نسل زد که متولدین تقریبی سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ را شامل می‌شوند، نسلی هستند که در بستر تحولات دیجیتال، ارتباطات آنلاین و تغییرات سریع اجتماعی رشد کرده‌اند. این نسل با ویژگی‌هایی چون میل به استقلال، توجه به معنا در کار، علاقه به فناوری و نوآوری و تمایل به مشاغل سبک‌تر و منعطف‌تر شناخته می‌شود.
در سال‌های اخیر، آمارها و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که علاقه‌مندی نسل زد به ورود به حوزه معدن و صنایع معدنی در ایران بسیار کاهش یافته است که این مسئله چالش‌های متعددی را برای آینده این صنعت راهبردی از نظر نیروی انسانی ایجاد خواهد کرد.
دلایل اصلی بی‌میلی نسل زد به حوزه معدن
از چند منظر می‌توان بی‌علاقگی نسل جوان به حوزه معدن و صنایع معدنی را مورد ارزیابی قرار داد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
تصویر منفی عمومی از معدنکاری: معدنکاری اغلب با شرایط کاری سخت، خطرناک، دوری از خانواده، مناطق محروم و محیط‌های غیرجذاب گره خورده است. نسل زد که به دنبال مشاغل باکیفیت، شرایط کاری انسانی و محیط‌های کاری الهام‌بخش هستند، معمولاً از چنین فضاهایی گریزان هستند.
فاصله میان فناوری و صنعت معدن در ایران: درحالی‌که نسل زد در بستر فناوری رشد کرده، بسیاری از معادن ایران هنوز با روش‌های سنتی یا نیمه‌مکانیزه اداره می‌شوند. عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مثل اتوماسیون، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا در معادن، جذابیت این صنعت را برای نسل جدید کاهش داده است.
ضعف برندینگ در حوزه معدن: برخلاف حوزه‌هایی چون فناوری اطلاعات یا استارتاپ‌ها که به‌خوبی توانسته‌اند خود را به نسل جدید معرفی کنند، صنعت معدن در ایران فاقد برنامه‌های موثر برای جذب نسل جوان بوده است.
نبود مسیرهای شغلی مشخص و توسعه حرفه‌ای: نسل زد به دنبال مشاغلی با فرصت رشد، یادگیری و ارتقاء هستند. نبود برنامه‌های مشخص آموزشی، کارآموزی و مسیر شغلی در حوزه معدن، مانعی جدی در جذب این نسل محسوب می‌شود.
چالش‌های یک بی تمایلی: عدم تمایل نسل جوان به حوزه معدنکاری می‌تواند پیامدهای را برای این حوزه به همراه داشته باشد. این پیامدهای می‌تواند کمبود نیروی انسانی متخصص در آینده نزدیک رخ بدهد. با خروج تدریجی نیروهای باتجربه و عدم ورود نیروهای جوان، صنعت معدن با بحران کمبود نیروی انسانی متخصص مواجه خواهد شد.
از سوی دیگر، نبود نسل جوان، خلاق و فناوری‌محور، مانع از نوسازی و بهبود فرآیندهای معدنکاری می‌شود و بهره‌وری صنعت را در بلندمدت تهدید می‌کند. همچنین در صورت نبود چشم‌انداز جذاب، نخبگان جوانی که به معدن علاقه دارند، ترجیح می‌دهند در خارج از کشور فعالیت کنند یا در صنایع دیگر مشغول شوند. بدون حضور نسل جدید، انتقال تجربیات عملی و دانشی از نسل‌های قبل دچار گسست خواهد شد.
پیشنهاداتی برای جذب نسل زد به حوزه معدن
بازطراحی کمپین‌های رسانه‌ای برای نشان دادن جنبه‌های مثبت و فناورانه معدن می‌تواند تصویر ذهنی نسل زد را بهبود دهد. به‌کارگیری فناوری‌هایی مانند پهپاد، روباتیک، تحلیل داده، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در معادن، می‌تواند این صنعت را برای نسل فناوری‌محور جذاب‌تر کند. مشارکت صنعت با دانشگاه‌ها برای طراحی دوره‌های کاربردی و فرصت‌های کارآموزی در محیط واقعی معدن می‌تواند پیوند نسل جدید با این حوزه را تقویت کند.
طراحی مسیرهای رشد حرفه‌ای، پاداش‌دهی منصفانه و فرصت‌های ارتقا می‌تواند انگیزه نسل زد برای ورود به این حوزه را افزایش دهد.
نسل زد با ویژگی‌هایی متفاوت از نسل‌های پیشین، رویکرد تازه‌ای به زندگی کاری دارد. عدم توجه به نیازها، ارزش‌ها و انگیزه‌های این نسل، می‌تواند صنعت راهبردی معدن را با چالش‌های جدی روبه‌رو کند. ضروری است که سیاست‌گذاران، مدیران صنایع معدنی و دانشگاه‌ها با نگاهی نو و آینده‌نگر، برای جذب و نگهداشت این نسل در حوزه معدن برنامه‌ریزی کنند.