پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، کشورها و شرکت‌ها در سرتاسر جهان در تکاپو هستند تا هر طور شده در سال ۲۰۵۰ میلادی به صفر خالص دست پیدا کنند. برخی زودتر و برخی دیرتر، این اتفاق باید بیافتد و هر راهکار و ابزاری برای رسیدن به این هدف، ارزشمند خواهد بود. اما در میان صنایع مختلف، شاید برای هیچ صنعتی به اندازه فولاد، کاهش ردپای کربن به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل نشده است. صنعتی آلاینده اما مهم. صنعتی که برای هر نوع توسعه‌ای به آن نیاز مبرم داریم، اما اگر سبز نشود، خودش پاشنه آشیل توسعه پایدار خواهد بود. بنابراین فولادسازان جهان به دنبال افزایش تولید از یک سو و کاهش سرانه انتشار کربن خود از سوی دیگر هستند و در این جنب و جوشِ بی وقفه از هر فناوری سبزی استقبال می‌کنند.

از جمله فناوری‌هایی که این تلاش را پیش می‌برد، فناوری جذب، استفاده و ذخیره‌سازی کربن (CCUS) است که راه‌حل‌های مناسبی را برای چندین بخش آلاینده از جمله بخش‌هایی مانند سیمان و فولاد ارائه می‌دهند. کربن جذب شده می‌تواند به طور دائم ذخیره (CCS) یا برای تولید محصولات دیگری استفاده (CCU) شود. پتانسیل CCUS به عواملی مانند منبع انتشار، صنعت، فناوری جذب، حمل و نقل، مکان و نوع ذخیره بستگی دارد. در شکل شماره‌ی ۱ فرآیند کلی CCUS به تصویر کشیده شده است.

شکل ۱ – فناوری جذب، استفاده و ذخیره‌ی کربن

ذکر این نکته لازم است که به طور عمومی‌تر، این فناوری جذب و ذخیره‌سازی کربن نام گرفته و در برخی اشکال به استفاده از کربن هم پرداخته می‌شود. تعداد تأسیسات جذب و ذخیره‌سازی کربنِ در حال توسعه در سال ۲۰۲۳ به طور چشم‌گیری نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است، به طوری که ۱۱ تأسیسات جدید شروع به کار کردند و ۱۵ پروژه جدید نیز در دست ساخت هستند. تا ماه جولای ۲۰۲۳، کل پروژه‌های عملیاتی و در دست ساخت CCS، 392 عدد بود که نسبت به سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۰۲ درصد افزایش داشته است. شکل شماره‌ی ۲ گویای این آمار است.

شکل ۲ – ظرفیت و تعداد تأسیسات CCS در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ میلادی

همانطور که اشاره شد، بخش فولاد نیز با توجه به آلایندگی زیادی که دارد یکی از صنایعی است که می‌تواند از CCUS بهره ببرد. به همین منظور چندین شرکت فولادی در سراسر جهان در حال استفاده از تأسیسات جذب، ذخیره و استفاده از کربن در کسب‌وکار خود هستند. از جمله‌ی این شرکت‌ها می‌توان به فولادسازی‌های زیر اشاره داشت:

فولادسازی آرسلورمیتال (Arcelormittal):

آرسلورمیتال پروژه‌های قابل توجهی برای جذب و استفاده از کربن در تأسیسات فولاد خود در گنت (Ghent) بلژیک راه اندازی کرده است که نقطه عطفی در تلاش‌های صنعت فولاد اروپا برای کاهش انتشار کربن شمرده می‌شود. استیلانول (Steelanol) از جمله‌ی این پروژه‌ها است.

• پروژه استیلانول در رویدادی با حضور چهره‌های سرشناس از جمله نخست وزیر بلژیک الکساندر دی کرو (Alexander De Croo) و دیگر رهبران برجسته دولت و صنعت افتتاح شد. این پروژه با سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیون یورویی، اولین پروژه در نوع خود در بخش فولاد اروپا است. استیلانول با مشارکت شرکت LanzaTech توسعه یافته است و در این پروژه از کاتالیزورهای زیستی برای تبدیل گازهای زائد (Waste gas) غنی از کربن حاصل از فولادسازی و زیست توده به اتانول استفاده می‌شود. انتظار می‌رود استیلانول سالانه ۸۰ میلیون لیتر اتانول تولید کند که تقریباً نیمی از تقاضای فعلی بلژیک برای اتانول است. استیلانول انتشار سالانه کربن در تأسیسات گنت را ۱۲۵۰۰۰ تن کاهش می‌دهد. اتانول تولید شده با نام تجاری Carbalyst به بازار عرضه می‌شود و می‌تواند در کاربردهای مختلفی از جمله سوخت حمل و نقل، رنگ، پلاستیک، پوشاک و لوازم آرایشی استفاده شود.
• آرسلورمیتال همچنین با همکاری با شرکت‌های Mitsubishi Heavy Industries ، شرکت معدنی BHP و Mitsubishi Development ، عملیات یک واحد جذب کربن آزمایشی را در بلژیک آغاز کرده است. این واحد به مدت یک تا دو سال کار خواهد کرد تا امکان سنجی خود را برای استقرار در مقیاس کامل آزمایش کند و به طور بالقوه بخش قابل توجهی از انتشار گازهای گلخانه‌ای تأسیسات بلژیک آرسلورمیتال را کاهش دهد. در اکتبر ۲۰۲۲، طرفین از آزمایش فناوری جذب کربن تأسیسات فولادسازی گنت خبر دادند. واحد آزمایشی در ابتدا گازهای خروجی کوره بلند و گازهای خروجی از کوره پیش گرم نورد را جذب می‌کند.

شکل شماره‌ی ۳ تعدد پروژه‌های ریز و درشت اتحادیه‌ی اروپا در زمینه‌ی کاهش ردپای کربن در صنعت فولاد و جایگاه فناوری جذب، استفاده و ذخیره‌سازی از کربن را نشان می‌دهد.

شکل ۳ – نقشه‌ی فولادسازهای کم‌کربن اروپایی

فولادسازی تاتااستیل (Tata Steel)

تاتا استیل با راه اندازی اولین تأسیسات هند برای جذب کربن کوره بلند در کارخانه جمشیدپور (Jamshedpur)، گام بلندی در تولید پایدار فولاد برداشته است. این تأسیسات که در ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۱ افتتاح شد، به دلیل فناوری پیشگام جذب کربن که به طور مستقیم دی‌اکسید کربن را از کوره بلند استخراج می‌کند، توجه‌ها را به خود جلب کرده است. این تأسیسات ظرفیتی برابر با ۵ تن در روز دارد و از فناوری مبتنی بر آمین (Amine-based technology) برای جذب و استفاده‌ی مجدد از کربن در محل استفاده می‌کند. این پروژه با پشتیبانی فناوری Carbon Clean، به یک رهبر جهانی در فناوری جذب کربن، اجرا شده است.

نوکوراستیل (Nucor Steel)

اکسون موبیل (ExxonMobil) قرارداد جذب کربن قابل توجهی را با فولادسازی نوکوراستیل Nucor در آمریکای شمالی امضا کرده است که نقطه عطفی در تلاش‌های آن برای کمک به مشتریان صنعتی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. بر اساس این قرارداد، اکسون موبیل تا ۸۰۰.۰۰۰ تن کربن در سال از تأسیسات نوکوراستیل جذب خواهد کرد. انتظار می‌رود پروژه نوکور در سال ۲۰۲۶ شروع به کار کند.

بائواستیل(BaoSteel)

در یک همکاری مهم، شرکت‌های شل (Shell)، سینوپک (Sinopec)، بائو (Bao Steel) و BASF برای بررسی امکان ابتکاری نوآورانه جذب، استفاده و ذخیره کربن در شرق چین همکاری کرده‌اند. در صورت موفقیت، این سرمایه‌گذاری می‌تواند انقلابی در استراتژی‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای بازیگران صنعتی در امتداد رودخانه یانگ‌تسه (Yangtze River) ایجاد کند. هدف این پروژه ایجاد اولین پروژه CCUS منبع باز بزرگ در چین است که به طور بالقوه سالانه میلیون‌ها تن کربن را جذب خواهد کرد.

در حاشیه‌ی خلیج فارس و در امارات متحده عربی نیز CCS به چشم می‌خورد. جالب است بدانید اولین تأسیسات تجاری CCUS برای صنعت فولاد در سطح جهانی، متعلق به شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) است که در فولادسازی الریاده (Al Reyadah) پیاده‌سازی کرده است. سالانه ۸۰۰ هزار تن کربن منتشر شده از این فولادسازی جذب و به منظور بهینه‌سازی استخراج نفت به ذخایر نفتی ابوظبی تزریق می‌شود. این پروژه، فاز اول پروژه‌های CCUS شرکت ADNOC شمرده شده و این شرکت قصد دارد در فازهای ۲ و ۳ تا سال ۲۰۳۰ میلادی ظرفیت جذب کربن خود را به حدود ۵ میلیون تن در سال برساند. فازهای بعدی در تأسیسات گاز ترش شاه (Shah sour gas plant) و تأسیسات پالایش گاز حبشان (Habshan-Bab gas processing facility) انجام خواهند شد.

ادغام فناوری‌های جذب، استفاده و ذخیره‌سازی کربن در تأسیسات فولادسازی، گامی مهم و بزرگ در جهت دستیابی به اهداف صفر خالص و کاهش قابل توجه انتشار کربن در این صنعت است. اقدامات فولادسازان بزرگی مانند آرسلورمیتال و تاتا استیل بر تعهد جمعی شرکت‌های فولادی به دستیابی به اهداف اقلیمی تأکید دارند. این پروژه‌ها نقش حیاتی مشارکت‌های استراتژیک و سیاست‌های حمایتی را در پیشبرد تلاش‌های کربن‌زدایی نشان می‌دهند. از آنجایی که پروژه‌های CCUS به تکامل و مقیاس‌پذیری خود ادامه می‌دهند، مسیر امیدوارکننده‌ای برای صنعت فولاد در گذار به سمت آینده‌ای سبز ارائه می‌دهند.

نادیده گرفتن فناوری‌های CCUS یک اشتباه مهلک برای هر صنعت و به خصوص صنعت فولاد خواهد بود. بخش فولاد اگر امیدوار است که به اهداف صفر خالص دست پیدا کرده و اثرات شدید تغییرات اقلیمی را کاهش دهد، باید با آغوشی باز پذیرای فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن باشد. عدم استفاده از این فناوری‌ها نه تنها مانع پیشرفت و توسعه می‌شود، بلکه در بازاری که به طور فزاینده نسبت به مسائل زیست‌محیطی آگاه می‌شود، آینده‌ی این صنعت را نیز به خطر خواهد انداخت.

نقل از دیدوان-اپلیکیشن دانش‌بنیان رصد استراتژیک