به گزارش خبرنگار ایراسین، بیست‌وهفتمین نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) در دوحه قطر برگزار شد؛ نشستی که وزرای انرژی کشورهای عضو و ناظر در آن درباره وضعیت بازار جهانی گاز، امنیت عرضه و آینده انرژی گفت‌وگو کردند، این در حالی است که همزمان با افزایش اهمیت گاز در گذار جهانی به انرژی‌های پاک، توجه به جایگاه و کارکرد این مجمع بیش از گذشته مطرح شده است.
مجمع کشورهای صادرکننده گاز که در سال ۲۰۰۱ با ابتکار ایران و با هدف ایجاد سازوکاری مشابه اوپک برای گاز تأسیس شد، تلاش دارد منافع مشترک تولیدکنندگان را حفظ و از نوسانات شدید بازار جلوگیری کند، اما پرسش اینجاست که این مجمع تا چه اندازه توانسته در عمل بر بازار گاز تأثیر بگذارد و نقش ایران در این میان چیست؟
به همین منظور، خبرنگار ایراسین در گفت‌وگو با امیرمیثم نیکفر، پژوهشگر دانشگاه و کارشناس انرژی، به بررسی زمینه‌های شکل‌گیری این مجمع، اهداف و میزان اثرگذاری آن و نیز جایگاه ایران در تصمیمات این نهاد بین‌المللی پرداخته است.
امیرمیثم نیکفر، پژوهشگر دانشگاه و کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایراسین با بیان اینکه ایده «مجمع کشورهای صادرکننده گاز» از سوی ایران و با هدف ایجاد سازوکاری مشابه اوپک در حوزه گاز و با حضور کشورهای صادرکننده و دارای بیشترین منابع گازی مطرح شده، اظهار می‌کند: این ایده حدود بیست سال گذشته توسط ایران برای مدیریت بازار جهانی گاز شکل گرفت که در سال‌های اخیر چندین نشست و مجمع در این زمینه برگزار شده و این نهاد به‌تدریج جایگاه خود را در مناسبات بین‌المللی انرژی پیدا خواهد کرد.
وی درباره نقش چنین مجمعی در بازار می‌افزاید: همان‌گونه که اوپک به‌عنوان یک سازمان تنظیم‌گر برای فروشندگان نفت عمل می‌کند و با تراز و مدیریت عرضه و تقاضا از نوسانات شدید قیمت جلوگیری می‌کند، این مجمع نیز می‌تواند با همکاری و مسئولیت‌پذیری کشورهای عضو، میزان عرضه و تقاضای گاز را به‌گونه‌ای تنظیم کند که قیمت آن در سطحی منصفانه و پایدار برای هر دو طرف، خریداران و فروشندگان، حفظ شود.
این کارشناس انرژی بیان می‌کند: گرچه ایران دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان است، اما در حوزه صادرات آن نقش تعیین‌کننده‌ای ندارد. درحال‌حاضر، میزان صادرات گاز ایران حداکثر حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال است و می‌توان گفت از نظر حجم صادرات حتی در میان بیست کشور نخست نیز قرار ندارد؛ در مقابل، کشورهایی مانند آمریکا با وجود رتبه پایین‌تر از نظر ذخایر گازی، توانسته‌اند صادرات خود را به حدود ۲۲۰ میلیارد مترمکعب در سال افزایش دهند و به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز جهان تبدیل شوند، این تفاوت نشان می‌دهد که ایران در شرایط کنونی تأثیرگذاری لازم را در بازار جهانی صادرات گاز ندارد.
افزایش حجم صادرات گاز شرط موفقیت ایران در اجلاس GECF
نیکفر با اشاره به اینکه آنچه در مجمع کشورهای صادرکننده گاز اهمیت دارد، نه صرفاً میزان ذخایر بلکه سهم و نقش واقعی کشورها در بازار جهانی صادرات گاز است، خاطرنشان می‌کند: با سطح فعلی صادرات، میزان تأثیرگذاری ایران در تصمیم‌گیری‌های میدانی این مجمع محدود است، بااین‌حال در صورت توسعه خطوط لوله صادراتی یا ورود به عرصه مایع‌سازی گاز طبیعی (LNG) و افزایش صادرات، ایران می‌تواند نقش بسیار پررنگ‌تری ایفا کند. کشورهایی مانند قطر، روسیه و آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز طبیعی جهان، طبیعتاً از تصمیمات مجمع صادرکنندگان گاز تأثیرپذیری بیشتری دارند و این جلسات برای آن‌ها اهمیت بالاتری نسبت به کشوری مانند ایران دارد. بااین‌حال، منظم‌تر شدن سازوکارهای این نهاد و انتخاب دبیرکل جدید می‌تواند در آینده زمینه‌ساز افزایش نقش ایران در مدیریت مجمع باشد، به‌ویژه اگر حجم صادرات گاز کشور در سال‌های پیش‌رو رشد قابل توجهی پیدا کند.
وی می‌افزاید: درحال‌حاضر، با حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب صادرات گاز، تصمیمات این مجمع عملاً تأثیر میدانی قابل‌توجهی برای ایران ندارد و بیشتر از منظر تئوریک و راهبردی حائز اهمیت است، بااین‌حال اگر ایران بتواند در آینده صادرات خود را افزایش دهد و حضور پررنگ‌تری در بازار جهانی گاز داشته باشد، تصمیمات مجمع برای کشور تأثیرگذارتر خواهد بود. به‌طور کلی، تاکنون اثر ملموسی از برگزاری این نشست‌ها برای ایران مشاهده نشده است، اما این‌گونه جلسات در تثبیت قیمت جهانی گاز نقش قابل‌توجهی ایفا کرده‌اند.
پژوهشگر دانشگاه و کارشناس انرژی بیان می‌کند: خریداران جهانی گاز نیز به این نتیجه رسیده‌اند که اکنون با یک نظام و شبکه فروش سازمان‌یافته روبه‌رو هستند، البته باید توجه داشت که هرچند این‌گونه سازمان‌ها معمولاً تعهداتی را برای کشورهای صادرکننده گاز تعیین می‌کنند، اما از آنجا که دو کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان یعنی ایران و روسیه تحت تحریم قرار دارند، به طور طبیعی در شرایط تحریم محدودیت‌های که سازمان‌های اقتصادی برای کشورهای صادر کننده گاز تعیین می‌کند عملاً تأثیر چندانی بر تصمیمات آن‌ها ندارد، به همین دلیل ممکن است تصمیمات این مجمع در بازارهای جهانی گاز اثرگذاری قابل توجهی نداشته باشد.
نیکفر ادامه می‌دهد: روسیه درحال‌حاضر با تحریم‌های شدید در بخش انرژی روبه‌رو است، در حالی که بازار بزرگ اروپا همچنان به منابع انرژی نیاز دارد و ناچار است به هر شکل ممکن آن را تأمین کند. از سوی دیگر، ایالات متحده نیز در حدود چهار سال گذشته صادرات گاز خود را چندین برابر کرده است، حال در چنین شرایطی که بازار جهانی انرژی با تلاطم‌های شدید اقتصادی مواجه است، طبیعی است که این مجامع نتوانند در کوتاه‌مدت نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کنند، بااین‌حال در بلندمدت و با تثبیت شرایط اقتصادی جهان، انتظار می‌رود نقش و اثرگذاری این مجامع در تنظیم بازار انرژی جهانی افزایش پیدا کند.
وی می‌افزاید: در شرایط کنونی نباید انتظار داشت این سازمان بتواند نقشی مشابه اوپک در کنترل قیمت گاز ایفا کند یا در کوتاه‌مدت باعث تغییر محسوس در بازار جهانی گاز شود؛ بااین‌حال در آینده این امکان وجود دارد که مجمع کشورهای صادرکننده گاز به نهادی تأثیرگذار همانند اوپک در حوزه گاز تبدیل شود.
افزایش تقاضای گاز و نقش مجمع جهانی
کارشناس انرژی با اشاره به تلاش بسیاری از کشورها برای گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، اظهار کرد: هرچند ممکن است در نگاه نخست تصور شود این روند بر آینده صادرات گاز تأثیر منفی دارد، اما براساس مطالعات مؤسسات آینده‌پژوهی، واقعیت برعکس است، این مؤسسات پیش‌بینی می‌کنند که جهان در حال گذار از نفت خام (Crude Oil) به سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز مایع (LPG) و در نهایت گاز طبیعی مایع (LNG) است. به عبارت دیگر، انتظار می‌رود تقاضا برای گاز طبیعی در سال‌های آینده به‌طور چشمگیری افزایش یابد، در حالی که تقاضا برای نفت خام به‌تدریج کاهش پیدا کند؛ مشابه روندی که پیش‌تر در مورد زغال‌سنگ رخ داده است.
نیکفر می‌افزاید: گاز تنها برای سوخت یا تولید برق استفاده نمی‌شود، بلکه یکی از پایه‌های اصلی صنایع پتروشیمی و زنجیره ارزش پایین‌دستی آن است. بخش وسیعی از مصارف عمومی از مواد خوراکی و پوشاک گرفته تا محصولات صنعتی، به‌نوعی به گاز وابسته‌اند. در این میان، خوراک اغلب پتروشیمی‌های جهان از گاز تأمین می‌شود و نه نفت خام؛ به‌عنوان نمونه بخش عمده گازی که روسیه به اروپا و به‌ویژه آلمان صادر می‌کرد در مجتمع‌های پتروشیمی به تولید محصولات مختلف اختصاص می‌یافت. بنابراین نباید تصور کرد خریداران گاز تنها برای مصارف سوختی به آن نیاز دارند؛ تقاضای فزاینده در صنایع پتروشیمی باعث خواهد شد تقاضای جهانی برای گاز حداقل در دو دهه آینده، روندی صعودی داشته باشد.
وی یادآور می‌شود: اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) عمدتاً کشورهایی از جمله الجزایر، ایران، مصر، لیبی، نیجریه، قطر و روسیه که بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان را دارند، هستند علاوه‌بر این، برخی کشورها به‌عنوان عضو ناظر به مجمع پیوسته‌اند و در سال‌های اخیر، کشورهایی مثل آذربایجان و چند کشور آسیای میانه نیز به این جمع اضافه شده‌اند. درحال‌حاضر، ایران، قطر، آذربایجان، نیجریه و امارات از مهم‌ترین اعضای مجمع با بزرگ‌ترین مخازن گاز محسوب می‌شوند.
کارشناس انرژی ادامه می‌دهد: در مقابل، کشورهایی همچون عربستان سعودی، آمریکا و چین با وجود داشتن ذخایر بزرگ گازی و قرار گرفتن در میان ده کشور برتر جهان از نظر منابع، هنوز عضو این مجمع نیستند و حتی نقش عضو ناظر هم ندارند، بااین‌حال پیش‌بینی می‌شود که با افزایش اهمیت و نقش این مجمع در آینده، احتمال پیوستن این کشورها نیز بیشتر شود..
ارسال نظر