به گزارش ایراسین، بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی وزارت نفت، دولت با امضای ۱۲ قرارداد جدید برای جمع‌آوری روزانه ۲۹۵ میلیون فوت‌مکعب گاز مشعل، فصل تازه‌ای در مدیریت منابع انرژی کشور گشوده است. این قراردادها به‌صورت ویدئوکنفرانسی با فرمان رئیس‌جمهوری و همراهی وزیر نفت در روز شنبه ۱۰ آبان امضا شد، طرح‌ها مجموعاً ظرفیت جمع‌آوری ۲۹۵ میلیون فوت‌مکعب در روز را دارند و ۳۲ مشعل در میدان‌های بزرگ نفتی جنوب کشور از جمله میادین «رگ سفید یک و ۲»، «بی‌بی‌حکیمه یک»، «کوپال بنگستان»، «اهواز یک، ۳ و ۴ آسماری»، «گلخاری ۳»، «لالی»، «هفت شهیدان»، «زیلایی» و «کارون» در استان‌های خوزستان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد، را پوشش می‌دهند.
به گفته محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، اجرای این طرح‌ها علاوه‌بر اثرات زیست‌محیطی، باعث افزایش تولید روزانه ۱۸۰ میلیون فوت‌مکعب گاز سبک و درآمد سالانه حدود ۶۰۰ میلیون دلار از محل فروش گاز غنی و تکمیل زنجیره ارزش می‌شود.
دو مسیر برای جمع‌آوری گازهای مشعل
تحلیل ساختار این طرح‌ها نشان می‌دهد که وزارت نفت با دو رویکرد متفاوت و مکمل برای جمع‌آوری گازهای مشعل برنامه‌ریزی کرده است:
۱. طرح‌های بلندمدت شامل احداث مجتمع‌های ان‌جی‌ال مانند ۳۱۰۰، ۳۲۰۰ و خارک، و طرح‌های شرق کارون
۲. پروژه‌های کوتاه‌مدت و مزایده‌ای برای استفاده از ظرفیت بخش خصوصی تا زمان تکمیل طرح‌های اصلی
در واقع هدف این است که گازهای مشعل تا پیش از راه‌اندازی پروژه‌های اصلی، به جای سوختن در مشعل‌ها از طریق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی جمع‌آوری و فرآورش شوند، برای مثال گازهای میدان «بی‌بی‌حکیمه یک و ۲» تا پیش از بهره‌برداری کامل پروژه بلندمدت بیدبلند خلیج فارس، از طریق مزایده به سرمایه‌گذار واگذار شده‌اند.
تجربه‌های گذشته و تمهیدات جدید برای رفع موانع
یکی از انتقادهای همیشگی به طرح‌های مشابه در گذشته، ناتمام ماندن پروژه‌ها به دلیل نبود زیرساخت انتقال و فراورش بوده است، اما در قراردادهای جدید برای جلوگیری از تکرار این تجربه، تمهیداتی عملی در نظر گرفته شده است؛ در این قراردادها گاز مشعل با قیمت پایه صفر به مزایده گذاشته شده تا سرمایه‌گذار بتواند در محاسبات اقتصادی خود هزینه‌های ایجاد خط لوله، برق، آب و زمین را لحاظ کند، همچنین در صورت وجود ظرفیت خالی در تأسیسات موجود، امکان استفاده از یوتیلیتی‌ها، خطوط لوله و واحدهای فرآیندی با پرداخت کارمزدی ناچیز فراهم شده است، برای نمونه گازهای واگذارشده در واحدهای «رگ سفید» و «بی‌بی‌حکیمه» می‌توانند از تأسیسات «ان‌جی‌ال ۱۳۰۰» و خطوط مربوطه استفاده کنند.
حمایت‌های ویژه دولت برای تسهیل اجرای طرح‌ها
در کنار اصلاح ساختار قراردادها، مجموعه‌ای از حمایت‌های نهادی و تسهیلات اجرایی نیز برای سرعت‌بخشی به پروژه‌ها تدارک دیده شده است، رئیس‌جمهوری در آئین امضای قراردادها اعلام کرد: دولت آماده است هر مانع یا مشکلی را که بخش خصوصی در این مسیر دارد، برطرف کند تا پروژه حتی زودتر از مهلت ۱۸ ماهه به پایان برسد.
بر همین اساس، دستوراتی برای ترخیص خارج از نوبت تجهیزات از گمرک، تخصیص سریع ارز از سوی بانک مرکزی، تسریع در تملک اراضی و صدور مجوزهای زیست‌محیطی صادر شده است، همچنین تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت نفت و سازمان محیط‌زیست به امضا رسیده تا صدور مجوزها بدون تأخیر انجام شود.
رشد چشمگیر عملکرد وزارت نفت در جمع‌آوری گازهای مشعل
داده‌های رسمی نشان می‌دهد که عملکرد دولت چهاردهم در جمع‌آوری گازهای مشعل نسبت به هدف‌گذاری برنامه هفتم توسعه بیش از ۴۰۰ درصد رشد داشته است؛ مالک شریعتی، رئیس کارگروه نظارت بر اجرای برنامه هفتم در بخش انرژی مجلس، این عملکرد را «یکی از نمونه‌های موفق هم‌افزایی دولت و بخش خصوصی» توصیف کرده است.
حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز اعلام کرده است که تا پایان سال ۱۴۰۶، بیش از ۹۰ درصد گازهای مشعل کشور با مشارکت بخش خصوصی جمع‌آوری خواهد شد، هدفی که در صورت تحقق، ایران را در میان کشورهای پیشرو در مدیریت گازهای همراه نفت قرار می‌دهد.
از خام‌سوزی تا ارزش‌آفرینی
طرح‌های جدید جمع‌آوری گاز مشعل را می‌توان نمادی از گذار صنعت نفت ایران از دوره خام‌سوزی به دوران ارزش‌آفرینی دانست، این طرح‌ها نه‌تنها به کاهش آلودگی هوا و بهبود شاخص‌های زیست‌محیطی می‌انجامند، بلکه با تبدیل گازهای سوزانده‌شده به محصول قابل فروش، به خلق ثروت، اشتغال‌زایی و جبران ناترازی انرژی کشور کمک می‌کنند.
با فراهم شدن بسترهای قانونی، تسهیلات اجرایی و حمایت مستقیم رئیس‌جمهوری، انتظار می‌رود اجرای این قراردادها به‌عنوان الگویی موفق، زمینه‌ساز تحولی پایدار در مدیریت منابع هیدروکربوری کشور باشد؛ تحولی که می‌تواند جایگاه ایران را در مسیر اقتصاد سبز و بهره‌وری انرژی تقویت کند.
براساس گزارش بانک جهانی (Global Gas Flaring Tracker 2024)، ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز را به‌صورت مشعل سوزانده است؛ رقمی که ایران را در میان پنج کشور نخست جهان از نظر حجم گازهای سوزانده‌شده قرار می‌دهد؛ در مقابل، کشورهایی مانند نروژ و عربستان سعودی با اجرای سیاست‌های سختگیرانه جمع‌آوری گاز همراه، میزان فلرینگ خود را به کمتر از ۱٪ تولید نفت کاهش داده‌اند.
الزام قانونی برای تزریق مجدد گاز به چاه‌ها یا انتقال به شبکه در نروژ، از دهه ۱۹۸۰ اجرا شده است و دولت از طریق نظام مالیاتی زیست‌محیطی، سوزاندن گاز را عملاً غیراقتصادی کرده است.
ایران نیز با اجرای پروژه‌های اخیر می‌تواند در چند سال آینده از جایگاه فعلی فاصله گرفته و به استانداردهای جهانی نزدیک شود، هدف اعلام‌شده وزارت نفت برای جمع‌آوری ۹۰٪ گازهای مشعل تا پایان سال ۱۴۰۶ در صورت تحقق، معادل سطح عملکرد کشورهای توسعه‌یافته در این حوزه است.
ارسال نظر