پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، در حوزه ایمنی حین کار و ضرورت رعایت ایمنی، سازمان بهداشت جهانی و دیگر نهادهای مرتبط، شعارهایی را ارائه کرده‌اند که نشان‌دهنده اهمیت رعایت استانداردها و بهبود ایمنی در محیط کار است. شعارهایی از قبیل «کار ایمن، زندگی خوب»، «ایمنی در اولویت است: سلامت شما اهمیت دارد»، «محل کار ایمن، محل کار بهره‌ور است»، «از خود محافظت کن، از دیگران محافظت کن: ایمنی یک مسئولیت مشترک است»، «فرهنگ ایمنی: اساس یک محیط کار سالم»، «هر کارگری حق دارد در امان به خانه برگردد»، «پیشگیری بهتر از درمان است: ایمنی را در اولویت خود قرار بدهید» نمایانگر تعهد جهانی به ایمنی و استانداردها در محیط کار و اهمیت ایجاد محیط ایمن در حفاظت از سلامت کارگران است.

سازمان بهداشت جهانی معتقد است که بهبود سطح سلامت و امنیت زندگی بشر نتیجه مجموعه‌ای از اقدامات و تلاش‌ها در زمینه‌های مختلف است. به اعتقاد این سازمان «دسترسی به خدمات سلامت روان»، «آموزش، پیشگیری و افزایش تاب‌آوری اجتماعی»، «پیشگیری از اعتیاد»، «بهبود مسکن و شرایط زندگی»، «توسعه فناوری»، «بهبود زیرساخت‌های فنی و کاری»، «بهبود امنیت ترافیکی»، «بهبود شرایط کار»، «تقویت حمل و نقل عمومی و زیرساخت‌ها»، «توسعه سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی»، «توسعه امنیت غذایی»، «آموزش بهداشت»، «پیشرفت در علم پزشکی»، «گسترش برنامه‌های اجتماعی و حمایتی» و «تشویق به فعالیت‌های ورزشی و سبک زندگی سالم» برخی از این اقدامات برای ارتقای امنیت زندگی بشر است. همچنین، این سازمان معتقد است در نتیجه استانداردسازی‌های انجام گرفته عوامل بیرونی و محیطی از لیست عمده‌ترین دلایل مرگ انسان حذف شده‌اند و در حال حاضر دلایلی که بیشتر وابسته به سبک زندگی و بیماری‌های موروثی هستند، در صدر دلایل اصلی مرگ در سطح جهان قرار گرفته‌اند.

۱۰ علت اصلی مرگ در سطح جهان

۱۰ علت اصلی مرگ در کشورهای با درآمد کمتر از متوسط

Resource: World health statistics 2024, Monitoring health for the SDGs, Sustainable Development Goals

10 علت اصلی مرگ در کشورهای با درآمد پایین

Resource: World health statistics 2024, Monitoring health for the SDGs, Sustainable Development Goals

بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، در سطح جهان هم‌اکنون تصادف جاده‌ای به دلیل ارتقای استانداردها و ایمن‌سازی خودرو، جاده و زیرساخت‌های دیگر جز ۱۰ علت مرگ نیست و مرگ و میر ناشی از تصادف و جراحت از ۱۰ علت اصلی مرگ و میر حذف شده است. در مقابل در کشورهای کم‌درآمد و کمتر توسعه یافته هنوز نبود استانداردها و ناتوانی در برقراری ایمنی عامل اصلی مرگ است و در این کشورها از بیمارهای غیرواگیر در اثر نبود استانداردهای بهداشتی تا تصادفات جاده‌ای به دلیل نبود استانداردها و ایمن‌سازی جاده و خودروها عوامل اصلی مرگ محسوب می‌شوند. لذا می‌توان نتیجه گرفت که بهبود زیرساخت‌های فنی و پیشرفت فناوری در کنار ارتقای استانداردهای بهداشتی باعث شده تلفات جانی ناشی از عوامل محیطی در جهان کاهش یابد، اگرچه کشورهای کمتر توسعه یافته از جمله ایران همچنان با مشکلات متعددی در ایمنی‌سازی و ارتقای استانداردها مواجه هستند و نارسایی‌های موجود، سلامت و ایمنی کارگران را با مخاطراتی مواجه می‌سازد. اهمیت توجه به این موضوع از آنجا دوچندان می‌شودکه بدانیم، کار در معدن یکی از مشاغل پر خطر در تمام دنیا محسوب می‌شود و ایمنی‌سازی کار در معدن یکی از ضروری‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت کارگران است. کار در معدن به دلیل فضای بسته با وجود خطرات ناشی از ریزش، وجود گازها، گرد وغبار مستعد وقوع حوادث و آسیب‌های پیش‌بینی نشده است و وجود دستگاه و ابزارهای مختلف و تعداد زیادی کارگر فعال احتمال وقوع حادثه را افزایش می‌دهد.

۱۰ عامل اصلی مرگبار در معادن

Source: Mining Review.com

بازخوانی تجربه استرالیا در ارتقای ایمنی معادن گویای آن است که در سال ۱۹۹۴ وقوع انفجاری در معدن زغال سنگ زیرزمینی مورا شماره ۲ در کوئینزلند، موجب مرگ ۱۱ معدنچی شد. این تراژدی کاتالیزور تغییر اساسی در رویکرد ایمنی در انواع معادن در سراسر استرالیا در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ بود. از آن زمان، ایمنی معادن در استرالیا مورد بازبینی اساسی قرار گرفت و پیشرفت‌های گسترده‌ای در ارتقای ایمنی معادن استرالیا رخ داد. به نحوی که طی دو دهه، آمار مرگ و میر در معادن استرالیا از ۴/۱۲ مرگ به ازای هر ۱۰۰ هزار کارگر در سال ۲۰۰۳، به ۴/۲ مرگ در سال ۲۰۲۲ کاهش یافت.

نرخ تلفات در معادن استرالیا (به ازای هر ۱۰۰ هزارنفر کارکن)

Source: https://www.safeworkaustralia.gov.au/

همان‌طور که مشاهده می‌شود، در استرالیا با وجود اتخاذ سیستم‌های مدیریت ریسک و گسترش آموزش مهارتی، اما روند کاهش تلفات کند شده است و تعداد مرگ و میر و جراحات جدی در دهه گذشته تقریباً ثابت مانده است. اما همچنان این کشور هدف مرگ صفر را دنبال می‌کند.

چین با سهم نزدیک به ۵۲ درصد از کل تولید جهانی زغال‌سنگ، بزرگ‌ترین کشور تولیدکننده زغال‌سنگ طی ۳ دهه اخیر است. روند تعداد حوادث بزرگ و تعداد تلفات ناشی از آن در معادن زغال‌سنگ چین ارائه شده است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود پیشرفت‌هایی که در ارتقای ایمنی معادن زغال سنگ چین رخ داده است، موجب شده است که تعداد حادثه در معادن زغال سنگ چین از ۵۸ حادثه در سال ۲۰۰۵ به ۲ حادثه در سال ۲۰۱۸ کاهش یابد. همچنین، تعداد فوتی در معادن زغال سنگ چین از ۱۷۳۹ نفر در سال ۲۰۰۵ به ۳۴ نفر در سال ۲۰۱۸ کاهش یافته است. همچنین نرخ تلفات در معادن زغال سنگ چین به ازای هر میلیون تن تولید زغال‌سنگ از ۸/۰ نفر در سال ۲۰۱۰ به ۱/۰ نفر در سال ۲۰۱۸ کاهش یافته است.

روند تعداد حوادث بزرگ و تعداد تلفات ناشی از آن در معادن زغال‌سنگ چین

Source: Zhang, J., Fu, J., Hao, H., Fu, G., Nie, F., & Zhang, W. (2020). Root causes of coal mine accidents: Characteristics of safety culture deficiencies based on accident statistics. Process Safety and Environmental Protection, ۱۳۶, ۷۸-۹۱.

نرخ تلفات در معادن زغال سنگ چین

(به ازای هر میلیون تن تولید زغال‌سنگ چند نفر می‌میرد؟)

Source: Shahani, N. M., Sajid, M. J., Jiskani, I. M., Ullah, B., & Qureshi, A. R. (2021). Comparative analysis of coal Miner’s fatalities by fuzzy logic. Journal of Mining and Environment, 12(1), 77-87.

بررسی توزیع فراوانی حوادث معدن زغال سنگ و مرگ‌ومیرها در چین طی سال‌های 2013 تا 2020 گویای این واقعیت است که، انفجار گاز و خروج گاز زغال سنگ بیشترین تعداد حوادث و مرگ‌ومیرها را در معادن به خود اختصاص داده‌اند. حوادثی مانند تصادف‌های حمل‌ونقل، انفجار گرد زغال، و حوادث الکترومکانیکی در مقایسه با سایر حوادث بسیار کمتر رخ داده‌اند و منجر به مرگ‌ومیر کمتری شده‌اند.

عوامل وقوع حادثه در معادن زغال سنگ و مرگ‌ومیرها در چین طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰

Source: Jia, Q., Fu, G., Xie, X., & Hu, S. (2022). Method construction and evaluation: a more comprehensive and reliable classification of coal mine gas explosion causes. Energies, 15(22), 8443.

بازخوانی تجارب جهانی گویای آن است که اگرچه پیشرفت‌هایی در زمینه طراحی تجهیزات، هوشمندسازی معادن و سلامت روان صورت گرفته، اما این پیشرفت‌ها نتوانسته نرخ حوادث و مرگ و میر را به صفر برساند و تحقق بخشی به این هدف نیازمند اصلاحات ایمنی بیشتر و ارتقای فناوری و هوشمندسازی در معدن‌کاری است. از سوی دیگر، باید در نظر داشت که ارتقای ایمنی و استاندارد در معادن مستلزم ارتقای نظام حکمرانی، بهبود فناوری و توسعه فرهنگی است. کشورهایی که نظام حکمرانی مناسبی را ایجاد کرده‌اند، معمولا نرخ حوادث کمتری دارند. به‌عنوان مثال، استرالیا دارای قوانین جامع ایمنی هست، در حالی که چین در حال بهبود شرایط است و در اجرای قوانین با چالش‌هایی مواجه است. پیشرفت‌های فناوری، مانند ماشین‌آلات خودکار و سیستم‌های نظارت بهبود یافته و هوشمند، در کاهش حوادث مؤثرند و کشورهایی که در این فناوری‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، مانند استرالیا، نتایج مثبتی را مشاهده کرده‌اند. همچنین، فرهنگ ایمنی در کشورها متفاوت است؛ کشورهایی که تاکید زیادی بر ایمنی کارگران و آموزش دارند، حوادث کمتری را تجربه می‌کنند. بی‌توجهی کارگران یا کمبود آموزش می‌تواند خطرات را تشدید کند.

اهم الزامات برای رعایت ایمنی و استاندارد در معادن در سه حوزه «ارتقای نظام حکمرانی»، «پذیرش نوآوری‌های فناورانه» و «توسعه فرهنگ ایمنی» به شرح ذیل است:

ارتقای نظام حکمرانی

• بازرسی‌های دوره‌ای برای اطمینان از رعایت قوانین و استانداردهای ایمنی در معادن
• راه‌اندازی سامانه ثبت گزارش‌های کارگاهی در خصوص حوادث و سوانح در معادن
• به‌روزرسانی قوانین و مقررات مرتبط با ایمنی و بهداشت در معادن
• ارائه مشوق و بسته‌های حمایتی برای به‌کارگیری فناوری‌های نوین در معادن

پذیرش نوآوری‌های فناورانه

• تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، برای پشتیبانی از ابزارها و سیستم‌های هوشمند
• طراحی و پیاده‌سازی پلتفرم‌های دیجیتال برای ثبت اطلاعات ایمنی و بهداشت در معادن
• ایجاد مراکز نوآوری و تحقیقاتی به منظور تحقق‌بخشی به ایده‌های نوآورانه
• ارائه مشوق‌های مالی و مالیاتی برای به‌کارگیری ماشین‌آلات هوشمند و فناوری‌های نوین در معادن

توسعه فرهنگ ایمنی

• ترویج فرهنگ ایمنی در میان کارکنان
• برگزاری دوره‌های آموزشی منظم برای کارکنان درباره خطرات محیط کار و روش‌های ایمنی
• بهینه‌سازی شیفت‌های کاری و ارائه امکانات استراحت مناسب برای کارکنان
• تشکیل گروه‌های ایمنی متشکل از کارکنان معدن برای به اشتراک‌گذاری تجربیات در بهبود ایمنی معادن.