به گزارش ایراسین، در شرایطی که اقتصاد جهانی به سرعت در حال دگرگونی است، صادرات غیرنفتی بیش از هر زمان دیگری به عنوان شاخصی از پویایی و تاب‌آوری اقتصادی کشورها شناخته می‌شود. ایران نیز با برخورداری از ظرفیت‌های گسترده در بخش‌های صنعتی، معدنی و کشاورزی، تلاش کرده است با تکیه بر توان داخلی، سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهد. با این حال، چالش‌هایی مانند نوسانات ارزی، نرخ بهره بالا و ضعف در زیرساخت‌های تجاری، مسیر توسعه صادرات را با دشواری‌هایی همراه کرده است.
در همین راستا، مجید گودرزی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایراسین، بر لزوم تعیین خطوط قرمز صادراتی، آموزش اخلاق تجاری به صادرکنندگان و رعایت استانداردهای جهانی تأکید می‌کند و بالا بودن نرخ بهره بانکی را یکی از موانع جدی رقابت‌پذیری تولیدکنندگان ایرانی در بازارهای جهانی می‌داند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ایراسین: صادرات غیرنفتی همواره یکی از موضوعات کلیدی در اقتصاد ایران بوده است. به نظر شما، اهمیت این بخش در اقتصاد کشورها و به‌ویژه ایران در چیست؟
گودرزی: موضوع صادرات برای همه کشورهای دنیا اهمیت زیادی دارد، چون یکی از ابزارهای اصلی برای رشد اقتصادی و تأمین ارز محسوب می‌شود. دولت‌ها معمولاً تلاش می‌کنند صادرات کشورشان از واردات بیشتر باشد، اما در برخی موارد عکس این اتفاق رخ می‌دهد و ناترازی به وجود می‌آید. در حال حاضر، حتی اقتصاد آمریکا هم با چنین چالشی روبه‌روست و همین مسئله موجب شده آمریکایی‌ها به سمت جنگ تجاری و افزایش تعرفه‌ها حرکت کنند تا تراز تجاری خود را متعادل نگه دارند.
در واقع، ایالات متحده امروز میان دو گزینه قرار گرفته است: یا باید با افزایش تعرفه‌ها تلاش کند تراز تجاری خود را تنظیم کند، یا اینکه با بحران بدهی‌های سنگین و کاهش ارزش دلار روبه‌رو شود. افزایش قیمت طلا نسبت به دلار نشان‌دهنده همین کاهش ارزش است و نگرانی‌هایی در مورد بروز بحران اقتصادی در آمریکا ایجاد کرده است.
در کشور ما نیز دولت‌ها در مقاطعی سعی کرده‌اند با تنظیم نرخ ارز، همان سیاستی را اجرا کنند که چین برای تقویت صادرات به‌کار گرفت. هدف این بود که با کاهش ارزش پول ملی، صادرات افزایش یابد؛ اما متأسفانه در این زمینه افراط شد و پیامدهای منفی زیادی داشت.
امروز هم می‌بینیم که بسیاری از کالاهایی که در داخل با ریال محاسبه می‌شوند، در بازارهای جهانی ارزان به حساب می‌آیند و به همین دلیل صادرات‌شان آسان است. در نتیجه، کاهش بیش از حد ارزش پول ملی عملاً به جای رونق صادرات، منجر به غارت منابع ملی می‌شود.
ایراسین: شما معتقد هستید سیاست ارزی در ایران بیشتر به نفع صادرکنندگان و به زیان مصرف‌کنندگان عمل کرده است؟
گودرزی: دقیقاً. درست است که کاهش ارزش پول ملی در ظاهر صادرات را افزایش داد، اما از سوی دیگر قدرت خرید مردم را تضعیف کرد. دولت فقط به تقویت طرف صادرات توجه کرد و از طرف دیگر، یعنی افزایش توان مالی مردم، غافل شد.
برای درک بهتر موضوع، تصور کنید هر کیلو پسته ۱۰ دلار قیمت دارد. زمانی که دلار ۴,۲۰۰ تومان بود، صادرکننده بابت هر کیلو پسته ۴۲ هزار تومان دریافت می‌کرد، اما وقتی دلار به ۱۰۰ هزار تومان رسید، همان مقدار صادرات یک میلیون تومان درآمد برای او به همراه داشت. در نتیجه درآمد صادرکنندگان تقریباً ۲۵ برابر شد، در حالی که قدرت خرید مردم اصلاً چنین افزایشی را تجربه نکرد.
دولت باید در کنار حمایت از صادرات، پرداخت‌های انتقالی و سیاست‌های جبرانی برای حفظ قدرت خرید مردم را هم اجرا کند تا مردم معیشت بهتری داشته باشند.
ایراسین: در این شرایط، چه سیاست‌ها یا مشوق‌هایی می‌تواند صادرکنندگان را برای حضور مؤثرتر در بازارهای جهانی ترغیب کند؟
گودرزی: نخستین نکته این است که باید برای صادرکنندگان خطوط قرمز مشخصی تعیین شود. وقتی ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند، صادرات به‌طور طبیعی رونق می‌گیرد، اما نباید اجازه داد که اقلام حیاتی و مورد نیاز داخل، مانند ارزاق عمومی، از کشور خارج شوند. صادرات نباید منجر به کمبود کالا در بازار داخلی شود.
از سوی دیگر، لازم است به صادرکنندگان آموزش‌های لازم داده شود. ما نمی‌توانیم بی‌اخلاقی را صادر کنیم. اگر صادرات بدون رعایت اصول اخلاقی صورت گیرد، نهایتاً یک‌بار موفق خواهد بود، اما در بلندمدت اعتبار کشور را در بازارهای جهانی از بین می‌برد.
نمونه‌اش ماجرای صادرات آب معدنی به عمان بود که متأسفانه منجر به مرگ دو نفر شد؛ بعدها مشخص شد علت از آب معدنی نبوده، اما همین اتفاق ضربه سنگینی به اعتماد نسبت به محصولات ایرانی وارد کرد. در دنیای امروز، رسانه‌های جمعی و شبکه‌های مجازی می‌توانند چنین حوادثی را به‌سرعت منتشر کنند و به صادرات کشور آسیب بزنند.
بنابراین، صادرکننده ایرانی باید بداند بازار بین‌المللی با بازار داخلی تفاوت زیادی دارد. در بازار داخلی ممکن است برخی بی‌نظمی‌ها مانند کم‌فروشی یا گران‌فروشی وجود داشته باشد، اما در بازار جهانی چنین چیزی پذیرفته نیست و هر خطا می‌تواند به صادرات کشور آسیب بزند. رعایت اخلاق در صادرات، به نفع همه است.
ایراسین: با توجه به چالش‌های فعلی، چشم‌انداز صادرات ایران در بازارهای منطقه و جهان را چگونه می‌بینید؟
گودرزی: به نظر من بزرگ‌ترین مانع در مسیر توسعه صادرات ایران، کمبود دانش و تکنولوژی است. البته با گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان، تلاش شده این فاصله کاهش پیدا کند و محصولات ایرانی به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر شوند.
چالش مهم دیگر نرخ بالای بهره بانکی است. وقتی تولیدکننده ایرانی باید با بهره ۲۳ تا ۴۰ درصدی تسهیلات بگیرد، چگونه می‌تواند با رقبایی رقابت کند که در کشورهای‌شان نرخ بهره ۲ تا ۴ درصد است؟ طبیعی است که از میدان رقابت حذف می‌شود.
به همین دلیل می‌بینیم محصولاتی که حتی در داخل کشور با حمایت‌ها و یارانه‌های مختلف تولید می‌شوند، در بازار جهانی توان رقابت ندارند. بنابراین، علاوه بر رعایت استانداردهای جهانی، باید حمایت مؤثر از صادرکنندگان صورت گیرد.
از طرف دیگر، دولت باید صادرکنندگان را موظف کند که از بازار ارز داخلی نیز حمایت کنند. نمی‌شود صادرکننده از منابع ملی استفاده کند اما ارز حاصل از صادرات را به بازار داخلی نیاورد. چنین رفتاری باعث کمبود ارز و افزایش نرخ آن می‌شود که در نهایت به ضرر همه، از جمله واردکنندگان و مصرف‌کنندگان، تمام خواهد شد.
در نهایت، سیاست ارزی کشور باید به گونه‌ای باشد که توازن میان صادرات و واردات حفظ شود و توسعه صادرات به قیمت آسیب به سایر بخش‌های اقتصادی تمام نشود.
ارسال نظر