پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، اداره میزهای صنعت سازمان بورس اوراق بهادار ایران، گزارشی در خصوص آنالیز مصرف انرژی صنایع بزرگ بورسی در شهریور ماه منتشر کرده که در این گزارش به روند میزان مصرف انرژی گاز سوخت و خوراک، آب و برق مصرفی در صنایع با اهمیت و انرژی بر بازار سرمایه پرداخته شده است. یافته‌های این گزارش بیانگر نقش با اهمیت ناترازی انرژی در میزان تولید و سودآوری صنایع دارد. به نحوی که ناترازی انرژی می‌تواند منجر به کاهش تولید و یا بعضاً توقف خطوط تولید صنایع با اهمیت گردد.

صنعت فلزات اساسی معادل کل صنایع دیگر، هزینه انرژی پرداخت می‌کند که بخشی از این اتفاق به دلیل ماهیت این صنعت و مصرف انرژی در مراحل مختلف زنجیره بوده و بخش دیگر به دلیل تفاوت قابل توجه نرخ‌های اعلامی و اعمالی حامل‌های انرژی برای صنعت فلزات اساسی نسبت به سایر صنایع و همچنین بخش‌های کشاورزی و خانگی است که کاملاً یکسویه و متورم لحاظ می‌شود.

شریان حیات گازی

بر همین اساس، گاز مهمترین حامل انرژی صنعت در کشور محسوب می‌شود که سهم ۵۴ درصدی در تأمین انرژی صنایع دارد. پس از آن نیز برق قرار دارد، اما به هر روی، گاز پاشنه آشیل صنعت کشور محسوب شده و بروز هر گونه ناترازی در این بخش از اقتصاد، صنعت را به طور کامل وارد چالش خواهد کرد. مضافاً اینکه، فلزات اساسی بیشترین شکنندگی را در برابر گاز داشته و ۵۰ درصد از سهم ریالی هزینه گاز صنعت توسط صنعت فلزات اساسی پرداخت می‌شود و افزایش نرخ گاز در سال‌های اخیر بیشترین تأثیر منفی خود را بر فلزات اساسی گذاشته است؛ از همین روست که گروه فولاد مبارکه برای حفظ حیات خود و البته ایجاد «خندق رقابتی» به سمت سرمایه گذاری در توسعه میادین گازی قدم برداشته و قرارداد ۶۰۰ میلیون یورویی توسعه میدان گازی مدار را امضا کرده است.

یافته‌های این گزارش بیانگر آن است که مصرف انرژی گاز در شهریور ماه نسبت به ماه گذشته در کلیه صنایع به میزان ۴ درصد افزایش داشته است. در این راستا مصرف حامل انرژی گاز در شهریور ماه نسبت به ماه گذشته، در صنایع فلزات اساسی، محصولات شیمیایی، سیمان، آهک و گچ، فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای، استخراج کانه های فلزی و سایر صنایع به ترتیب به میزان ۴.۴، ۱.۴، ۱۵، ۹ و ۸ درصد افزایش و در صنعت عرضه برق، گاز، بخار و آب گرم با کاهشی به میزان ۹ درصد همراه بوده است.

تبعیض اعمالی در نرخ گاز فلزات

بر اساس آنچه در نمودار بالا مشخص شده، فلزات اساسی ۳ برابر سایر صنایع هزینه گاز در ماه پرداخت می‌کند و به همین میزان نیز هزینه برق پرداخت می‌کند و این اختلاف اعداد به دلیل مصرف بالای صنعت فلزات اساسی نبوده بلکه به دلیل اختلاف در تعرفه برق این صنعت با سایر صنایع است. نرخ هر مترمکعب گاز معدن و فلزات اساسی ۷,۲۰۰ تومان مشخص شده که این عدد بیش از ۳ برابر نرخ گاز سیمانی‌ها و ۳۰ برابر نیروگاهی هاست.

نرخ گاز در صنایع کشور متأثر از فرمول خوراک پتروشیمی هاست که این فرمول نیز بر اساس میانگین نرخ گاز چهار هاب مهم در دنیا ضربدر نرخ ارز مبادله‌ای محاسبه می‌شود. میانگین نرخ ۴ هاب منطقه‌ای نیز در شهریور ماه (۲۳/۴۷ سنت بر متر مکعب) نسبت به تیر ماه (۲۳/۳۰ سنت بر متر مکعب) کاهش داشته است که این امر بر نرخ خوراک صنعت پتروشیمی و به تبع نرخ سوخت گاز سایر صنایع تأثیر گذار است. شایان توجه است که نرخ خوراک صنایع عمدتاً با تأخیر اعلام می‌شود که این امر روند تهیه گزارش‌های میان دوره‌ای صنایع را دچار مشکل می‌نماید.

بر اساس مصوبه هیأت دولت در سال ۱۴۰۲ محاسبه نرخ گاز برای صنایع به شرح ذیل است:

واحدهای پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، تلمبه خانه‌ها و واحدهای احیای فولاد (به استثنای واحدهای کوره بلند): معادل ۶۰ درصد نرخ پایه خوراک گاز پتروشیمی‌ها (اما در عمل با احتساب هزینه‌های انتقال و ارزش افزوده و… این عدد به ۹۰ درصد نرخ خوراک می‌رسد.)

واحدهای تولید فلزات (شامل واحدهای احیای کوره بلند): ۴۵ درصد نرخ پایه خوراک گاز پتروشیمی‌ها.

واحدهای تولید سیمان: ۱۵ درصد نرخ پایه خوراک گاز پتروشیمی‌ها.

سایر واحدهای صنعتی: ۱۰ درصد نرخ پایه خوراک گاز پتروشیمی‌ها.

‌شکاف نرخ‌های اعمالی و اعلامی برق

از سویی دیگر میزان مصرف انرژی برق در ماه جاری نسبت به ماه گذشته با افزایشی به میزان ۳.۷ درصد همراه بوده است. در این خصوص می‌توان اشاره نمود که میزان مصرف انرژی برق در صنایع فلزات اساسی، سیمان، آهک و گچ و سایر صنایع به ترتیب به میزان ۷۹، ۹، ۱.۹ و ۱ درصد افزایش و در صنایع محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی و استخراج کانه های فلزی کاهشی به میزان ۰.۱ و ۳ درصد همراه بوده‌اند. نماد فولاد در ماه جاری برخلاف ماه‌های قبل اقدام به افشا مقدار مصرف برق تولید نیروگاه خود کرده است لذا این امر باعث افزایش ۷۹ درصدی مصرف نسبت به ماه گذشته در این صنعت شده است.

نکته نگران کننده در خصوص برق معدن و صنایع معدنی، تفاوت عجیب نرخ اعمالی با تعرفه رسمی اعلامی است. به این شرح که تعرفه اعلام شده برای فولادسازان ۱,۲۰۰ تومان است اما به دلیل کسری تراز و کاهش دیماند، فولادسازان مجبور به تامین برق از بورس انرژی و با نرخ‌های بسیار بالا شده‌اند که نتیجه آن، تامین برق با نرخ ۳ هزار تومان است و صنعت فلزات اساسی ۲.۵ برابر نرخ رسمی، مجبور به پرداخت هزینه برق شده است و این امر موجب شده که فلزات اساسی به تنهایی ۶۹ درصد از هزینه برق صنایع کشور را پرداخت کند.

معمای آب و الماس

همچنین میزان مصرف انرژی آب در شهریور ماه نسبت به ماه گذشته با کاهشی به میزان ۶ درصد همراه بوده است به گونه‌ای که افزایش ۵۴ درصدی در صنعت فلزات اساسی و سایر صنایع و کاهش ۵، ۱۱، ۴ و ۵ درصدی در صنایع محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای و استخراج کانه های فلزی از جمله تغییرات مهم مصرف آب در ماه مورد گزارش است. نکته جالب در خصوص هزینه آب، شکاف عجیب قیمتی میان نرخ آب پتروشیمی‌ها و صنایع معدنی است که عدد آن برای معدنی‌ها ۱۴۹ هزار تومان و برای شیمیایی‌ها ۴,۴۰۰ تومان است. دلیل این امر، جاگیری پتروشیمی‌ها در کنار سواحل خلیج فارس و استفاده از آب شیرین کن است اما هزینه انتقال آب به فلات مرکزی برای معدنی‌ها منجر به پرداخت ۱۴۹ هزار تومان به ازای هر متر مکعب آب شده است. این عدد برای فلزات اساسی معادل ۷۲ هزار تومان است.

صنایع شیمیایی ۸۴ درصد از مقدار مصرف کل آب صنایع کشور را به خود اختصاص داده‌اند اما از نظر ریالی ۲۵ درصد از هزینه کل را پرداخت می‌کنند و فلزات اساسی تنها با سهم ۹ درصدی از مقدار، ۴۴ درصد از هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند، این مساله به وضوح نشان دهنده اهمیت توسعه واحدهایی نظیر فولاد هرمزگان و هلدینگ فولادی جنوب کشور در کاهش هزینه تمام شده تولید فولاد را نشان می‌دهد.