به گزارش ایراسین، احسان عبدالله‌زاده، مدیر پروژه اسکادا در شرکت ایریسا، در گفت‌وگوی اختصاصی با ایراسین درباره روند بومی‌سازی و توسعه سیستم اسکادا اظهار کرد: سیستم اسکادا که مخفف Supervisory Control and Data Acquisition است، برای اولین بار توسط شرکت ایریسا از سال ۱۳۹۶ بومی‌سازی شد. نخستین نسخه محصول در سال ۱۴۰۰ در واحد توزیع برق شرکت فولاد مبارکه نصب شد و از آن زمان تاکنون به جمع‌آوری داده‌های برق از سطوح ولتاژ مختلف، شامل توان و انرژی، پرداخته و این اطلاعات پس از انتقال به دیتا سنتر، توسط سیستم مانیتورینگ شرکت نمایش داده می‌شود و داشبوردهای جامع برای کنترل و پایش در اختیار اپراتورها قرار می‌گیرد.

بومی‌سازی اسکادا؛ از برق تا محیط زیست

وی افزود: نسخه بعدی سیستم اسکادا در بخش سیالات فولاد مبارکه نصب شد و وظیفه جمع‌آوری داده‌های ۱۱ نوع سیال شامل آب‌های صنعتی و غیرصنعتی و انواع گازهای صنعتی و گاز طبیعی را بر عهده دارد. این داده‌ها نیز توسط سیستم اسکادا نمایش داده شده و کنترل‌های مرتبط بر روی آن‌ها انجام می‌شود.

مدیر پروژه اسکادا شرکت ایریسا ادامه داد: پس از اجرای فاز یک، در فاز دوم سیستم، قابلیت تحلیل دیتا نیز به محصول اضافه شد. به ویژه در زمینه برق، عملکردهای پیشرفته‌ای مانند پخش بار، تخمین حالت و سایر قابلیت‌ها به سیستم افزوده شده است. همچنین این سیستم قادر است خروجی‌هایی را برای سیستم‌های برقی فراهم کند تا تحلیل‌های دقیق‌تری انجام شود.

عبدالله‌زاده درباره دیگر نسخه‌های نصب شده گفت: نسخه‌هایی از این محصول در واحد مجموعه‌ها و خانه‌های فولاد مبارکه نیز به صورت پایلوت نصب شده و بخشی از هوا سازها و موتورخانه‌های شرکت از طریق این سیستم کنترل می‌شوند. قرار است این سیستم برای ۴۰۰ واحد هواساز و موتورخانه‌های سطح فولاد مبارکه نیز به کار گرفته شود. علاوه بر این، نسخه‌ای دیگر در واحد محیط زیست فولاد مبارکه نصب شده است که وظیفه جمع‌آوری داده‌های محیط زیستی را بر عهده دارد و اطلاعات جمع‌آوری شده به سازمان محیط زیست منتقل می‌شود.

اسکادا بومی؛ ابزار کلیدی مدیریت هوشمند

وی تأکید کرد: سیستم اسکادا شرکت ایریسا با بومی‌سازی کامل، امکان نظارت، کنترل و تحلیل جامع داده‌ها را در صنایع فولاد فراهم کرده و با توسعه نسخه‌های تخصصی برای برق، سیالات، محیط زیست و سایر واحدها، به یک ابزار کلیدی در مدیریت هوشمند عملیات فولاد مبارکه تبدیل شده است.

مدیر پروژه اسکادا شرکت ایریسا، تصریح کرد: سیستم‌های اسکادا در دنیا برندهای مختلفی وجود دارند و برای طراحی و ساخت محصول اسکادا شرکت ایریسا، ما چند نمونه خارجی را بررسی و ایده‌های آن‌ها را تحلیل کردیم. محصول نهایی کاملاً بومی‌سازی شده و قابلیت رقابت با نمونه‌های خارجی را دارد.

وی افزود: علاوه بر تطابق با استانداردهای جهانی، در برخی موارد قابلیت‌هایی به این محصول اضافه شده است که پاسخگوی نیازهای ویژه صنعت فولاد است و در آینده نیز برنامه داریم امکانات بیشتری متناسب با نیازهای این صنعت به آن اضافه کنیم.

مدیریت انرژی و پایش مصرف بهینه

علی‌اصغر کاجی، مدیر گروه تخصصی اسکادا و مدیر محصولات اسکادا و مدیریت انرژی شرکت ایریسا، نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با ایراسین اظهار کرد: در شرکت ایریسا، ما به دنبال بومی‌سازی محصولات اسکادا و شاخه‌های فرعی آن بوده و همچنین تولید محصولات مدیریت انرژی را آغاز کرده‌ایم. محصولات مدیریت انرژی مبتنی بر جمع‌آوری داده‌هایی هستند که از سامانه‌های اسکادا تأمین می‌شوند و امکان پایش و کنترل مصرف انرژی در صنایع بزرگ را فراهم می‌کنند.

وی افزود: یکی از شاخه‌های دیگر این محصولات، سامانه ایریسا اسکادا سولار است که با کاربردهای گسترده خود، بزرگترین مصرف‌کننده برق و بزرگترین تولیدکننده برق خورشیدی ایران را همزمان مدیریت و کنترل می‌کند. از این رو، این سامانه به عنوان یک محصول کلیدی زیرساختی محسوب می‌شود و قابلیت استفاده در سایر نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ کشور را نیز دارد.

کاجی با تشریح عملکرد سامانه مدیریت انرژی گفت: پس از جمع‌آوری داده‌ها از طریق سامانه‌های اسکادا یا سایر سامانه‌های موجود در صنایع، لازم است پایش مستمری روی پارامترهای اختصاصی انرژی، شامل برق و گاز طبیعی، انجام شود. با توجه به افزایش قیمت حامل‌های انرژی، توجه به مصرف بهینه، جلوگیری از جرایم ناشی از مصرف اضافی و استفاده حداکثری از انرژی موجود اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. ما در مدیریت انرژی، کنترل اتوماتیک مجموعه‌ها را فراهم کرده‌ایم تا هم از جرایم مصرف جلوگیری شود و هم فرایندهای تولیدی کارخانه بتوانند حداکثر بهره‌وری انرژی را داشته باشند.

وی ادامه داد: در سامانه ایریسا اسکادا، منابع مختلف ورودی انرژی، شامل برق سبز و تجدیدپذیر، شبکه برق ملی، نیروگاه‌های داخلی یا قراردادهای خصوصی، به صورت لحظه‌ای پایش می‌شوند تا اقتصادی‌ترین و بهینه‌ترین منبع انرژی برای کارخانه انتخاب شود. در کنار این، میزان تولید و مصرف انرژی در هر واحد تولیدی به صورت آنلاین پایش شده و فیدبک آن به مدیریت انرژی کارخانه و هر واحد ارائه می‌شود.

استقرار متمرکز مدیریت انرژی در گروه فولاد مبارکه

کاجی با بیان اهمیت این سامانه برای صنایع کشور افزود: تا پیش از این، به دلیل پایین بودن قیمت انرژی، توجه به مدیریت مصرف بهینه کمتر مورد توجه بود، اما اکنون شرکت‌ها به ضرورت آن پی برده‌اند. برخی صنایع زیرساخت‌های لازم را دارند و برخی دیگر نیازمند استقرار لایه‌های پایش و جمع‌آوری داده بر اساس اسکادا هستند. در حال حاضر مذاکرات برای استقرار این سامانه در صنایع مختلف در جریان است.

وی خاطرنشان کرد: در گروه فولاد مبارکه نیز برنامه‌ریزی شده است تا مدیریت انرژی به صورت متمرکز استقرار یابد. این سامانه نه تنها به هر کارخانه به صورت جداگانه، بلکه به کل گروه فولاد مبارکه امکان پایش تولید، مصرف انرژی و تصمیم‌گیری‌های بهینه را می‌دهد. به این ترتیب، سامانه مدیریت انرژی می‌تواند خدمات ارزشمندی هم به شرکت‌های تابعه و هم به سایر صنایع کشور ارائه کند.

مدیر گروه تخصصی اسکادا و مدیر محصولات اسکادا و مدیریت انرژی شرکت ایریسا، اظهار کرد: در هر دو رده EMS و اسکادا، مشابه‌های خارجی وجود دارند و این موضوع در ایران تازگی ندارد، اما وقتی پای یک صنعت بزرگ یا کارخانه کلان مطرح می‌شود، هر محصول خارجی نیازمند سفارشی‌سازی است.

وی افزود: به عنوان مثال، واحدهایی مانند کوره قوس الکتریکی، متالورژی ثانویه و خطوط نورد گرم، هنگام استقرار در ایران در مجموعه فولاد مبارکه و در سایر استان‌ها نیاز به طراحی و ساخت مجدد دارند. حتی اگر محصول خارجی هم استفاده شود، فرآیندی طولانی برای شناخت شرایط صنایع ما، منابع موجود و نیازهای واقعی لازم است تا طراحی و ساخت مطابق با شرایط محلی انجام شود. از آنجا که ما سال‌ها در دل صنایع ایران حضور داشته‌ایم و شرایط کارخانه‌ها را می‌شناسیم، مزیت بزرگی در آماده‌سازی و سفارشی‌سازی محصول داریم.

کاجی درباره چالش‌های مدیریت انرژی در صنایع فولادی توضیح داد: یکی از ابعاد مهم مدیریت انرژی، توجه به مصرف‌کننده‌هاست؛ مصرف‌کننده‌ها واحدهای اصلی کارخانه هستند. اطلاعات این واحدها باید جمع‌آوری و به سامانه یکپارچه مدیریت انرژی منتقل و تحلیل شود. مسئله مهم دیگر اتصال امن سیستم‌های OT به سامانه مدیریت انرژی است، به گونه‌ای که مخاطرات امنیتی ایجاد نشود. علاوه بر این، گاهی لازم است فیدبک‌هایی از سامانه مدیریت انرژی به سیستم کنترل تولید هر واحد داده شود تا با دید انرژی، عملکرد تولید بهینه شود که این هم خود چالشی مهم است.

وی ادامه داد: در برخی نقاط، لایه جمع‌آوری دیتا هنوز کامل نیست و برای برخی واحدها نیاز به اتصال وایرلس وجود دارد. توسعه مدل‌های پیشرفته در حوزه EMS که ما اکنون در ابتدای مسیر آن هستیم و همچنین تأمین نیروی انسانی متخصص، از دیگر محدودیت‌های این حوزه به شمار می‌آید. با این حال، شرکت‌هایی مانند ایریسا که عرضه‌کننده محصول و دانش در این زمینه هستند، هرچه صنایع بیشتری را جذب کنند، توانمندی و ظرفیت توسعه خود را افزایش می‌دهند.

مدیر گروه تخصصی اسکادا و مدیریت انرژی ایریسا در پایان خاطرنشان کرد: تعامل با صنایع و جلب اعتماد آن‌ها، گاهی با مشکلاتی همراه است و این موضوع یکی از چالش‌های اصلی در مسیر توسعه سامانه‌های مدیریت انرژی و اسکادا در ایران محسوب می‌شود.