پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، تأمین مالی، ستون اصلی اقتصاد هر کشور است که از طریق ابزارها و نهادهای مختلفی همچون بانک‌ها، بازار سرمایه، پنشن فاندها، منابع داخلی شرکت‌ها و سایر مؤسسات مالی انجام می‌شود. این نهادها، تحت نظارت رگولاتورها، نقش کلیدی در تجهیز منابع و هدایت اعتبارات به سمت بخش‌های مختلف اقتصادی دارند. اما پرسش اساسی این است که کدام بخش‌ها نیازمند تأمین مالی هستند؟

در علم اقتصاد، بخش‌های نیازمند تأمین مالی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

اول: بخش عمومی و دولت: تأمین مالی این بخش عمدتاً از طریق درآمدهای مالیاتی، عوارض و سایر منابع عمومی صورت می‌گیرد.

دوم: بخش بنگاهی و تولیدی: بانک‌ها، بازار سرمایه و حتی شرکت‌های بیمه در این حوزه نقش‌آفرینی کرده و به بنگاه‌ها در تأمین اعتبار ریالی و ارزی کمک می‌کنند.

سوم: بخش خانوار و افراد: برخلاف دو دسته قبلی که عمدتاً شامل اشخاص حقوقی می‌شوند، خانوارها و افراد حقیقی نیز به تأمین مالی نیاز دارند، اما روش‌های متفاوتی برای این کار وجود دارد.

کارت رفاهی متصل به اوراق گام دقیقاً برای پوشش این بخش طراحی شده است. این ابزار نوین، با هدف تأمین مالی غیرتورمی، مسیر شفاف هدایت اعتبار و بهبود نظام اعتباری کشور معرفی شده و از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که آن را از سایر تسهیلات متمایز می‌کند. این کارت، که ابتدا توسط شبکه بانکی و به‌طور خاص بانک رفاه به‌صورت آزمایشی ارائه شده است، سه ویژگی کلیدی دارد:

1. تأمین مالی غیرتورمی

برخلاف بسیاری از تسهیلات که به دلیل افزایش نقدینگی، فشار تورمی ایجاد می‌کنند، کارت رفاهی متصل به اوراق گام بدون ایجاد تورم، اعتبار موردنیاز افراد را تأمین می‌کند. نحوه عملکرد آن به این صورت است که زمانی که دارنده کارت، خریدی انجام می‌دهد، این خرید منجر به ایجاد اوراق گام می‌شود. در نتیجه، مبلغی که از طریق کارت خرج می‌شود، به‌جای تزریق مستقیم پول به اقتصاد، در یک چرخه مالی کنترل‌شده قرار گرفته و در نهایت، به دست تولیدکننده کالا می‌رسد. این فرآیند، از ایجاد نقدینگی مازاد و افزایش فشار تورمی جلوگیری می‌کند.

2. کمک به هدایت اعتبار

یکی از چالش‌های نظام بانکی، هدایت صحیح تسهیلات و اعتبارات به سمت نیازهای واقعی اقتصادی است. کارت رفاهی متصل به اوراق گام، این فرآیند را شفاف‌تر و هدفمندتر می‌کند. بانک‌ها این کارت را به افراد مشخصی ارائه می‌دهند که نیاز آنها محرز شده است و وجوه این کارت صرف خرید کالا از فروشگاه‌های طرف قرارداد بانک‌ها می‌شود. این مکانیسم باعث می‌شود که اعتبار، از همان ابتدا به سمت مصرف‌کننده هدایت شده و در ادامه، از طریق زنجیره‌ای مشخص، به تولیدکننده کالا برسد.

3. شفافیت در مسیر حرکت تسهیلات

از منظر بانک مرکزی و اقتصاد اسلامی، یکی از اصول مهم در نظام مالی، هدایت پول به سمت اهداف مشخص و جلوگیری از انحراف منابع است. کارت رفاهی متصل به اوراق گام، به دلیل مسیر شفاف تسهیلات، این ویژگی را به‌خوبی محقق می‌کند. از لحظه صدور کارت تا زمان تبدیل آن به اوراق گام، مسیر حرکت منابع مالی کاملاً مشخص و تحت نظارت است. این موضوع، علاوه بر جلوگیری از انحراف منابع، به افزایش کارآیی نظام مالی و اطمینان از رسیدن تسهیلات به بخش‌های هدف کمک می‌کند.

علاوه بر سه ویژگی اصلی، این کارت مزایای دیگری نیز دارد که آن را به ابزاری جذاب برای نظام بانکی و اقتصادی کشور تبدیل کرده است:

اول: سادگی در اعتبارسنجی: فرآیند ارزیابی و تخصیص کارت به افراد، با روش‌های جدید اعتبارسنجی به‌راحتی قابل انجام است.

دوم: کاهش ریسک برای بانک‌ها: از آنجا که این کارت مستقیماً به اوراق گام متصل است، ریسک نکول (عدم بازپرداخت) برای بانک‌ها کاهش می‌یابد.

سوم: افزایش بازدهی بانک‌ها: به دلیل شفافیت و هدفمندی این تسهیلات، بانک‌ها می‌توانند با ریسک کمتر، بازدهی مناسب‌تری را تجربه کنند.

در حال حاضر، بانک رفاه اجرای آزمایشی این طرح را آغاز کرده است. با توجه به موفقیت اولیه، انتظار می‌رود که سایر بانک‌ها نیز به این طرح بپیوندند. معاونت سیاستگذاری پولی، به‌دنبال آن است که شبکه بانکی را برای گسترش این طرح تشویق کند. در قانون جامع تأمین مالی زیرساخت و تولید نیز بر ایجاد ابزارهای جدید تأمین مالی تاکید شده است که کارت رفاهی متصل به اوراق گام، یکی از مهم‌ترین آنها محسوب می‌شود.

علاوه بر تأمین مالی خانوارها، در حوزه تأمین مالی بنگاه‌ها نیز ابزارهای متعددی طراحی و اجرایی شده‌اند که شامل موارد زیر می‌شوند:

• گواهی‌های سپرده (اعم از خاص و عام): یکی از ابزارهای تأمین مالی کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای بنگاه‌ها.
• فکتورینگ: فرآیندی که در آن بنگاه‌ها می‌توانند از طریق فروش مطالبات خود، نقدینگی موردنیازشان را تأمین کنند.
• حواله و برات الکترونیک: ابزارهایی که امکان پرداخت و دریافت امن وجوه را برای بنگاه‌ها تسهیل می‌کنند.
• اوراق ارزی: این ابزار می‌تواند به تأمین مالی شرکت‌های فعال در حوزه صادرات و واردات کمک کند.

در نهایت، کارت رفاهی متصل به اوراق گام، نمونه‌ای از ابزارهای نوین تأمین مالی است که می‌تواند بدون ایجاد تورم، اعتبارات را به شکل شفاف و کارآمد به سمت نیازهای واقعی هدایت کند. ویژگی‌هایی همچون تأمین مالی غیرتورمی، کمک به هدایت اعتبار و شفافیت در مسیر حرکت منابع، این کارت را به گزینه‌ای مؤثر در نظام اقتصادی کشور تبدیل کرده است. اگر این طرح در سطح گسترده‌تری اجرا شود، می‌تواند علاوه بر بهبود وضعیت مالی خانوارها، به رونق تولید و افزایش بهره‌وری در نظام بانکی نیز کمک کند. اکنون که اجرای آزمایشی این طرح آغاز شده، ضروری است که بانک‌ها، سیاستگذاران و فعالان اقتصادی، حمایت‌های لازم را برای توسعه و گسترش آن فراهم آورند تا شاهد تحولی مثبت در نظام تأمین مالی کشور باشیم.

اصغر ابوالحسنی -قائم‌مقام بانک مرکزی