پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، بالاخره طرح پرحاشیه حذف صفرهای پول ملی که از دیرباز مورد توجه رسانه ها قرار گرفته بود در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. بر اساس این مصوبه، چهار صفر از پول ملی حذف می شود، واحد ریال می ماند و قران (معادل یک صدم ریال) را برای واحد جزء آن در نظر می گیرند. طبق قانون، دوره‌ای حداکثر سه‌ساله برای گردش همزمان ریال جدید و ریال فعلی در نظر گرفته شده و بانک مرکزی موظف است ظرف دو سال مقدمات اجرایی آن را فراهم کند. یک ستاد ملی به ریاست رئیس‌جمهور نیز برای اجرای این طرح تشکیل خواهد شد. این مصوبه با ۱۴۴ رای موافق، ۱۰۸ رای مخالف و ۳ رای ممتنع از مجموع ۲۶۲ نماینده حاضر تایید شد.

روتوش یک چهره مخدوش

ریال در ده سال گذشته حال و روز خوشی را سپری نکرده و خصوصاً از سال ۹۷ با تورم های دو رقمی و نزدیک به ۴۰ درصدی، روز به روز ارزش خود را از دست داده است. بررسی آمارهای تورمی شهریور ماه نشان می دهد نرخ تورم نقطه به نقطه در شهریور ماه به ۴۵.۳ درصد رسید که بیشترین عدد در ۲۸ ماه گذشته بود و نشان داد که موتور تورم در شرایط فعلی نه تنها خاموش نشده بلکه در حال شتاب گرفتن است. نگرانی عمیق‌تر، در جزئیات این آمار نهفته است. تورم ماهانه، که نبض کوتاه‌مدت تغییر قیمت‌ها را نشان می‌دهد، با سماجت در حوالی مرز ۴ درصد در نوسان است. این به آن معناست که هر ماه، سطح عمومی قیمت‌ها حدود ۴ درصد نسبت به ماه قبل افزایش می‌یابد. تداوم چنین روندی در صورت تداوم، تورم پایان سال را به مرز ۵۰ درصد خواهد رساند.

حال سوال اصلی این گونه مطرح می شود که حذف ۴ صفر از ریال، چه گشایشی در رفع نگرانی های تورمی ایجاد میکند؟ تجربه سایر کشورها در این خصوص چه بوده و چه اهدافی را دنبال کرده اند؟

به عقیده کارشناسان، حذف صفرها صرفاً یک عملیات حسابداری برای تسهیل گزارش دهی مالی است و اثری در کنترل قیمت ها ندارد، چه بسا با کم کردن مخرج کسر، شرایط را برای افزایش بیشتر نرخ ها و ایجاد توهم پولی نزد مصرف کنندگان فراهم می کند. ریشه تورم در کشور را باید در ناترازی بودجه دولت و به تعاقب آن ناترازی در تراز پرداخت ها دنبال کرد که نتیجه آن استقراض از بانک مرکزی و نظام بانکی و ایجاد تورم از مسیر خلق نقدینگی است.

آخرین آمار منتشر شده نقدینگی کشور مربوط به بهار امسال است که بر اساس آن، نقدینگی در خرداد ماه رشد نقطه به نقطه ۳۲.۴ درصدی را ثبت کرد که این عدد بالاترین سطح در ۲۶ ماه اخیر است. نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی در خرداد ماه نیز برابر با ۲۹.۶ درصد بوده است. نرخ بهره بین بانکی ۲۳.۹۹ و بالاترین نرخ بازخرید اوراق دولتی نیز ۲۳ اعلام شده است. در ترکیب نقدینگی، همچنان پول نسبت به شبه پول پیشتاز بوده و رشد ۳۷.۷ را تجربه کرده که این عدد برای شبه پول ۳۳.۵ درصد بوده است. سهم پول از نقدینگی برابر با ۲۳ و شبه پول برابر با ۷۶ درصد است. بیشترین سهم از اجزای پول نیز در اختیار سپرده‌های دیداری با ۲۲.۲ درصد از مانده نقدینگی است.

‌‌

امیدواری بانک مرکزی به اصلاحات پولی

با این حال بانک مرکزی به این اقدامات خوش بین است و چندی پیش فرزین، رییس کل بانک مرکزی این اقدام را یک ضرورت برای اصلاحات ساختاری در نظام پولی کشور عنوان کرد. فرزین اعلام کرده که بانک مرکزی برنامه مدونی در خصوص کنترل رشد ترازنامه بانکی و استفاده از ابزارهای مالی نظیر صکوک، گام و برات الکترونیکی دارد. علاوه بر این، بانک مرکزی از سال جاری پیش‌فروش سکه را بار دیگر آغاز کرده است تا با هدایت بخشی از نقدینگی موجود به کانال‌های رسمی، نوسانات بازار ارز و طلا را کاهش دهد.

در این خصوص البته بایستی اعلام کرد که بر اساس اعلام بانک مرکزی، عدد نقدینگی در پایان خرداد ماه امسال، ۱۱ هزار همت گزارش شده است که این عدد نسبت به ابتدای سال ۸.۸ درصد رشد را تجربه کرده است. این در حالی است که رشد هدف نقدینگی در برنامه بانک مرکزی عدد ۲۵ بوده و انحراف ۷ درصدی از این هدف، انحراف قابل توجهی است که دلیل آن عمدتاً ناترازی مالی دولت و استفاده از تنخواه در تأمین هزینه‌ها بوده است. از این رو ریشه این ناترازی نیز مجدداً به عملکرد دولت در کنترل هزینه‌ها باز می‌گردد.

تجارب موفق و ناموفق

حذف صفرها و تغییر اسکناس ها بر خلاف ظاهر آسان، بسیار پر هزینه و زمان بر است، در طی دهه ها اخیر تجارب موفق و ناموفق متعددی در جهان در این موضوع ثبت شده است. زیمباوه که سنبل شکست سیاست های پولی و تورم چند هزار درصدی است، در طی چند مرحله ۲۵ صفر از پول ملی خود حذف کرد اما همچنان اسیر تورم سنگین است. ونزوئلا نیز دیگر مثال موجود است که به جای رفع ریشه ای مشکلات، به کاهش صفرها بسنده کرد و درگیر ابرتورم ماند. در این بین، ترکیه نمونه مثبتی است که در کنار اجرای بسته سیاستی قوی، توانست با حذف صفرها آرامش را به اقتصاد بازگرداند اما آن هم در طی سالهای اخیر به دلیل تنش های سیاسی و اقتصادی، تورم های سنگین دو رقمی را تجربه کرد.