پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، انقلاب فولاد ویتنام چیزی فراتر از افزایش تولید یک فلز است؛ این داستان بازسازی یک ملت است که از خاکستر جنگ به یکی از ستاره‌های اقتصادی آسیا تبدیل شده است. انقلابی فراگیر که بنگاه‌های بزرگی مانند «ویتنام استیل کورپوریشن» و «هوآ فات گروپ» با بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه زنجیره تأمین داخلی، نقش راهبردی در این رشد ایفا کرده‌اند. در جهانی که اقتصادهای نوظهور برای کسب جایگاه خود می‌جنگند، ویتنام با کوره‌های فولادش پیامی روشن ارسال می‌کند: صنعت فولاد آماده‌است تا آینده را بسازد.
بخوانید تا بدانید؛
غول‌های صنعت فولاد ویتنام:

• گروه هوآ فات (Hoa Phat Group)
هوآ فات، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد ویتنام، با سرمایه‌گذاری کلان در استان کوانگ‌نگای، قرار است در سال ۲۰۲۵ کارخانه‌ای پیشرفته راه‌اندازی کند. این پروژه نه‌تنها ظرفیت تولید فولاد کشور را تقویت می‌کند، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه مناطق کمتر برخوردار، به رشد اقتصادی منطقه کمک خواهد کرد.
• شرکت فولاد فورموسا هاتین (Formosa Ha Tinh Steel Corporation)
با سرمایه‌گذاری اولیه گروه فورموسا پلاستیک تایوان، این شرکت به یکی از عظیم‌ترین پروژه‌های صنعتی ویتنام تبدیل شده است. کارخانه فورموسا هاتین با ظرفیت تولید سالانه ۵/۷ میلیون تن فولاد، نقش کلیدی در تأمین نیازهای داخلی و تقویت صادرات ایفا می‌کند.
در قلب آسیای جنوب شرقی، جایی که رودخانه‌های خروشان مکونگ با آسمان‌خراش‌های مدرن هوشی‌مینه برخورد می‌کنند، ویتنام در حال بازنویسی داستان توسعه خود است. کمتر از نیم‌قرن پیش، این کشور درگیر جنگی ویرانگر بود که اقتصادش را به زانو درآورد. امروز، ویتنام یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد جهان است، و در مرکز این تحول، صنعت فولاد قرار دارد؛ صنعتی که نه‌تنها ستون فقرات اقتصاد این کشور شده، بلکه نمادی از جاه‌طلبی و انعطاف‌پذیری آن است. این «انقلاب فولاد» چگونه رخ داد؟ و چرا بنگاه‌های بزرگ ویتنامی، از غول‌های دولتی گرفته تا شرکت‌های خصوصی نوظهور، در این جهش اقتصادی نقش محوری ایفا کرده‌اند؟

از خاکستر جنگ به کوره‌های فولاد
برای درک انقلاب فولاد ویتنام، باید به سال ۱۹۸۶ بازگردیم، زمانی که حزب کمونیست ویتنام سیاست «دوی موی» (Doi Moi) یا «نوسازی» را معرفی کرد. این اصلاحات، که به معنای گذار از اقتصاد دستوری به اقتصاد بازارمحور بود، نقطه عطفی در تاریخ مدرن ویتنام محسوب می‌شود. در آن زمان، ویتنام کشوری فقیر بود؛ درآمد سرانه‌اش حدود ۹۵ دلار و بیش از ۶۰ درصد جمعیتش زیر خط فقر زندگی می‌کردند. اقتصاد عمدتاً کشاورزی بود و صنایع سنگین، از جمله فولاد تقریباً وجود نداشتند.
اما «دوی موی» درهای ویتنام را به روی سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت جهانی گشود. دولت، با الهام از مدل چین، تصمیم گرفت فولاد را به‌عنوان یکی از ستون‌های صنعتی‌سازی کشور توسعه دهد. چرا فولاد؟ زیرا فولاد نه‌تنها ماده اولیه‌ای برای زیرساخت‌ها، خودروسازی و ساخت‌وساز است، بلکه نشانه‌ای از قدرت صنعتی یک ملت به شمار می‌رود. در دهه ۱۹۹۰، ویتنام شروع به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی کرد، به‌ویژه از ژاپن، کره جنوبی و تایوان، که فناوری و تخصص را به این کشور آوردند.
تا سال ۲۰۲۵، ویتنام به یکی از تولیدکنندگان برجسته فولاد در آسیای جنوب شرقی تبدیل شده است. طبق گزارش انجمن جهانی فولاد، این کشور در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲۰ میلیون تن فولاد خام تولید کرد، که آن را در میان ۲۰ تولیدکننده برتر جهان قرار داد. این رشد چشمگیر نتیجه ترکیبی از سیاست‌های دولتی هوشمندانه، سرمایه‌گذاری‌های کلان بنگاه‌های بزرگ و تقاضای فزاینده داخلی و بین‌المللی است.

بنگاه‌های بزرگ؛ موتور محرکه انقلاب
در مرکز این انقلاب، بنگاه‌های بزرگ ویتنامی قرار دارند که نقشی دوگانه ایفا کرده‌اند: هم به‌عنوان بازوهای اجرایی دولت و هم به‌عنوان پیشگامان نوآوری در بخش‌خصوصی. دو شرکت کلیدی در این داستان برجسته‌اند: ویتنام استیل کورپوریشن (VSC)، غول دولتی که ستون فقرات صنعت فولاد کشور را تشکیل می‌دهد، و هوآ فات گروپ (Hoa Phat Group)، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد خصوصی ویتنام که به نماد کارآفرینی مدرن این کشور تبدیل شده است.
ویتنام استیل کورپوریشن، تاسیس‌شده در دهه ۱۹۷۰، در ابتدا یک نهاد دولتی بود که برای تأمین نیازهای اولیه زیرساختی کشور فعالیت می‌کرد. پس از «دوی موی»، این شرکت با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و همکاری با شرکت‌هایی مانند نیپون استیل ژاپن و پوسکو کره جنوبی، به یک بازیگر منطقه‌ای تبدیل شد. VSC با تمرکز بر تولید فولاد ساختمانی و ورق‌های فولادی، نیازهای داخلی برای ساخت‌وساز و صنعتی‌سازی را تأمین کرد. اما این شرکت تنها بخشی از داستان است.
هوآ فات گروپ، که در سال ۱۹۹۲ به‌عنوان یک شرکت کوچک تجاری تأسیس شد، نمونه‌ای درخشان از ظهور بخش خصوصی در ویتنام است. این شرکت در اوایل دهه ۲۰۰۰ وارد صنعت فولاد شد و با سرمایه‌گذاری‌های جسورانه در فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه کوره‌های قوس الکتریکی (EAF)، به سرعت رشد کرد. تا سال ۲۰۲۵، هوآ فات بیش از ۵۰ درصد از بازار فولاد ویتنام را در اختیار داشت و به یکی از صادرکنندگان کلیدی به بازارهای اروپا و آمریکا تبدیل شده بود. موفقیت هوآ فات نه‌تنها به دلیل فناوری، بلکه به‌خاطر استراتژی‌های تهاجمی آن در زنجیره تأمین بود؛ این شرکت با کنترل معادن سنگ‌آهن و تولید محصولات متنوع، هزینه‌های خود را به حداقل رساند و رقبا را پشت سر گذاشت.

نقش بنگاه‌ها در توسعه اقتصادی
بنگاه‌های بزرگ فولاد ویتنام فراتر از تولید فلز، به موتورهای توسعه اقتصادی تبدیل شده‌اند. این تأثیر را می‌توان در سه حوزه کلیدی بررسی کرد: ایجاد اشتغال، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، و تقویت زنجیره تأمین داخلی.
اول- ایجاد اشتغال: صنعت فولاد ویتنام بیش از ۲۰۰ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است. شرکت‌هایی مانند هوآ فات با احداث کارخانه‌های عظیم در مناطق محروم مانند کوانگ نین و دونگ نای، به کاهش فقر و مهاجرت روستایی به شهری کمک کرده‌اند. این مشاغل، از کارگران خط تولید گرفته تا مهندسان متخصص، به بهبود استانداردهای زندگی و افزایش مهارت‌های نیروی کار منجر شده‌اند.
دوم- جذب سرمایه‌گذاری خارجی: ویتنام با ارائه مشوق‌های مالیاتی و ایجاد مناطق اقتصادی ویژه، سرمایه‌گذاری‌های کلانی را در صنعت فولاد جذب کرده است. برای مثال، مجتمع فولاد فورموسا هاتین، یک پروژه ۱۰ میلیارد دلاری با سرمایه‌گذاری تایوانی، یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های فولاد منطقه است. این پروژه‌ها نه‌تنها فناوری را به ویتنام آورده‌اند، بلکه این کشور را به زنجیره تأمین جهانی متصل کرده‌اند.
سوم- تقویت زنجیره تأمین داخلی: بنگاه‌های بزرگ با توسعه زنجیره‌های تأمین داخلی، وابستگی ویتنام به واردات فولاد را کاهش داده‌اند. هوآ فات، برای نمونه، با تولید محصولات با ارزش افزوده بالا مانند فولاد ضدزنگ و ورق‌های گالوانیزه، نیاز خودروسازی و الکترونیک را تأمین کرده است. این امر به ویتنام کمک کرده تا در برابر نوسانات بازار جهانی مقاوم‌تر شود.

چالش‌ها و سایه‌های آینده
با وجود این موفقیت‌ها، انقلاب فولاد ویتنام بدون چالش نیست. وابستگی به مواد خام وارداتی، به‌ویژه سنگ‌آهن و زغال‌سنگ، یکی از بزرگ‌ترین موانع است. ویتنام سالانه میلیاردها دلار برای واردات این مواد هزینه می‌کند، که حاشیه سود شرکت‌ها را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، مسائل زیست‌محیطی نگرانی‌های جدی ایجاد کرده‌اند. صنعت فولاد به دلیل مصرف انرژی بالا و انتشار کربن، تحت فشار جهانی برای سبز شدن قرار دارد. پروژه فورموسا هاتین در سال ۲۰۱۶ به دلیل یک فاجعه زیست‌محیطی که به آلودگی سواحل مرکزی ویتنام منجر شد، مورد انتقاد شدید قرار گرفت.
رقابت منطقه‌ای نیز چالشی دیگر است. کشورهای همسایه مانند اندونزی و تایلند در حال گسترش ظرفیت تولید فولاد خود هستند، و چین، غول فولاد جهان، همچنان با صادرات ارزان‌قیمت بازار را تحت‌فشار قرار می‌دهد. برای ویتنام، حفظ مزیت رقابتی نیازمند سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و افزایش بهره‌وری است.

چرا انقلاب فولاد ویتنام مهم است؟
انقلاب فولاد ویتنام داستانی از تعادل ظریف بین دولت و بازار است. دولت ویتنام با حفظ کنترل استراتژیک بر صنایع کلیدی مانند فولاد، فضایی برای رشد بخش‌خصوصی ایجاد کرد. این مدل ترکیبی، که یادآور شیوه چین در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ است، به ویتنام امکان داد تا از مزایای جهانی‌سازی بهره‌مند شود، بدون اینکه استقلال اقتصادی خود را از دست بدهد. از سوی دیگر، موفقیت شرکت‌هایی مانند هوآ فات نشان‌دهنده ظهور طبقه جدیدی از کارآفرینان ویتنامی است که نه‌تنها در بازار داخلی، بلکه در صحنه جهانی نیز رقابت می‌کنند. این بنگاه‌ها با ترکیب فناوری پیشرفته، مدیریت ناب و استراتژی‌های تهاجمی، الگویی برای سایر کشورهای در حال توسعه ارائه داده‌اند.

آینده‌ای از جنس فولاد
انقلاب فولاد ویتنام چیزی فراتر از افزایش تولید فلز است؛ این داستان بازسازی یک ملت است که از خاکستر جنگ به یکی از ستاره‌های اقتصادی آسیا تبدیل شده است. انقلابی فراگیر که بنگاه‌های بزرگ، چه دولتی و چه خصوصی، در آن تحول نقش کلیدی ایفا کرده‌اند، اما آینده به توانایی آنها در نوآوری و سازگاری بستگی دارد. آیا ویتنام می‌تواند به رهبر جهانی در فولاد سبز تبدیل شود؟ آیا می‌تواند در برابر فشارهای رقابتی و زیست‌محیطی مقاومت کند؟ پاسخ به این سوالات نه‌تنها آینده صنعت فولاد، بلکه کل اقتصاد ویتنام را شکل خواهد داد. در جهانی که اقتصادهای نوظهور برای کسب جایگاه خود می‌جنگند، ویتنام با کوره‌های فولادش پیامی روشن ارسال می‌کند: ما آماده‌ایم تا آینده را بسازیم.

منبع:
انجمن جهانی فولاد (World Steel Association)
گزارش تولید فولاد جهانی 2024، worldsteel.org.