به گزارش خبرنگار ایراسین، در ادامه مباحث مطرح‌شده در بخش نخست میزگرد تخصصی انرژی استان اصفهان که به بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و سیاست‌های کلان حوزه برق در استان اختصاص داشت، بخش دوم این میزگرد با تمرکز بر محورهای اجرایی‌تر و رویکردی کاربردی نسبت به نقش صنعت در توسعه پایدار انرژی برگزار شد. در این بخش، موضوعاتی چون توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در شهرک‌های صنعتی، نقش فولاد مبارکه در سرمایه‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر، چالش‌های ناشی از بخشنامه‌های جدید وزارت نیرو، نحوه تعامل صنایع با ناترازی برق و الزامات جذاب‌سازی سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی مورد بحث قرار گرفت. این نشست با حضور احمدرضا صافی، رئیس هیأت‌مدیره سندیکای برق اصفهان، داوود قاسمی، سخنگوی صنعت برق استان، عبدالرسول احمدی، رئیس گروه فنی انرژی فولاد مبارکه و مدیرعامل شرکت صناپ، و محسن محمدی، عضو شورای انرژی استان برگزار شد.
محمدی: در سند راهبرد انرژی استان اصفهان، آیا توسعه فناوری‌های دیگر تولید انرژی مانند زمین‌گرمایی، زیست‌توده و سایر منابع تجدیدپذیر نیز پیش‌بینی شده است؟ آیا استان از ظرفیت مناسبی برای بهره‌برداری از این فناوری‌ها برخوردار است؟
صافی: در کشورهای پیشرو در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، ترکیب تولید از منابع خورشیدی و بادی به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که مکمل یکدیگر باشند؛ به این معنا که در زمان‌هایی که امکان تولید برق خورشیدی وجود ندارد، برق از توربین‌های بادی تأمین شود. در استان اصفهان اما انرژی خورشیدی بیشترین مزیت را دارد، چرا که اصفهان یکی از هفت منطقه برتر جهان از نظر میزان تابش خورشید است و بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال دارد. این ویژگی، مزیتی قابل‌توجه برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود. در کنار این موضوع، بحث ذخیره‌سازها (باتری‌ها و سیستم‌های ذخیره انرژی) نیز مطرح است که به‌تدریج امکان استفاده پایدارتر از این منابع را فراهم می‌کند. با این حال، ظرفیت شبکه برق موجود در استان محدودیت‌هایی دارد و به نظر می‌رسد حداکثر حدود ۲۰ درصد از آن برای اتصال نیروگاه‌های تجدیدپذیر قابل استفاده باشد. در کشورهای پیشرفته، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد برق به ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌رسد، اما این کشورها همزمان با توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، نیروگاه‌های ذخیره‌ساز و ظرفیت‌های رزرو (Spinning Reserve) را نیز توسعه می‌دهند تا پایداری شبکه حفظ شود. در غیر این صورت، مانند آنچه اخیراً در اسپانیا رخ داد، خطر خاموشی‌های گسترده (Blackout) وجود دارد. در استان اصفهان، یکی از محورهای راهبردی شورای انرژی، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در مسیر فیدرهای صنعتی است. این اقدام دو مزیت دارد: نخست، جذب سرمایه‌گذاران صنعتی برای ورود به حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و دوم، نزدیک‌بودن مرکز بار (صنایع) به نیروگاه‌های خورشیدی، که موجب کاهش نیاز به توسعه شبکه انتقال و افزایش کارایی می‌شود. در واقع، نیروگاه‌های خورشیدی احداث‌شده در مجاورت شهرک‌های صنعتی معمولاً به فیدرهایی متصل‌اند که همان شهرک‌ها را تغذیه می‌کنند. اگر به صنعتگران اطمینان داده شود که در ازای احداث نیروگاه‌های خورشیدی روی این فیدرها از قطع برق معاف خواهند بود، انگیزه اقتصادی بسیار قوی‌تری برای ورود به این حوزه خواهند داشت. در واقع، جبران خسارت ناشی از خاموشی برای صنایع به‌مراتب مهم‌تر از درآمد فروش برق است.
علاوه‌بر این، احداث نیروگاه‌های خورشیدی نزدیک مراکز صنعتی، ضمن کاهش هزینه توسعه شبکه، موجب می‌شود ظرفیت شبکه برق دیرتر به حد اشباع برسد.
محمدی: سال گذشته بخشنامه‌ای در خصوص فیدرهای متصل به نیروگاه‌های خورشیدی صادر شد. چنین بخشنامه‌هایی چه تأثیری بر روند احداث و اتصال نیروگاه‌ها دارند؟
صافی: یکی از مهم‌ترین اعتراضات ما به وزارت نیرو، بی‌ثباتی در بخشنامه‌هاست. صنعتگران نمی‌توانند بر اساس یک بخشنامه تصمیم‌گیری کنند و سپس ناگهان با بخشنامه‌ای جدید مواجه شوند که تمام برنامه‌ریزی‌های قبلی را بر هم می‌زند. در بخشنامه قبلی وزارت نیرو، معافیت از قطع برق برای نیروگاه‌های خورشیدی بر مبنای ۳۵ درصد از ظرفیت فیدر تعریف شده بود؛ یعنی اگر نیروگاه خورشیدی به میزان ۳۵ درصد ظرفیت فیدر برق‌رسانی کند، برق آن در شرایط اضطراری قطع نمی‌شود. اما در بخشنامه جدید، معیار از «توان» به «انرژی» تغییر یافته و معافیت بر اساس ۳۵ درصد انرژی مصرفی فیدر لحاظ می‌شود. از آنجا که نیروگاه‌های خورشیدی به‌طور متوسط تنها حدود پنج ساعت در روز برق تولید می‌کنند، این تغییر عملاً مدت زمان معافیت را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. افزون بر این، معافیت‌ها بر اساس تعداد شیفت‌های کاری تعیین شده است: برای صنایع یک‌شیفتی، معافیت ۵۰ درصد؛ برای دو شیفتی، ۶۵ درصد؛ و برای سه شیفتی، ۸۰ درصد دیماند مصرفی در نظر گرفته شده است. این در حالی است که در بسیاری از فیدرها، برای دستیابی به این سطح از معافیت، باید نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیتی بیش از ۱۳۰ تا ۱۴۰ درصد توان فیدر احداث شوند، که عملاً امکان‌پذیر نیست. بنابراین، این بخشنامه قابلیت اجرایی ندارد و در صورت اجرا، موجب بی‌اعتمادی در میان صنعتگران خواهد شد. ما معتقدیم که بخشنامه قبلی، با معیار ۳۵ درصد توان فیدر، باید حداقل تا پنج سال آینده معتبر بماند.
محمدی: انتقال تجربه فولاد مبارکه در حوزه تولید برق خورشیدی تا چه اندازه می‌تواند به توسعه نیروگاه‌های مجاور شهرک‌های صنعتی کمک کند؟
احمدی: تجربه احداث نیروگاه خورشیدی در مقیاس بزرگ، برای نخستین‌بار در کشور، توسط گروه فولاد مبارکه رقم خورده است. نیروگاه‌های کوچک‌تر با ظرفیت ۵ تا ۱۰ مگاوات راه‌اندازی ساده‌تری دارند، اما نیروگاه‌های بالای ۱۰۰ مگاوات با چالش‌های فنی و مدیریتی قابل توجهی مواجه‌اند. این نیروگاه علاوه‌بر کاربرد صنعتی، به محل بازدید گروه‌های مختلف از جمله دانش‌آموزان، دانشگاهیان و فعالان صنعت تبدیل شده و الگویی برای شتاب‌بخشی به توسعه انرژی خورشیدی در استان اصفهان به‌شمار می‌آید. بسیاری از صنایع با مشاهده این پروژه، مسیر، هزینه‌ها و زمان اجرای آن را از نزدیک دیده‌اند و از تجربه فولاد مبارکه برای تسریع پروژه‌های خود بهره می‌برند.
در این راستا، تفاهم‌نامه‌ای میان فولاد مبارکه و شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان امضا شده که براساس آن، فولاد مبارکه متعهد به مشارکت در احداث هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در شهرک‌های صنعتی استان است.
پیش‌نویس قراردادها تهیه شده و جلسات متعددی برای رفع چالش‌های تأمین مالی برگزار شده است. در این طرح، مدل مشارکتی به‌گونه‌ای طراحی شده که شهرک‌های صنعتی بخشی از هزینه‌ها را تأمین می‌کنند و فولاد مبارکه ضمن مشارکت مالی، با تکیه بر تجربه فنی، نقش راهبری پروژه‌ها را بر عهده خواهد داشت. در همین راستا، مذاکراتی با صندوق توسعه ملی انجام شده تا از منابع آن برای تأمین مالی استفاده شود. هفته گذشته نیز شورای اقتصاد مصوبه‌ای برای احداث ۸ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی با مشارکت صندوق توسعه ملی صادر کرد که انتظار می‌رود فولاد مبارکه و شهرک‌های صنعتی بتوانند سهم ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ مگاواتی خود را در این طرح محقق کنند.
محمدی: با توجه به ورود برخی شهرک‌های صنعتی به احداث نیروگاه‌های خورشیدی، آیا با ادامه این روند و مشارکت فولاد مبارکه، می‌توان بخشی از ناترازی برق استان را برطرف کرد؟
قاسمی: طبق بررسی‌های انجام‌شده در میز انرژی، حدود ۸۰ نقطه مناسب برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی در استان شناسایی شده است، زیرا احداث چنین نیروگاه‌هایی در هر نقطه‌ای ممکن نیست. فاصله آن‌ها از پست‌ها و شبکه‌های برق باید حداکثر ۵ تا ۱۰ کیلومتر باشد، چرا که هزینه اتصال به شبکه بسیار بالاست و در صورت فاصله بیشتر، توجیه اقتصادی پروژه از بین می‌رود.
صافی: البته همین مسیرهای دسترسی نیز خود چالشی جدی است و احداث جاده برای دسترسی به این نقاط داستان مفصلی دارد.
قاسمی: تفاهم‌نامه‌ای سه‌جانبه میان شرکت شهرک‌های صنعتی، برق منطقه‌ای و استانداری برای احداث ۹۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی امضا شده است. از دستگاه‌هایی مانند سازمان محیط زیست نیز خواسته شده زمین‌های مناسب با مساحت ۱۰ تا ۳۰ هکتار در فاصله ۵ تا ۱۰ کیلومتری این نقاط شناسایی و معرفی کنند تا پس از تأیید، فرآیند واگذاری و جذب سرمایه‌گذار آغاز شود.
در این میان، صنایع تأکید دارند که سرمایه‌گذاری در نیروگاه خورشیدی باید برایشان صرفه اقتصادی داشته باشد. از این‌رو، پیشنهاد شده برق تولیدی در همان باس انرژی که شهرک از آن تغذیه می‌شود، مصرف گردد. این رویکرد موجب تمرکز بر زمین‌های مجاور شهرک‌ها و کاهش هزینه انتقال می‌شود. در کنار این، فرهنگ‌سازی برای استفاده از انرژی خورشیدی در بخش خانگی نیز در حال رشد است و بانک‌ها نیز در حال افزایش تسهیلات نصب پنل‌های خانگی تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان هستند.
محمدی: در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر، مشخص شد ایران چه میزان از برق خود را صرف استخراج رمزارز می‌کرد. در این زمینه توضیح دهید.
قاسمی: در همان دوره و به‌دلیل قطعی گسترده اینترنت، مصرف برق کشور حدود ۲۵۰۰ مگاوات کاهش یافت. طبق اعلام توانیر، علت اصلی آن توقف فعالیت مزارع استخراج رمزارز بود. تاکنون حدود ۲۵۰ هزار دستگاه ماینر در کشور شناسایی شده که سهم استان اصفهان حدود ۸ هزار دستگاه است. هر ماینر به‌طور متوسط ۲ تا ۳ کیلووات برق مصرف می‌کند، معادل یک کولر گازی روشن در تمام شبانه‌روز.
تولید یک بیت‌کوین با یک ماینر حدود ۵۵ سال زمان می‌برد، به همین دلیل مزرعه‌های بزرگ استخراج ایجاد شده‌اند. در ایران، به‌دلیل قیمت پایین انرژی، این فعالیت‌ها به‌صرفه است، در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته، هزینه انرژی چنین اجازه‌ای نمی‌دهد.
محمدی: آیا درست است که ماینرها موظف شده‌اند برق خود را از نیروگاه‌های خورشیدی تأمین کنند؟
صافی: ماینرها برای بازدهی مطلوب نیاز به فعالیت ۲۴ ساعته دارند، اما نیروگاه خورشیدی تنها حدود پنج ساعت در روز تولید برق دارد، مگر اینکه از سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی استفاده شود. طبق بخشنامه اخیر، به ماینرها اجازه داده شده در ساعات بدون تابش، به اندازه مشخصی از برق شبکه استفاده کنند.
قاسمی: طبق همین بخشنامه، برای هر مگاوات برق مصرفی، باید پنج مگاوات ظرفیت نیروگاه خورشیدی نصب و به شبکه تزریق شود. در ازای آن، معافیت محدودی از قطع برق در نظر گرفته می‌شود.
محمدی: با توجه به تلفات شبکه و مصرف‌های غیرقانونی در بخش‌های مختلف، این عوامل چه تأثیری بر بازار انرژی دارند؟
صافی: در حال حاضر راندمان نیروگاه‌های کشور حدود ۳۷ تا ۳۸ درصد است؛ یعنی حدود ۶۳ درصد انرژی در خود نیروگاه‌ها از بین می‌رود. افزون بر آن، در شبکه‌های انتقال و توزیع حدود ۳ تا ۴ درصد تلفات داریم و در شبکه توزیع شهری اصفهان این رقم به حدود ۶ درصد می‌رسد. در مجموع، تلفات شبکه برق استان بیش از ۱۲ درصد است. یعنی از هر واحد انرژی تولیدشده، کمتر از ۲۷ درصد آن به کنتور مصرف‌کننده می‌رسد.
تلفات شبکه به دو دسته فنی و غیر فنی تقسیم می‌شود: تلفات فنی ناشی از هدررفت انرژی در فرآیند انتقال و تولید است، اما تلفات غیر فنی شامل مصرف غیرمجاز، تعرفه‌گذاری نادرست و انتقال غیرقانونی برق است؛ مانند برق کشاورزی که در ویلاها یا گلخانه‌ها مصرف می‌شود. این وضعیت نه‌تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه فشار زیادی بر منابع سوختی وارد می‌کند. به‌طور نمونه، نیروگاه منتظری روزانه حدود ۱۰ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کند و اگر راندمان آن دو برابر شود، می‌توان با نصف این میزان سوخت، همان مقدار برق تولید کرد. در کنار این، ضعف استانداردهای ساخت‌وساز نیز موجب افزایش مصرف خانگی شده است؛ به‌طوری که در تابستان حدود ۲۵ هزار مگاوات برق صرف سیستم‌های سرمایشی ساختمان‌ها می‌شود. در بخش صنعت نیز وضعیت مشابهی حاکم است. بسیاری از صنایع با راندمان پایین کار می‌کنند. به باور من، الزام صنایع به احداث نیروگاه اشتباه است. تمرکز صنایع باید بر بهینه‌سازی مصرف و افزایش کیفیت تولید باشد. وقتی یک صنعت مجبور به تولید برق شود، عملاً از مأموریت اصلی خود فاصله می‌گیرد.
احمدی: یکی از دغدغه‌های اصلی صنایع، اطمینان از تأمین برق پایدار است. بسیاری از فعالان صنعتی در مراجعه به وزارت نیرو می‌گویند: «ما حاضریم تمام هزینه احداث نیروگاه را تقبل کنیم، فقط تضمین دهید برق ما قطع نمی‌شود.»
صافی: درست است؛ خسارت ناشی از خاموشی برای صنعتگران بسیار سنگین است.
احمدی: این مسئله حتی برای فولاد مبارکه نیز پیش آمد. با وجود در اختیار داشتن دو نیروگاه حرارتی، یک نیروگاه تجدیدپذیر و یک نیروگاه سیکل ترکیبی، امسال یکی از واحدهای ما دچار قطعی برق کامل شد. با وجود همکاری کامل فولاد مبارکه با شرکت برق منطقه‌ای برای حفظ پایداری شبکه، نگرانی از تکرار این مسئله همچنان در میان صنایع وجود دارد.
قاسمی: در نهایت باید گفت که سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی – چه برای مردم و چه برای صنایع – باید جذاب و سودآور باشد. اگر بازدهی مناسبی نداشته باشد، سرمایه‌گذار ورود نخواهد کرد. وزارت نیرو در این زمینه اقداماتی انجام داده است تا سرمایه‌گذاران بتوانند برق تولیدی خود را در بورس انرژی عرضه کنند. در حالی که قیمت برق خانگی حدود ۳.۵ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت است، در بورس انرژی این رقم تا ۸ هزار تومان هم معامله می‌شود. به این ترتیب، برق تولیدی در مناطق مختلف کشور می‌تواند در نقاط دیگر خریداری و مصرف شود. برای جذب سرمایه بیشتر، لازم است قیمت‌ها واقع‌بینانه‌تر شود تا سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی مقرون‌به‌صرفه گردد. همچنین، طرح گواهی صرفه‌جویی انرژی نیز می‌تواند در این مسیر مؤثر باشد؛ به‌ویژه برای کسانی که امکان سرمایه‌گذاری مستقیم ندارند اما در بهینه‌سازی مصرف مشارکت می‌کنند. با این حال، هنوز چالش‌هایی در بخش صنعت وجود دارد. برخی صنایع فناوری‌های قدیمی را از کشورهای دیگر خریداری می‌کنند که در آن کشورها به‌صرفه نیست، اما به‌دلیل انرژی ارزان در ایران فعالیت می‌کنند. باید توجه داشت که شرکت‌هایی چون فولاد مبارکه که خود در تولید برق سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نباید با سایر صنایع در شرایط برابر دیده شوند. در شرایط فعلی کشور، باید با مشارکت همه بخش‌ها – دولت، صنایع و مردم – به سمت پایداری شبکه و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنیم. بدون این هم‌افزایی، ناترازی شبکه برطرف نخواهد شد و فشار بیشتری بر صنعت وارد می‌شود.
ارسال نظر