پایگاه خبری تحلیلی ایراسین؛ در دهه‌های اخیر، جهان شاهد دگرگونی‌هایی بنیادین در حوزه انرژی، فناوری و ساختارهای صنعتی بوده است؛ دگرگونی‌هایی که نقش صنایع بالادستی، به‌ویژه معدن، را بیش از هر زمان دیگری برجسته کرده‌اند. اگر در گذشته معدن‌کاری بیشتر به عنوان فعالیتی صرفاً استخراجی و فیزیکی شناخته می‌شد، اکنون در مرکز تحولات فناورانه و انرژی قرار گرفته است.
گزارش اخیر شرکت بین‌المللی Sandvik با عنوان «آینده استعدادها در صنعت معدن» نقطه عزیمت مناسبی برای فهم این تحول جهانی است؛ گزارشی که نشان می‌دهد ذهنیت نسل جدید مهندسان در سراسر جهان نسبت به معدن در حال تغییر است و این تغییر، ظرفیت‌های جدیدی را برای آینده این صنعت می‌گشاید. این روایت جهانی، وقتی در کنار واقعیت‌های صنعت معدن ایران قرار می‌گیرد، تصویری روشن از فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی کشور ارائه می‌دهد.
معدن، صنعت ناشناخته اما آینده‌ساز
در نظرسنجی انجام‌شده توسط Sandvik از ۸۲۴ دانشجو و فارغ‌التحصیل حوزه‌های مهندسی، علوم و فناوری در ۹ کشور جهان، تقریباً دو واقعیت متضاد آشکار شد. از یک سو، حدود ۴۰ درصد از پاسخ‌دهندگان آشنایی چندانی با صنعت معدن نداشتند و آن را گزینه‌ای جذاب برای مسیر شغلی خود نمی‌دانستند. بسیاری از آنان تصویر معدن را با مفاهیمی مانند سختی کار، محیط‌های پرریسک و الگوهای سنتی استخراج مرتبط می‌کردند.
اما از سوی دیگر، همین گروه جوان و کم‌آشنا، هنگامی که با واقعیت جدید معدن – نقشی که این صنعت در گذار انرژی، توسعه فناوری، دیجیتالی‌سازی و کاهش اثرات زیست‌محیطی ایفا می‌کند آشنا می‌شدند، نگاهشان به کلی دگرگون می‌شد. بیش از ۹۰ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کردند اگر اطمینان یابند که معدن نقشی واقعی در حل بحران آب‌وهوا و توسعه انرژی‌های جدید دارد، شانس بیشتری برای انتخاب این صنعت به عنوان مسیر حرفه‌ای خود قائل خواهند شد.
این یافته‌ها بیانگر شکافی مهم در جهان امروز است: فاصله میان تصویر سنتی معدن و واقعیت مدرن آن. معدنی که امروز در جهان در حال شکل‌گیری است، نه تنها محل استخراج سنگ و فلز، بلکه مرکز نوآوری‌های دیجیتالی، هوش مصنوعی، رباتیک، الکتریکی‌سازی ماشین‌آلات و مدیریت داده‌های پیچیده است.
در جهانی که ساخت خودروهای برقی، تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه زیرساخت‌های دیجیتال نیازمند مقادیر عظیمی مواد معدنی است، معدن به قلب اقتصاد نوین تبدیل شده است. همان‌گونه که مدیرعامل Sandvik اشاره می‌کند: «بدون معدن، گذار انرژی امکان‌پذیر نیست. معدن فقط بخشی از این تحول نیست؛ بنیاد آن است.»
چالش جهانی و فرصت منحصر به‌فرد
گزارش Sandvik هشدار مهم دیگری نیز ارائه می‌دهد: صنعت معدن در سطح جهانی با بحران کمبود مهندس مواجه است. در کشورهایی مانند آمریکا، نزدیک به نیمی از کارکنان مهندسی معدن طی چند سال آینده بازنشسته می‌شوند و همزمان تعداد دانشجویان علاقه‌مند به رشته‌های مرتبط کاهش یافته است. صنایع نوظهوری مانند هوافضا، فناوری اطلاعات و انرژی‌های پاک نیز نیروهای متخصص را به سمت خود جذب می‌کنند و رقابت برای استعدادها به شدت افزایش یافته است.
در این شرایط، معدن برای جذب نسل جدید مهندسان نیازمند بازآفرینی خود است؛ محیط کار ایمن‌تر و استانداردتر، بهره‌گیری گسترده از فناوری‌های پیشرفته، شفافیت بیشتر در عملکرد زیست‌محیطی، تعریف مأموریت‌های جذاب برای جوانان و ارائه فرصت مشارکت در پروژه‌های بزرگ و اثرگذار جهانی از جمله اقدامات ضروری هستند.
بسیاری از شرکت‌های معدنی جهان این مسیر را آغاز کرده‌اند. حرکت به سمت معادن هوشمند، ماشین‌آلات برقی، کنترل از راه دور، خودکارسازی فرایندها و مدیریت هوشمند ریسک، روایت معدن را در افکار عمومی تغییر داده و صنعتی مدرن، ایمن و دانش‌بنیان را شکل می‌دهد.
ظرفیت‌های بزرگ، چالش‌های انباشته
در این میان، ایران کشوری با ذخایر گسترده و متنوع معدنی است؛ از جمله مس، سنگ آهن، روی، سرب، طلا، منگنز، و منابع بالقوه‌ای که برای فناوری‌ها و صنایع نوین حیاتی‌اند. این تنوع، ایران را در زمره کشورهایی قرار می‌دهد که می‌توانند نقشی اساسی در زنجیره جهانی تأمین مواد معدنی راهبردی ایفا کنند.
اما این ظرفیت بزرگ با واقعیتی دشوار روبه‌روست: کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص.
رشته‌های مرتبط با معدن در دانشگاه‌های ایران طی سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. تصویر سنتی معدن، نبود ارتباط مؤثر میان دانشگاه و صنعت، عدم جذابیت مالی در برخی بخش‌ها و نبود روایت درست از نقش معدن در آینده انرژی موجب شده نسل جدید کمتر به این حوزه گرایش یابد.
همزمان، بسیاری از معادن ایران به مرحله‌ای رسیده‌اند که بهره‌برداری از آن‌ها بدون استفاده از فناوری‌های نوین از جمله روش‌های پیشرفته فرآوری، استخراج سبز، مدیریت داده، نقشه‌برداری هوشمند و سیستم‌های خودکار امکان‌پذیر نیست.
این همان نقطه‌ای است که نیاز به مهندسان جوان و آموزش‌دیده بیش از همیشه احساس می‌شود.
ایران در گذار انرژی؛ از مصرف‌کننده تا تأمین‌کننده
جهان امروز با سرعت به سمت خودروهای برقی، باتری‌های پیشرفته، شبکه‌های هوشمند انرژی و زیرساخت‌های دیجیتال حرکت می‌کند و تمامی این فناوری‌ها به مواد معدنی نیاز دارند؛ موادی که ایران سهم قابل‌توجهی از آن‌ها را در اختیار دارد. اگر کشور بتواند جایگاه خود در زنجیره استخراج، فرآوری و تولید مواد معدنی کلیدی را تقویت کند، از مصرف‌کننده فناوری‌های آینده به تأمین‌کننده اصلی مواد اولیه تبدیل خواهد شد؛ موقعیتی که مزیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی بزرگی به همراه دارد.
تحقق این هدف نیازمند تمرکز بر سه محور کلیدی است: سرمایه‌گذاری در فناوری و هوشمندسازی عملیات معدنی، توسعه نیروی انسانی متخصص و جذب نسل جدید مهندسان، و تعریف سیاست‌های ملی برای مدیریت و بهره‌برداری از مواد معدنی راهبردی.
مهندسان جوان قلب تحول معدن ایران هستند. تجربه‌ها و مطالعات Sandvik نشان می‌دهد آینده معدن، چه در جهان و چه در ایران، در دستان نسلی است که با فناوری، هوش مصنوعی، داده‌محوری و رویکرد پایداری زیست‌محیطی آشناست. اگر این نسل فرصت مناسب، مسیر شغلی روشن و روایت درست از نقش معدن در توسعه کشور داشته باشد، می‌تواند صنعتی سنتی را به صنعتی مدرن، پاک، دانش‌بنیان و جهانی تبدیل کند.
صنعت معدن ایران در نقطه‌ای ایستاده است که می‌تواند از یک بخش استخراجی محدود، به یکی از پایه‌های اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه پایدار تبدیل شود، اما این مسیر بدون سرمایه‌گذاری در انسان، فناوری و فرهنگ حرفه‌ای نوین امکان‌پذیر نیست.
ارسال نظر