌های حمل‌ونقل در حال افزایش است و با واقعی‌تر شدن قیمت‌ها شرایط در این حوزه به‌مراتب سخت‌تر خواهد شد.»

این گزاره، منطق اصلی پشت حمل‌ونقل هوشمند است. در محیطی که سوخت ارزان نیست، نیروی انسانی کمیاب‌تر می‌شود و استانداردهای زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌تر خواهند شد، تنها شرکت‌هایی دوام می‌آورند که پیش از اجبار، خود را اصلاح کرده باشند.

تحلیل عددی یک تصمیم

اگر فرض کنیم ناوگان جدید فولاد مبارکه تنها ۱۰ درصد بهبود در بهره‌وری سوخت ایجاد کند (عددی محافظه‌کارانه در مقایسه با تجربه جهانی)، صرفه‌جویی سالانه آن، با توجه به مقیاس عملیات فولاد مبارکه، می‌تواند به ده‌ها میلیارد تومان کاهش هزینه عملیاتی منجر شود. این عدد، بدون در نظر گرفتن کاهش هزینه تعمیرات، افزایش عمر ماشین‌آلات و افت توقف‌های ناخواسته است.

از منظر مالی، چنین پروژه‌ای به‌راحتی می‌تواند نرخ بازده داخلی (IRR) دو رقمی داشته باشد؛ چیزی که آن را از یک «هزینه» به یک «سرمایه‌گذاری عقلانی» تبدیل می‌کند.

محیط‌زیست؛ متغیری که به‌زودی قیمت‌گذاری می‌شود

شاید مهم‌ترین بخش تحلیل، جایی است که زرندی آینده را ترسیم می‌کند: «احتمالاً تا سه یا چهار سال آینده مبنای ارزیابی‌ها به‌نوعی به همین حوزه محیط‌زیست گره خواهد خورد.»

این پیش‌بینی، همسو با روندهای جهانی است. در بسیاری از بازارها، دسترسی به سرمایه، صادرات و حتی بیمه، به عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌ها وابسته شده است. در چنین شرایطی، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل صنعتی، یکی از سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیرها برای کاهش ردپای کربن است.

عقلانیت بومی؛ مزیت پنهان فولاد مبارکه

نکته‌ای که تحلیل فولاد مبارکه را کامل می‌کند، اتکا به ظرفیت‌های داخلی در ساخت ناوگان جدید است. این انتخاب، علاوه بر کاهش ریسک ارزی، موجب انتقال دانش و تقویت زنجیره صنعتی داخل کشور شده؛ مزیتی که در محاسبات کلاسیک مالی کمتر دیده می‌شود، اما در عمل، پایداری پروژه را افزایش می‌دهد.

اگر بخواهیم تصمیم فولاد مبارکه را در یک جمله خلاصه کنیم، می‌توان گفت: این شرکت پیش از آنکه مجبور شود، انتخاب کرده است. انتخابی مبتنی بر منطق هزینه–فایده، نه فشار مقطعی یا نمایش سازمانی. در دنیایی که حمل‌ونقل به یکی از گلوگاه‌های اصلی صنعت فولاد تبدیل شده، فولاد مبارکه با نوسازی ناوگان و حرکت به سمت حمل‌ونقل هوشمند، نشان داده که قواعد جدید بازی را زودتر فهمیده است.

و شاید طلایی‌ترین جمله زرندی، دقیقاً همان باشد که اقتصاددانان سال‌هاست تکرار می‌کنند: «اگر الان هزینه نکنیم، چند سال آینده مجبوریم هزینه‌های بسیار سنگین‌تری را متحمل شویم.»

در صنعت فولاد، این دیگر یک هشدار نیست؛ واقعیتی در حال وقوع است.