به گزارش ایراسین، قیمت نقدی طلا در سال جاری شتاب چشم‌گیری داشته، در پایان سپتامبر ۲۰۲۵ (۸ مهر) بهای هر اونس از ۳۸۰۰ دلار گذرکرد و از ابتدای سال میلادی بیش از ۴۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. این رشد سریع، طلا را به یکی از بهترین دارایی‌ها در سال جاری بدل کرده و پرسش اصلی اینجا است: چه عواملی این افزایش را هدایت می‌کند و آیا روند صعودی ادامه خواهد یافت؟

عامل اصلی: شکست جهانی سازی و ضعف دلار

تحلیل آماری داده های کلان نشان می‌دهد موج صعودی کنونی ریشه در تغییر ساختار نظم اقتصادی جهانی دارد. سیاست‌های تجاری جدید ایالات متحده و جنگ تجاری و استفاده از ابزار دلار به عنوان اهرم سیاسی روند مقابله با جهنی سازی را تشدید کرده است. در نتیجه اعتماد به دارایی‌های دلاری تضعیف شده و بازیگران بین‌المللی، به‌ویژه بانک‌های مرکزی، به‌دنبال کاهش وابستگی به دلار و افزایش ذخایر طلا رفته‌اند. وقتی نظم پولی و تجارت جهانی دگرگون می‌شود، سرمایه‌ها به پناهگاه امن یعنی طلا پناه می‌برند.

شاخص های بازار و شواهد

جریان عظیم سرمایه به طلای سرمایه‌گذاری: بزرگ‌ترین صندوق ETF طلایی جهان (SPDR) هم‌سو با افزایش قیمت طلا رشد کرده و دارایی تحت مدیریت آن تا اواخر سپتامبر در محدوده حدود ۱۲۲ میلیارد دلار قرار داشت.
افت ارزش دلار: شاخص دلار تا ۷ مهر به ۹۸.۲ رسید، این رقم نشان از کاهش ۹ درصدی نسبت به اوایل سال میلادی دارد.
افزایش بازده اوراق: همزمان با رشد طلا، بازده اوراق خزانه آمریکا نیز بالا رفته، برای مثال بازده ۱۰ ساله بین ۷ تا ۱۱ آوریل از ۴.۱۵ به ۴.۴۸ درصد صعود کرد و بازده ۳۰ ساله در تاریخ‌های مشابه نوسان قابل‌توجهی ثبت کرد.
بازار جواهرات و سهام معادن: سهام و ETFهای مرتبط با طلا در بورس‌های مختلف رشد کردند.

نقش بانک‌های مرکزی

یکی از تغییرات کلیدی، افزایش پویای خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی است. آمارها نشان می‌دهد در سه سال ۲۰۲۲-۲۰۲۴، خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی به‌ترتیب حدود ۱,۰۸۲، ۱,۰۵۱ و ۱,۰۴۵ تن بوده که بسیار بالاتر از متوسط ده‌سالهٔ حدود ۴۷۰ تن است. سهم طلای ذخایر بانک‌ها نیز از حدود ۱۰.۵ درصد در ۲۰۱۸ به ۲۱.۵ درصد در ۲۰۲۴ افزایش یافته است. این حرکت به‌ویژه در میان اقتصادهای نوظهور مشخص است که انگیزه بیشتری برای کاهش وابستگی به دلار دارند.

طلا و نظم جهانی

طی پنجاه سال گذشته هر دوره صعود جهشی طلا هم زمان با بازسازی نظم جهانی یا فروپاشی نظام پولی روی داده است: موج عظیم دههٔ ۱۹۷۰–۸۰ (پس از فروپاشی برتون وودز) طلا حدود بیست برابر شدن قیمت طلا را ثبت کرد، موج بعدی اوایل قرن بیست و یکم در پی سیل نقدینگی طلا حدود شش برابر شد، موج کنونی از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵ تاکنون حدود ۱۵۰ درصد رشد نشان داده است. بر این اساس، صعود فعلی در قالب الگوی تاریخی «آشوب جهانی → رونق طلا» قابل تبیین است.

فاکتورهای تقویت‌کننده کنونی

۱. تشدید ریسک‌های ژئوپلیتیک: وقوع یا تشدید درگیری‌ها و تحریم‌های بین‌المللی، احساس نااطمینانی را افزایش می‌دهد و تقاضا برای طلا را بالا می‌برد.
۲. سیاست‌های تجاری و تضعیف دلار: تعرفه‌های گسترده و تحرکات ارزی سیاست محور باعث شده کشورها به‌دنبال گزینه‌های جایگزین ذخیره ارزی بیفتند.
۳. انتظار کاهش نرخ‌های آمریکا در آینده: اگر سیاستهای کنونی فدرال رزرو تغییر نکند، کاهش نرخ بهره می‌تواند جذابیت طلا را بیشتر کند.

ریسک‌ها و عوامل بازدارنده

با وجود حمایت‌های بنیادی، بازار طلا ممکن است در کوتاه‌مدت اصلاحاتی را تجربه کند. رشدهای سریع غالباً با نوسانات و بازگشت‌های موقت همراه‌اند. علاوه بر این، اگر یکی از عوامل حمایتی مثلاً تضعیف دلار یا نگرانی ژئوپلیتیک فروکش کند، فشار فروش روی طلا به‌وجود آید. همچنین سیاست‌های پولی ناگهانی یا بازیابی اعتماد به دلار می‌تواند روند را معکوس سازد.

چشم‌انداز گاوی

طلا در یک بازار گاوی قرار دارد! که ریشه در تحول نظم پولی و تجاری جهان دارد. سه نیروی اصلی: تشدید ضدیت با جهانی سازی، خرید گستردهٔ طلا توسط بانک‌های مرکزی و افزایش تمایل سرمایه‌گذاران همچنان از طلا حمایت می‌کنند. با این حال، سرمایه‌گذاران باید منتظر نوسان و اصلاحات کوتاه‌مدت نیز باشند و سناریوهای جایگزین مثل بهبود اعتماد به دلار یا بازگشت همکاری‌های تجاری بین‌المللی را در ریسک‌سنجی خود لحاظ کنند.

احسان چلونگر