به گزارش ایراسین، اقتصاد چرخشی در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از رویکردهای نوین و کارآمد در مدیریت منابع، کاهش ضایعات و ارتقای بهره‌وری در سطح جهان جایگاهی ویژه پیدا کرده، این الگو با هدف ایجاد چرخه‌ای پایدار میان تولید، مصرف و بازچرخانی منابع، تلاش می‌کند وابستگی به مواد اولیه را کاهش داده و هزینه‌های محیط‌زیستی و اقتصادی ناشی از تولید خطی را به حداقل برساند. در چنین ساختاری، پسماند نه یک نهاده دورریز، بلکه یک منبع قابل بازگشت به چرخه تولید تلقی می‌شود.
افزایش جمعیت، محدودیت منابع طبیعی و رشد تقاضای جهانی برای انرژی و مواد خام، ضرورت حرکت به سمت این مدل را بیش از گذشته آشکار کرده است، برای کشورهایی که با چالش بهره‌وری و فشار بر منابع طبیعی مواجه‌اند، اقتصاد چرخشی می‌تواند به‌عنوان مسیری پایدار برای حفظ منابع، کاهش اتلاف و تقویت پایه‌های تولید ملی مطرح شود.
مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایراسین اظهار می‌کند: کمبود منابع نسبت به جمعیت، به‌ویژه با عبور جمعیت جهان از ۸ میلیارد نفر، نگرانی جدی نسبت به تأمین منابع برای مردم در آینده ایجاد کرده؛ کشورهای پیشرفته با توجه به این کمبود و پیشرفت‌های فناورانه از مدت‌ها پیش به استفاده مجدد و بازیافت منابعی که یک یا چند بار مصرف شده‌اند، روی آورده‌اند.
وی می‌افزاید: در حالی که کشورهای پیشرفته به بازیافت و استفاده مجدد از منابع روی آورده‌اند، کشورهای در حال توسعه همچنان با اتلاف منابع و تولید ضایعات مواجه هستند، ایران از جمله کشورهایی است که هم با بهره‌وری پایین در بخش‌های مختلف روبه‌رو است و هم منابع طبیعی خود را از جمله جنگل‌ها، آب‌های سطحی و زیرزمینی و انرژی را هدر می‌دهد؛ این وضعیت علاوه‌بر اتلاف منابع، موجب افزایش آلودگی محیط‌زیست نیز شده است.
کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: در ایران هنوز روندی گسترده برای استفاده بهینه از منابع کمیاب و بازیافت ضایعات مانند کشورهای پیشرفته شکل نگرفته، این موضوع در کنار بهره‌وری پایین تولید، موجب هدر رفت منابع شده و در صورت ادامه روند فعلی، اقتصاد با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد؛ هرچند در سال‌های اخیر بخش‌هایی از ضایعات بازیافت می‌شوند، اما نسبت به حجم تولید بسیار پایین است و این مسئله می‌تواند به‌زودی به یک معضل برجسته تبدیل شود.
افقه تاکید کرد: هم‌اکنون جهان و به‌ویژه ایران در شرایطی قرار دارد که حرکت به سمت اقتصاد چرخشی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است؛ چرا که با افزایش تولید و مصرف از یک سو، و گسترش فقر و نداری، از دیگر سو، منابع محدود کشور به سرعت در حال اتمام هستند و استفاده مجدد و بازیافت منابعی که یک یا چند بار مصرف شده‌اند، راهکار اصلی برای حفظ آنهاست، اجرای اقتصاد چرخشی مزایای قابل‌توجهی از جمله صرفه‌جویی در مصرف منابع و کاهش هزینه‌های تولیدی و صنعتی دارد.
فرهنگ‌سازی؛ نقطه شروع اقتصاد چرخشی در ایران
وی درباره سیاست‌ها و مشوق‌های لازم برای گسترش اقتصاد چرخشی در ایران اظهار می‌کند: با توجه به محدودیت منابع و روند اتلاف گسترده آن‌ها در بخش‌های مختلف تولید و مصرف، به نظر می‌رسد در شرایط فعلی اولویت باید کاهش اتلاف منابع باشد.؛ تولید در کشور نه تنها ضایعات ایجاد می‌کند، بلکه منابع موجود نیز به شکل بهینه استفاده نمی‌شوند و بخشی از آن‌ها تخریب می‌شود؛ در این شرایط، سیاست‌های تنبیهی برای جلوگیری از تخریب منابع ضروری است، اما با توجه به محدودیت‌های مالی دولت، ایجاد مشوق‌های اقتصادی ممکن است در کوتاه‌مدت دشوار باشد.
کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: بنابراین، تمرکز اولیه می‌تواند بر آموزش و فرهنگ‌سازی باشد تا بخش‌های تولیدی و مصرف‌کنندگان با آگاهی از کمبود منابع و اهمیت آن برای نسل‌های آینده، به سمت مصرف بهینه حرکت کنند و سپس موضوع بازیافت و استفاده مجدد منابع به یک ارزش و عادت فرهنگی تبدیل شود.
افقه می‌افزاید: متأسفانه چشم‌انداز آینده منابع و اقتصاد کشور چندان امیدوارکننده نیست، چرا که دغدغه اصلی برخی تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران بیشتر جنبه‌های ایدئولوژیک دارد و مسائل اقتصادی و مدیریت منابع هنوز در اولویت قرار نگرفته، این موضوع باعث شده که با وجود منابع فراوان، کشور در شرایط نامطلوب فعلی قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: اگر تحول اساسی در نگرش سیاست‌گذاران ایجاد نشود، آینده اقتصاد با چالش جدی مواجه خواهد شد، هم‌اکنون منابع کشور تخریب می‌شوند و چرخه استفاده مجدد از ضایعات و محصولات ناکارآمد شکل نگرفته؛ تحقق این رویکرد، نه تنها صرفه‌جویی در مصرف منابع را ممکن می‌کند، بلکه بخشی از توسعه پایدار و حفظ منابع برای نسل‌های آینده محسوب می‌شود.
کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: مهم‌ترین مانع اجرای الگوی اقتصاد چرخشی در کشور، نگرش و بینش تصمیم‌گیران است، تولید با بهره‌وری بالا، کاهش اتلاف منابع و استفاده مجدد از مواد هنوز در اولویت قرار ندارد و اولویت‌های ایدئولوژیک برجسته است، در این زمینه مشکل قانونی نداریم، اما مشکل اصلی عدم اجرای آن است، تا زمانی که معیشت، رفاه و پیشرفت در اولویت قرار نگیرند، کمبود منابع و ضرورت بازیافت به‌صورت عملی نمود پیدا نخواهد کرد.
به گزارش ایراسین، با وجود چالش‌های جدی در زمینه مدیریت منابع و فاصله کشور از الگوی اقتصاد چرخشی، تجربه فولاد مبارکه نشان می‌دهد که اجرای بخش‌هایی از این مدل در شرایط سخت امکان‌پذیر است، اقداماتی مانند بازچرخانی ضایعات، بهینه‌سازی مصرف آب و انرژی و استفاده دوباره از مواد، نمونه‌هایی از ظرفیت‌های بالفعل کشور در مسیر پایداری است، این دست اقدامات نشان می‌دهد که اگر سیاست‌گذاری و نگاه مدیریتی اصلاح شود، صنایع می‌توانند نقش مهمی در کاهش هدر رفت منابع و حرکت تدریجی به سمت توسعه پایدار ایفا کنند.
ارسال نظر