پایگاه خبری تحلیلی ایراسین؛ آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در تازه‌ترین گزارش خود با عنوان «Scaling Up Transition Finance» می‌گوید جهان برای کاهش واقعی انتشار گازهای گلخانه‌ای باید نوع تازه‌ای از سرمایه‌گذاری را جدی بگیرد؛ سرمایه‌ای که نه الزاماً «سبز کامل»، بلکه «انتقالی» است، یعنی کمک به صنایع آلاینده برای تغییر مسیر.

این نوع سرمایه گذاری می‌تواند سالانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه به بخش‌هایی مثل فولاد، سیمان، پتروشیمی و گاز طبیعی تزریق کند؛ درست همان بخش‌هایی که در کشورهایی مانند ایران بار اصلی اشتغال و صادرات را به دوش می‌کشند، اما سخت‌ترین مسیر را برای کاهش انتشار دارند.

معنای ساده‌ی Transition Finance سرمایه گذاری انتقال یعنی پولی که صرفِ کنار گذاشتن روش‌های آلاینده و رفتن به سمت تولید پاک‌تر می‌شود، نه صرفاً پول برای پروژه‌های سبز آماده، مثلاً نوسازی کوره‌های فولاد با سوخت گاز یا تولید هیدروژن آبی هم می‌تواند مصداق آن باشد، اما IEA هشدار می‌دهد: بدون برنامهٔ معتبر، شاخص نظارت و گزارش‌دهی دقیق، این منابع به سمت کشورهای توسعه‌یافته می‌روند و کشورهای درحال‌توسعه عملاً کنار گذاشته می‌شوند و ایران کجای این نقشه است؟

ایران دقیقاً همان جایی ایستاده که باید به این مفهوم توجه کند: اقتصادی سنگین، متکی به انرژی فسیلی و درگیر تحریم‌هایی که مانع دسترسی به «سرمایه گذاری سبز» شده‌اند؛ به‌بیان دیگر اگر ایران بخواهد در مسیر کاهش انتشار یا حتی حفظ جایگاه صادرات انرژی حرکت کند، باید به سمت سرمایه گذاری انتقال برود، یعنی ایجاد مسیرهای شفاف برای پروژه‌هایی که به‌تدریج آلایندگی را کاهش می‌دهند، حتی اگر هنوز کاملاً سبز نباشند.

سه پیشنهاد برای سیاست‌گذار ایرانی:

۱. تهیهٔ نقشهٔ راه انتقال انرژی: تعیین اهداف قابل اندازه‌گیری برای صنایع گاز، پتروشیمی و فولاد تا سرمایه‌گذار بداند مسیر گذار مشخص است.

۲. ایجاد چارچوب قانونی برای سرمایه گذاری انتقال: تفکیک سرمایه‌گذاری‌های سبز از پروژه‌های انتقالی و تعیین شاخص‌های عملکرد.

۳. تشکیل صندوق یا نهاد منطقه‌ای مشترک: همکاری با کشورهای همسایه برای جذب منابع «تأمین مالی انتقال» از صندوق‌های آسیایی و مؤسسات غیرغربی.

نکته برای ایران و آینده چند دهه نزدیک، اگر ایران مسیر «تأمین مالی انتقالی» را طراحی نکند، دو خطر اصلی دارد:

۱. سرمایه‌گذاری جهانی به سمت پروژه‌های خاکستریِ درحال‌گذار (مثلاً LNG با جذب کربن یا هیدروژن آبی) می‌رود، اما ایران هیچ چارچوب بانکی یا حقوقی برای مشارکت در آن ندارد .

۲. در آینده خیلی نزدیک صادرات انرژی فسیلی، کشورهایی مجوز خواهند داشت که بتوانند نقشه راه کاهش شدت کربن در صادرات خود ارائه دهند (برای نمونه گاز با گواهی کاهش آلایندگی)، ایران درحال‌حاضر چنین سازوکاری ندارد.