ماهنامه کارخانه؛ تجربه بیش از صد ساله نشان می‌دهد که توسعه در کشور مبتنی بر بومی‌سازی، فناوری و تقویت توانمندی داخلی نبوده است. به همین دلیل، حتی پس از گذشت یک قرن، نگاه ما همچنان وابسته است و بسیاری از صنایع در ابعاد مختلف هنوز نتوانسته‌اند استقلال عملیاتی واقعی پیدا کنند. این وابستگی موجب شده که صنایع در مواجهه با تحریم‌ها یا محدودیت‌های خارجی، آسیب‌پذیری بالایی داشته باشند و پیشرفت آنها با کندی همراه شود.

اگر بخواهیم از تجربه صنایع معدنی و سایر بخش‌های صنعتی درس بگیریم، باید به این نکته توجه کنیم که گام نخست توسعه، بهره‌گیری از منابع داخلی و ایجاد قابلیت‌های فناورانه در کشور است. خام‌فروشی و استفاده صرف از منابع طبیعی، تنها مرحله ابتدایی است و مرحله بعدی، توسعه بهره‌وری و ایجاد صنایع متکی به فناوری داخلی است. با این حال، واقعیت امروز نشان می‌دهد که شاخص‌های بهره‌وری در صنایع ما هنوز در سطح قابل‌توجهی قرار ندارد و وضعیت نامطلوب است.

در سال‌های ۱۴۰۰، شاهد شکل‌گیری موجی از نوآوری و ایجاد مفاهیم جدید بودیم، اما در صنعتی که هنوز جایگاه مقدماتی و پایدار خود را پیدا نکرده، پیاده‌سازی این نوآوری‌ها با چالش‌های جدی مواجه است. فرصت‌های بسیار زیادی در زمینه باتری‌ها، آلیاژهای جدید مسی و کاربردهای مختلف آن وجود دارد که می‌توانند به صنایع دانش‌بنیان و نوآوری محور تبدیل شوند. این فرصت‌ها تنها به تولید محدود نمی‌شوند؛ بلکه استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تجارت و مدیریت زنجیره ارزش نیز می‌تواند مزیت رقابتی برای کشور ایجاد کند. ایجاد نظام نوآوری در بخش صنعت، حتی با وجود چالش‌ها و حواشی، گامی مؤثر برای تقویت تحقیق و توسعه، پژوهش و فناوری در کشور خواهد بود. برای تحقق این اهداف، نیازمند سیاستگذاری‌های پایدار و قابل اجرا هستیم تا جریان نوآوری و توسعه فناوری به یک مسیر مستمر و اثربخش تبدیل شود.

*‌ استاد پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری