به گزارش ایراسین، ایران با قرارگیری در مرکز تقاطع مسیرهای تجاری منطقه‌ای و دارا بودن منابع طبیعی و ظرفیت‌های صنعتی متنوع، همواره جایگاه مهمی در تجارت غیرنفتی داشته است. در سال‌های اخیر، توسعه صنایع کشاورزی، پتروشیمی، معدنی و تولیدی و نیز افزایش دسترسی به بازارهای همسایه و منطقه‌ای، به تقویت نقش صادرات غیرنفتی کشور در تأمین ارز و رشد اقتصادی منجر شده است.

گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که کشورهای همسایه بخش قابل توجهی از بازار صادرات ایران را تشکیل می‌دهند و اهمیت این بازارها در شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی بیش از پیش برجسته شده است. همزمان، توسعه روابط تجاری با کشورهای اوراسیا و بریکس، فرصت‌های جدیدی برای افزایش صادرات و بهره‌گیری از مزیت نسبی ایران در برخی کالاها فراهم کرده است.

با وجود چالش‌هایی مانند محدودیت‌های زیرساختی، پیچیدگی در فرآیندهای گمرکی و نوسانات قیمت‌ها، شواهد نشان می‌دهد که ایران توانسته است مسیر صادرات غیرنفتی را با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و شناخت بازارهای هدف، تثبیت و حتی گسترش دهد. کارشناسان اقتصادی معتقدند که با استمرار سیاست‌های حمایتی، تسهیل مقررات و ارتقای کیفیت و بسته‌بندی محصولات، صادرات غیرنفتی ایران می‌تواند نقش مؤثری در تقویت اقتصاد و افزایش سهم ایران در تجارت جهانی ایفا کند.

در همین راستا علی امیدی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایراسین، بر اهمیت توسعه صادرات غیرنفتی ایران و نقش کشورهای همسایه در تجارت تأکید کرد. وی مزیت نسبی ایران در محصولات پتروشیمی و سبزیجات را زمینه‌ساز افزایش صادرات دانست و راهکارهایی مانند شناسایی بازارها، تسهیل مقررات و حفظ کیفیت و اعتبار کالاها را برای بهبود تجارت بین‌المللی پیشنهاد کرد. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

ایراسین: وضعیت صادرات غیرنفتی ایران در سال‌های اخیر چگونه بوده و سهم کشورهای همسایه در این صادرات چقدر است؟

امیدی: بر اساس آمارهای رسمی، در سال ۱۴۰۳ حجم صادرات غیرنفتی ایران حدود ۵۷ میلیارد دلار بوده که بخش اعظم آن به ۱۵ کشور همسایه اختصاص داشته و مابقی با چین انجام شده است. این موضوع اهمیت کشورهای همسایه را در شرایط تحریم نشان می‌دهد. بنابراین شناخت بازارها و تسهیل تجارت با همسایگان باید در اولویت سیاستگذاری‌های اقتصادی کشور قرار گیرد.

ایراسین: آیا ایران در سال ۲۰۲۵ میلادی تراز صادرات و واردات غیرنفتی مناسبی داشته است؟

امیدی: بله، در سال ۲۰۲۵ یک موازنه نسبی بین صادرات و واردات غیرنفتی وجود داشته است که نشانه خوبی برای اقتصاد کشور است. به طور کلی، تجارت بین کشورها بر اساس مزیت نسبی صورت می‌گیرد، یعنی هر کشور در زمینه‌ای خاص توانایی تأمین نیازهای کشور دیگر را دارد. ایران نیز در برخی محصولات کشاورزی و صنعتی محدودیت دارد، اما در عوض در حوزه‌هایی مانند پتروشیمی مزیت نسبی دارد و می‌تواند صادرات خوبی داشته باشد.

ایراسین: با توجه به مزیت نسبی ایران و کشورهای منطقه، چه محصولاتی قابلیت صادرات یا واردات دارند؟

امیدی: ایران در برخی محصولات کشاورزی مانند غلات، ذرت، سویا و برنج به خودکفایی کامل نمی‌رسد و نیازمند واردات است. در مقابل، کشورهایی مثل چین و روسیه می‌توانند این نیازها را تأمین کنند. در بخش تولیدات کشاورزی ایران، محصولاتی مانند فلفل دلمه‌ای، خیار و سایر سبزیجات در آب‌وهوای نیمه‌خشک کشور ما با کیفیت بالا تولید می‌شوند و قابلیت صادرات دارند. همچنین محصولات پتروشیمی ما نیز می‌توانند در مقابل واردات محصولات دامی و صنعتی از کشورهای دیگر به بازار ایران، نقش مهمی ایفا کنند.

ایراسین: چه اقداماتی برای توسعه تجارت با کشورهای همسایه و اوراسیا ضروری است؟

امیدی: سه اقدام کلیدی لازم است:
۱. شناسایی بازارها و اطلاع‌رسانی: اتاق‌های بازرگانی باید به تجار اعلام کنند که ظرفیت‌ها و فرصت‌های تجاری در اوراسیا، برزیل و سایر کشورها چیست.
۲. مقررات‌زدایی و تسهیل صدور مجوزها: کاهش محدودیت‌های دست‌وپاگیر و تسهیل فرآیند صدور مجوزها باعث می‌شود تجار بتوانند با سرعت بیشتری تجارت کنند.
۳. اعتبار تجاری: کیفیت محصولات و اعتبار صادرکنندگان باید حفظ شود تا مشتریان خارجی به ایران اعتماد داشته باشند و کالاها را مجدداً خریداری کنند.

ایراسین: آیا نزدیکی جغرافیایی و فاصله کشورها بر میزان و سودآوری تجارت تأثیرگذار است؟

امیدی: قطعاً. هرچه فاصله کشورها کمتر باشد، تجارت آسان‌تر و پرسودتر خواهد بود. کشورهای همسایه ایران بازارهای قابل اعتماد و بالقوه خوبی هستند. حتی افغانستان، که شاید ضعیف‌ترین همسایه محسوب شود، می‌تواند بازار مناسبی برای صادرات کالاهای ایرانی باشد.

ایراسین: چه عوامل دیگری بر موفقیت صادرات تأثیرگذار است؟

امیدی: چهار عامل مهم وجود دارد:
۱. کیفیت کالا: محصولات با کیفیت بالا باید صادر شوند تا اعتبار کشور و صادرکنندگان حفظ شود.
۲. تبلیغ و اطلاع‌رسانی: ایران‌هراسی و تبلیغات منفی دشمنان اقتصادی می‌تواند مانع صادرات شود.
۳. ظاهر و بسته‌بندی مناسب: ارائه محصولات با بسته‌بندی جذاب و استاندارد اهمیت زیادی در بازارهای بین‌المللی دارد.
۴. استفاده بهینه از فرصت‌ها: کوچک‌ترین بازارهای بالقوه نباید فراموش شوند و تجار باید از آن‌ها بهره‌برداری کنند.

ایراسین: با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌ها، ایران چگونه می‌تواند تجارت خود را بهینه کند؟

امیدی: اگر بازارها شناسایی شوند، مقررات دست و پاگیر کاهش پیدا کند و صدور مجوزها آسان باشد، تجارت با کشورهای همسایه و سایر کشورها می‌تواند به خوبی برقرار شود. همچنین حفظ کیفیت و اعتبار کالاها باعث می‌شود حتی تحریم‌ها نیز تأثیر کمتری بر تجارت ایران داشته باشند.