به گزارش خبرنگار ایراسین، در دومین میزگرد اقتصادی استان اصفهان که با حضور رسول بخشی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، سعید زرندی مدیرعامل گروه فولاد مبارکه، سیدمهدی ابطحی رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان، پیام نجفی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان و فرید نجات‌بخش رئیس هیئت‌مدیره انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان برگزار شد، ظرفیت‌ها و چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، راهکارهای قانونی، نقش صنایع بزرگ، بحران آب و ایده پایلوت ملی فناوری در استان به تفصیل بررسی شد. در این نشست، همه آمار، قوانین، برنامه‌ها و نمونه‌های موفق و ناموفق همکاری صنعت و علم مطرح و بررسی شد. مشروح اظهارات اعضای حاضر در این میزگرد را در ادامه بخوانید…
ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و میزان استفاده در استان
رسول بخشی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در بخش ابتدایی این میزگرد گفت: استان اصفهان از میان کمی بیش از ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان کشور، میزبان بیش از هزار شرکت یعنی حدود ۱۰ درصد کل است. این در حالی است که سهم اصفهان از تولید ناخالص داخلی کشور حدود ۶ درصد است و این اختلاف یک فرصت ارزشمند به شمار می‌رود.
وی با اشاره به مقایسه جهانی افزود: سهم تحقیق و توسعه از GDP در کشورهای پیشرفته بین ۲.۵ تا ۳.۵ درصد است و در آمریکا این رقم ۳.۵ درصد است اما در ایران سهم تحقیق و توسعه حدود ۰.۷ درصد یعنی کمتر از یک درصد است و در بخش خصوصی تنها ۰.۳ درصد را شامل می‌شود که عددی بسیار کوچک و بیانگر لزوم توجه دولت و مجلس از طریق قانون‌گذاری و حمایت جدی است.
فولاد مبارکه؛ پیشران بهره‌وری با اتکای به دانش اصفهان
در ادامه سعید زرندی، مدیرعامل گروه فولاد مبارکه گفت: یکی از فرصت‌های مهم توسعه دانش‌بنیان‌ها حضور شرکت‌های بزرگ است، در همه دنیا به این موضوع توجه ویژه می‌شود چرا که این شرکت‌ها صرفه مقیاس بالا دارند، امکان سرمایه‌گذاری گسترده و تحقیق و توسعه فراوان را فراهم می‌کنند.
وی اضافه کرد: گروه فولاد مبارکه از ظرفیت دانشی استان برای افزایش بهره‌وری و درآمد، کاهش هزینه‌ها و همگامی با کلان روندهای جهانی استفاده کرده است.
استقرار بزرگترین مجموعه دانش بنیان در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان
همچنین سیدمهدی ابطحی رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان در ادامه این میزگرد و در بخش اول صحبت‌هایش اظهار کرد: اصفهان در توسعه ملی نقش مهمی داشته و پارک‌های علم و فناوری از هدیه‌های استان به کشور بوده‌اند که اواسط دهه ۷۰ به وزارت علوم پیوستند.
وی گفت: از هزار شرکت دانش‌بنیان استان، ۳۰۰ شرکت در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان مستقر هستند و قرن جاری میلادی قرن نوآوری باز است و اکنون ثروتمندترین افراد جهان کسانی هستند که با روش‌های دانش‌بنیان خلق ثروت کرده‌اند.
پیام نجفی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان نیز در این میزگرد اضافه کرد: یکی از اتفاقات خوب استان ایجاد سرای نوآوری مشترک بین دانشگاه آزاد اسلامی، اتاق بازرگانی و فعالان اقتصادی بوده که با هدف تربیت نیروی انسانی دانشجو برای پیوند با صنعت و تبدیل‌شدن به زیرساخت آینده شرکت‌های دانش‌بنیان راه‌اندازی شده تا این نیروها از دوران آموزش با صنعت بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌های دانش‌بنیان آشنا شوند.
زیست‌بوم دانش‌بنیان‌ها در اصفهان
رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در ادامه در خصوص روند حمایتی از شرکت‌های دانش بنیان در استان اصفهان و ایجاد زیست بوم مناسب برای این شرکت‌ها توضیح داد: اولین مرکز رشد کشور در اوایل دهه ۸۰ آغاز به کار کرد و آن زمان نیاز شرکت‌ها محدود به هدایت و بودجه اولیه برای پرورش ایده بود. اما امروز شرکت‌ها بزرگ شده‌اند و پارک‌های علم و فناوری وزارت علوم از مراحل رشد مقدماتی عبور کرده‌اند و نیاز به نقدینگی، بازار و شبکه‌سازی به مهم‌ترین مسائل تبدیل شده است.
وی با تاکید بر اینکه صنایع نباید تنها به R&D داخلی اکتفا کنند، گفت: صنایع باید خلاقیت شرکت‌های دانش‌بنیان را بشناسند؛ در این زمینه گروه فولاد مبارکه پیشگام بود، این گروه صنعتی در سال ۱۴۰۳ متعهد شد ۲ هزار میلیارد تومان از محصولات این شرکت‌ها را خریداری کند که این اتفاق افتاد، این روش اگر در سایر صنایع نیز به کار رود نیاز شرکت‌ها پاسخ داده می‌شود.
ابطحی هشدار داد که تقاضا از عرضه پیشی گرفته و مشکلات قبل از تمهیدات حمایتی به وجود آمده است و تأمین نقدینگی انجام نشود شاهد ایجاد دومینوی شکست دانش بنیان‌ها خواهیم بود.
همچنین رسول بخشی در این زمینه نیز تصریح کرد: از مهم‌ترین چالش‌ها عدم حمایت کافی از محصول داخلی است چرا که برخی خریداران دولتی و خصوصی حتی در صورت ارزان‌تر و باکیفیت‌تر بودن محصول داخلی، به واردات از خارج تمایل دارند که ممکن است ناشی از عدم شناخت، بی‌اعتمادی یا تعارض منافع باشد.
وی در این راستا پیشنهاد کرد که با برگزاری نمایشگاه‌ها و ارائه یارانه به خریداران، اعتماد و تقاضا برای محصولات داخلی افزایش یابد.
مدیرعامل گروه فولاد مبارکه نیز در این زمینه تاکید کرد: گروه فولاد مبارکه از مرحله ایده تا تجاری‌سازی و توسعه در تمام فرآیندها حضور دارد و در این زمینه در کشور پیشران است، ما در تمام مراحل زیست بوم فناوری را نه تنها در استان اصفهان بلکه در کل کشور حمایت می‌کنیم؛ مهم‌ترین مأموریت ما برای اینکه محرک کل زنجیره باشیم و روی آن در حال انجام مطالعات هستیم، این است که در انتها ایستاده‌ایم و اکتسابی از علم و فناوری داریم و آن چیزی که از کل زنجیره برای ما کاربرد دارد را سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری می‌کنیم.
وی اضافه کرد: ما در فرایند و بومی‌سازی در زمینه همکاری با دانش بنیان‌ها برنامه داریم و تاکنون حدود ۷۷۰ شرکت دانش بنیان به شرکت‌های زنجیره تأمین فولاد مبارکه اضافه شده‌اند و ما با آنها قراردادهای مهندسی معکوس بسته‌ایم.
زرندی با بیان اینکه ما نیازهای خود را به شرکت‌های دانش بنیان اعلام کرده‌ایم و قراردادهایی را نیز با شرکت‌های دانش بنیان امضا کرده‌ایم، گروه فولاد مبارکه در سال گذشته حدود هزار میلیارد تومان صرف بومی‌سازی کرده، ۱,۲۰۰ میلیارد تومان از طریق صندوق خطرپذیر در ۴۳ پروژه سرمایه‌گذاری کرده، یک هزار و ۴۲۱ پروژه تحقیقاتی با دانشگاه‌ها انجام داده و ۱۶۲ پروژه را در حال اجرا دارد. همچنین ۱۱۵۵ پایان‌نامه دانشجویی (۳۰ درصد دکتری و ۷۰ درصد کارشناسی‌ارشد) در همکاری با این شرکت انجام شده است. فولاد مبارکه در ۸ تا ۹ دانشگاه کشور از جمله دانشگاه اصفهان، صنعتی اصفهان و آزاد مجموعاً ۹۴۰۰ مترمربع برای مراکز تحقیقاتی ایجاد کرده است.
لزوم تقویت ادبیات مشترک بین صنعت و دانشگاه
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان نیز در این بخش اضافه کرد: همچنان ظرفیت بالایی برای پیوند دانشگاه و صنعت وجود دارد و این امر از طریق مشارکت صنعت در آموزش و پایان‌نامه‌ها و ایجاد ادبیات مشترک امکان‌پذیر است.
چالش مهاجرت دانش بنیان‌ها
رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان در این بخش نسبت به مهاجرت تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان استان هشدار داد و این موضوع را نشانه‌ای از فراهم نبودن کامل زیست‌بوم نوآوری در اصفهان دانست.
وی با اشاره به اینکه هرچند آمار دقیقی از میزان مهاجرت این شرکت‌ها در دست نیست، گفت: شرکت‌های ارزشمندی از استان رفته‌اند و این خروج به معنی از دست رفتن نیروی انسانی متخصص و فناوری‌های تولیدشده است.
ابطحی یکی از دلایل اصلی این روند را مشکلات جدی تأمین مالی عنوان کرد و افزود: وقتی دولت که خود شعار حمایت از دانش‌بنیان‌ها را می‌دهد، پرداخت تعهدات را با تأخیر انجام می‌دهد، صنعت قراردادهایی بدون پیش‌پرداخت می‌بندد، و شرکت ناچار می‌شود با بهره سالانه ۵۰ درصد از منابع غیررسمی سرمایه تأمین کند، طبیعی است که حاشیه سود از بین رفته و توان ماندگاری کاهش یابد.
وی ضمن استقبال از حمایت‌های صنایع بزرگ در مرحله پایانی توسعه محصولات نوآورانه، بر اهمیت پشتیبانی از مراحل ابتدایی نیز تأکید کرد و ادامه داد: اگر بتوانیم از طریق ایجاد خطوط پژوهشی در دانشگاه‌ها، هسته‌های فناور را از دل آزمایشگاه و هیئت علمی فعال پرورش دهیم، آنگاه شرکت‌ها در پارک‌های علم و فناوری به بلوغ می‌رسند و با پشتیبانی بازار متعهد، چرخه اقتصاد دانش‌بنیان پایدار خواهد ماند.
رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان خواستار طراحی مکانیزم‌های پایدار تأمین مالی شد و هشدار داد: ماهیت خطرپذیر شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاب می‌کند که نرخ‌های بهره بالا جای خود را به حمایت‌های هوشمندانه بدهد، در غیر این صورت، سرمایه انسانی و فناوری به جای ماندن و رشد در استان، مسیر مهاجرت را انتخاب خواهند کرد.
فرید نجات بخش، رئیس هیئت‌مدیره انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان نیز در این میزگرد که به صورت برخط به ایراد سحن پرداخت، در خصوص موانع فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در استان اصفهان گفت:
فراموشی فلسفه تأسیس دانش‌بنیان‌ها، مانع پیوند واقعی صنعت و دانشگاه
فرید نجات‌بخش، رئیس هیئت‌مدیره انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان، در دومین میزگرد اقتصادی استان که به‌صورت برخط برگزار شد، بر ضرورت بازنگری در فلسفه وجودی شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید کرد.
وی با یادآوری هدف اولیه تأسیس این شرکت‌ها گفت: در دهه ۸۰، زمانی که دانشگاه و صنعت هر یک در جای خود فعال بودند، حلقه مفقوده، فناوری بود؛ عنصری که می‌توانست ارتباط پایدار بین این دو بخش ایجاد کند. شرکت‌های دانش‌بنیان با همین هدف شکل گرفتند تا کیفیت این ارتباط افزایش یابد.
نجات‌بخش افزود: مشکل امروز این است که گاهی فلسفه ایجاد این شرکت‌ها را فراموش می‌کنیم و دانشگاه به‌جای ایفای نقش تسهیل‌گر، مستقیماً وارد قرارداد با صنعت می‌شود. در حالی که مؤسسان اکثر شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاهیان هستند و کار علمی بدون حضور این قشر ممکن نیست، اما باید این تعامل از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود.
او توضیح داد: وقتی قرارداد از طریق یک شرکت دانش‌بنیان بسته می‌شود، صنعت از تضمین عملیاتی کار اطمینان می‌یابد و در عین حال ارتباط علمی با دانشگاه حفظ می‌شود. استاد دانشگاه در این مدل به‌جای تعهد مستقیم به صنعت، تعهد خود را به شرکت دانش‌بنیان می‌دهد و این شرکت مسئولیت اجرای آن را برعهده دارد؛ مدلی که هم اعتماد صنعت را جلب می‌کند و هم هم‌افزایی دانشگاه و بخش خصوصی را تقویت.
دانشگاه نباید به رقیب محصول خود تبدیل شود
همچنین رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان در این بخش گفت: مسیر درست دانشگاه در حوزه فناوری، حمایت از هسته‌های خلاق برای تبدیل شدن به شرکت‌های دانش‌بنیان و پاسخ‌گویی به نیاز صنعت است، نه رقابت مستقیم با آنها.
وی با اشاره به دیدگاه فرید نجات‌بخش تصریح کرد: اگر استاد دانشگاه مستقیماً با صنعت قرارداد ارتباط ببندد، در بسیاری موارد به رقیب شرکت‌های دانش‌بنیان تبدیل می‌شود. دانشگاه باید محصول خود را تقویت کند، نه اینکه جای آن بایستد. وقتی دانشگاه خلاقیت را حمایت کند و هسته‌های فناور از دل آن بیرون بیایند، آنها می‌توانند نیاز صنعت را پاسخ دهند.
ابطحی افزود: البته در برخی پروژه‌های بلندمدت، پژوهشکده‌های دانشگاه می‌توانند متولی باشند، اما اصل ماجرا این است که نوآوری از مسیر شرکت‌های دانش‌بنیان به صنعت برسد.
وی همچنین با تأکید بر چالش‌های بزرگ کشور، به‌ویژه بحران آب، گفت: در بسیاری از حوزه‌ها تا مرزهای دانش پیش رفته‌ایم و شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های خوبی داریم، اما پیوند لازم بین این توانمندی‌ها و حل مسائل کشور اتفاق نیفتاده است. اگر مسیر علمی و دانش‌بنیان در مدیریت چالش‌ها تقویت نشود، مشکلات باقی می‌مانند.
فاجعه تأمین مالی دانش‌بنیان‌ها با بهره‌های ۸ درصد ماهانه
نماینده مردم اصفهان در مجلس در این بخش با تأکید بر بحران سنگین تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: مشکل نرخ بهره بالا در کشور، نه‌تنها یک مسئله اقتصادی بلکه یک تهدید ملی است.
وی با تشریح موانع دریافت تسهیلات از بانک‌ها خاطرنشان کرد: به دلیل سیاست‌های سخت‌گیرانه بانک مرکزی در کنترل ترازنامه بانک‌ها، وام فقط به مشتریانی اعطا می‌شود که موجودی قابل‌توجهی داشته باشند. این شرط بسیاری از شرکت‌ها و به‌ویژه دانش‌بنیان‌ها را از چرخه دریافت وام بانکی خارج کرده است.
بخشی افزود: شرکت‌ها ناچار می‌شوند به سمت بازار غیررسمی بروند، جایی که نرخ بهره به‌طور شوکه‌کننده‌ای بالا است. در برخی موارد، ماهانه تا ۸ درصد بهره دریافت می‌شود؛ یعنی اگر یک شرکت یک میلیارد تومان وام بگیرد، باید ماهانه ۸۰ میلیون تومان بهره بپردازد و در پایان سال علاوه بر اصل پول، مجموعاً حدود دو و نیم میلیارد تومان بازگرداند.
وی هشدار داد: این شرایط نه‌تنها توان شرکت‌ها را تحلیل می‌برد، بلکه توسعه و بقا در حوزه دانش‌بنیان را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند. این مسئله باید در اولویت سیاست‌گذاران و نظام بانکی قرار گیرد.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر پیوند واقعی ایده و صنعت
مدیرعامل گروه فولاد مبارکه، در این بخش با مرور تحولات یک و نیم دهه گذشته در ارتباط صنعت و دانشگاه گفت: ۱۰ تا ۱۵ سال پیش، گفت‌وگوهای ما درباره همکاری صنعت و دانشگاه بسیار نابالغ بود، اما امروز سخن از دستاوردها و نهادهایی است که ایجاد کرده‌ایم. در آن زمان، فاصله زیادی میان ایده و صنعت وجود داشت. بررسی کردیم و دیدیم هر کدام از این مراحل باید طی شود و شکل بگیرد.
وی با بیان اینکه شرکت‌های ایده‌محور نمی‌توانند مانند شرکت‌های صنعتی بزرگ از بانک‌ها وام بگیرند، ادامه داد: از این نیاز، مفهوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر متولد شد؛ سرمایه‌گذارانی که آماده پذیرش ریسک هستند و اگر ایده به نتیجه برسد، دستاوردهای قابل‌توجهی حاصل می‌شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر دقیقاً برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان شکل گرفتند.
زرندی با تأکید بر اینکه زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان الزامات خاص خود را دارد، افزود: اکنون همه می‌گویند این شرکت‌ها مشکل کمبود مالی دارند؛ برخی نرخ‌های بهره تا ۵۰ درصد را مطرح می‌کنند. این نشان می‌دهد نهادها وجود دارند اما کارکرد آنها نیاز به بهبود دارد. ما در فولاد مبارکه بخش خودمان از زنجیره را پوشش داده‌ایم. با محوریت شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، یکی از مراکز قوی‌مان را راه‌اندازی کردیم که روزبه‌روز به بلوغ بیشتری می‌رسد. این مرکز مأموریت سرمایه‌گذاری در حوزه‌های دانشی را برعهده گرفته و به‌عنوان بازوی مستقل از فولاد مبارکه در خانواده شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت می‌کند.
مدیرعامل گروه فولاد مبارکه با بیان اینکه حمایت از زیست‌بوم یعنی مشارکت همه بازیگران، گفت: تمام شرکت‌های بزرگ باید وارد این حوزه شوند و به دانش‌بنیان‌ها کمک کنند. خوشبختانه در کشور، صندوق نوآوری و شکوفایی و همچنین صندوق‌های پژوهش و فناوری در سطوح پایین‌تر فعال هستند. از سوی دیگر، تعداد شرکت‌هایی که واقعاً می‌توانند خلق دانش کنند رو به افزایش است.
وی تصریح کرد: اینجا لازم است از مجلس شورای اسلامی نیز تقدیر کنم؛ قانون جهش تولید دانش‌بنیان یک فضای جدید برای شرکت‌های بزرگ صنعتی ایجاد کرده و علاقه و انگیزه ما را برای ورود جدی‌تر به این حوزه افزایش داده است.
دانش‌بنیان‌ها، ناجیان بحران اما غایبان روزمره
رئیس هیئت‌مدیره انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان نیز در ادامه این بخش با انتقاد از رویکرد مقطعی به استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: در مسائل کلان کشور، هنوز سراغ دانش‌بنیان‌ها نمی‌رویم، مگر آن‌که به بحران خورده باشیم.
وی با یادآوری تجربه دوران همه‌گیری کرونا افزود: در زمانی که شرکت‌های بزرگ کشور تعطیل یا با کمتر از یک‌سوم ظرفیت فعال بودند و حتی کشورهای اروپایی در رقابت برای سرقت محموله‌های ماسک بودند، این واحدهای دانشگاهی و فناور داخلی بودند که ایستادند، دستگاه تولید کردند، ونتیلاتور ساختند و مسئله را حل کردند.
نجات‌بخش ادامه داد: اما امروز که بحران برطرف شده است، یا در حوزه تحریم‌ها که محدودیت‌ها کاهش پیدا کرده، شرکت‌ها به دلیل اقتصاد منبع‌محور تا مجبور نشوند سراغ دانش‌بنیان‌ها نمی‌آیند. این در حالی است که در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، بیش از ۳۰۰۰ محصول دانش‌بنیان تولید شده که عملاً امکان تأمین آنها از منابع دیگر وجود نداشت و همین نیاز، صنایع را به سمت دانش‌بنیان‌ها کشاند.
وی که فرصت کوتاهی برای بیان دیدگاه‌هایش داشت، به یک پیشنهاد نیز اشاره کرد و گفت: با توجه به حضور نماینده مجلس، امیدوارم این موضوع از طریق مجلس قابل پیگیری باشد تا ریل‌گذاری مناسبی انجام شود. در این مسیر، اجرای کامل و مؤثر قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور می‌تواند راهگشا باشد.
MSTID نمونه‌های موفق متعددی از تجاری‌سازی فناوری
رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در این بخش با اشاره به تجربه موفق همکاری صنعت و دانش‌بنیان‌ها گفت: مدیر فقید فولاد مبارکه، زنده‌یاد آقای رجایی، به یک شرکت نوپا در اصفهان گفت که من ۸۵ درصد کیفیت محصول مشابه چینی را از تو می‌خواهم و یک و دو دهم برابر آن به تو پول می‌دهم. این شرکت بر همین اساس فعالیت خود را آغاز کرد و امروز نه‌تنها با کیفیتی بالاتر از نمونه چینی، بلکه با قیمتی نازل‌تر، غلتک تولید می‌کند و حتی با برند ایرانی در بازار بین‌المللی نیز حضور دارد.
وی ادامه داد: اکنون فولاد مبارکه با ایجاد مجموعه MSTID، بیش از ۳۳۴ شرکت را راهبری می‌کند و در بسیاری از آنها سهامدار شده است. این شرکت‌ها در حال رشد و تثبیت جایگاه خود هستند و نمونه‌های موفق متعددی از تجاری‌سازی فناوری در کشور ارائه داده‌اند.
ابطحی با اشاره به ارزش بالای گردش مالی این اکوسیستم افزود: وقتی تنها گردش مالی یک پارک علم و فناوری به ۵۴ هزار میلیارد تومان می‌رسد و یک صنعت بزرگ وارد میدان شده و یک همت در قالب زیرساخت‌های MSTID و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر سرمایه‌گذاری می‌کند، نشان می‌دهد که مسیر در حال شکل‌گیری است. با این حال، نسبت سرمایه‌گذاری صنایع به ظرفیت موجود هنوز متعادل نیست؛ یک صنعت بزرگ وارد شده، اما در سمت دیگر مجموعه‌های بزرگی آماده خدمت هستند که باید از این فرصت بیشتر استفاده کنند.»
غیبت پیوست فناوری در پروژه‌ها
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، در ادامه با انتقاد از عدم اجرای تبصره ۸ «قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور» گفت: این قانون، مشابه پیوست‌های زیست‌محیطی یا فرهنگی، بر لزوم داشتن پیوست فناوری برای پروژه‌ها تأکید دارد. این پیوست باید در ابتدای مسیر، شرکت‌های فناور را در جریان بگذارد که چه فعالیتی قرار است انجام شود تا بتوانند از همان ابتدا وارد فرایند شوند. اما در عمل، این بخش اصلاً فعال نیست. پروژه یا طرح تعریف می‌شود با یک فناوری که معلوم نیست جدید است یا قدیمی، و تازه وقتی کار جلو رفته، شرکت‌های فناور مطلع می‌شوند، در حالی که چارچوب فناوری از قبل بسته شده است.
وی با اشاره به لزوم پیگیری این موضوع از سوی دولت افزود: علاوه بر این، سه محور قانونی دیگر وجود دارد که می‌تواند نقش مهمی در توسعه دانش‌بنیان‌ها ایفا کند: نخست، قانونی که در سال ۱۴۰۱ به تصویب مجلس رسید و می‌تواند کمک‌های مؤثری ارائه دهد؛ دوم، فصل بیستم برنامه هفتم توسعه که بخش قابل‌توجهی از آن به فناوری اختصاص دارد؛ و سوم، رشد ۸۰ درصدی بودجه حمایت از تحقیق و توسعه در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نسبت به سال قبل که عددی بسیار قابل‌توجه است.
بخشی در ادامه به «قانون جهش تولید دانش‌بنیان» اشاره کرد و گفت: ماده ۱۱ این قانون یک مشوق مالیاتی مهم است؛ به این معنا که اگر شرکت بزرگی هزینه‌ای برای فعالیت‌های مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان انجام دهد، معادل همان مبلغ از اعتبار مالیاتی برخوردار می‌شود، یعنی نوعی بخشودگی مالیاتی. این سازوکار می‌تواند موتور محرکی برای جذب صنایع بزرگ به سمت سرمایه‌گذاری در اکوسیستم دانش‌بنیان باشد.
سرمایه‌گذاری ۵ هزار میلیاردتومانی فولادمبارکه با اعتبار مالیاتی
همچنین مدیرعامل گروه فولاد مبارکه، در این بخش دومین میزگرد اقتصادی استان اصفهان با اشاره به اجرای قانون جهش تولید دانش‌بنیان گفت: با هماهنگی میان وزیر صنعت، معاون رئیس‌جمهور، وزیر علوم و وزیر اقتصاد، توافقی برای تخصیص اعتبار مالیاتی به سرمایه‌گذاری در حوزه دانش‌بنیان‌ها شکل گرفته است. بر اساس این تفاهم، سازمان امور مالیاتی سهم مشخصی از این اعتبار را به معاونت علمی اختصاص داده و فولاد مبارکه به‌عنوان نخستین شرکت کشور، این ظرفیت را در قالب توافقی با وزارت علوم و معاونت علمی فعال کرده است.
بر این اساس، این شرکت می‌تواند تا سقف ۵ هزار میلیارد تومان در دانشگاه‌های برتر کشور، پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کند. این قرارداد در خردادماه امسال منعقد شد و تاکنون ۲۸۰ میلیارد تومان آن توسط سازمان مالیاتی تأیید و بازگردانده شده است.
مدیرعامل گروه فولاد مبارکه این اقدام را فرصتی ویژه برای دانشگاه‌ها، پارک‌ها و شرکت‌های فناور دانست و توضیح داد: با اجرای این مدل همکاری، حضور اساتید و دانشجویان در مراکز تحقیقاتی فولاد مبارکه در دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان با شادابی بیشتری دنبال می‌شود. به گفته وی، این تجربه قرار است با حمایت معاونت علمی توسعه یابد.
زرندی با اشاره به جایگاه فولاد مبارکه به‌عنوان یکی از موفق‌ترین تولیدکنندگان ورق در غرب آسیا و خاورمیانه تأکید کرد: این مجموعه هنوز به جایگاه صادرات دانش فنی و پتنت نرسیده و باید در این حوزه فعال شود.
تمرکز بر تحول دیجیتال، اقتصاد چرخشی و فولاد سبز
وی این رویکرد را استراتژیک برای آینده اصفهان دانست و یادآور شد: سابقه صنعتی و علمی این استان، از فولاد مبارکه و ذوب‌آهن تا شکل‌گیری ایده کریدور علم و فناوری، فرصت مناسبی برای این تحول فراهم کرده است.
زرندی تاکید کرد: فولاد مبارکه برنامه خود را بر سه محور تحقیقاتی متمرکز کرده است؛ تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی چهارم، اقتصاد چرخشی از جمله فناوری‌های جذب و ذخیره کربن، و تولید و توسعه فلزات با ارزش افزوده بالا یا صادرات لایسنس فناوری. در ذیل محور اقتصاد چرخشی، ۵۰ زیرموضوع تعریف شده که با تقسیم میان دانشگاه‌ها، پازل تحقیقاتی شرکت را کامل خواهد کرد.
مدیرعامل گروه فولاد مبارکه گفت: هدف این رویکرد، تمرکز منابع و جلوگیری از توزیع پراکنده بودجه‌ها است؛ به جای پرداخت‌های خرد به پروژه‌های نامتمرکز، سرمایه‌گذاری‌ها صرف پروژه‌های همسو با روندهای جهانی و نیازهای راهبردی فولاد مبارکه خواهد شد.
پیوست فناوری؛ کلید اعتماد صنعت به فناوران داخلی
سیدمهدی ابطحی، رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در ادامه با اشاره به رویکرد فولاد مبارکه در هم‌سویی با اقلیم و اقتصاد منطقه گفت سه محور تحقیقاتی این شرکت اقتصاد چرخشی، تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و تحول دیجیتال نشان می‌دهد این مجموعه به جای افزایش صرف توناژ تولید، به دنبال کاهش مصرف مواد خام، افزایش درآمد از هر واحد تولید و بهینه‌سازی منابع است. او این جهت‌گیری را هوشمندانه و کمک‌کننده برای فلات مرکزی کشور دانست.
ابطحی در ادامه به موضوع پیوست فناوری و چرایی عدم اجرای تبصره ۸ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور پرداخت و توضیح داد: پیوست فناوری به معنای همراه‌سازی گروهی از متخصصان داخلی با فرآیند ورود فناوری است تا پس از انتقال، امکان درک، بومی‌سازی و توسعه آن در داخل فراهم شود.
به گفته وی این پیوست پلی میان صنایع بزرگ و شرکت‌های فناور ایجاد می‌کند و از ورود صرف تجهیزات یا خطوط تولید بدون مشارکت نیروهای داخلی جلوگیری می‌کند.
رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان افزود: نمونه‌های موفق این مدل وجود دارد، اما به دلیل نبود اجرای فراگیر، همچنان به قاعده‌ای ثابت تبدیل نشده است.
وی با اشاره به ضرورت اجرای این رویکرد در همه پروژه‌ها، گفت: وقتی یک خط تولید فولاد با قراردادی ۱۸ همتی و در قالب یک کنسرسیوم سه‌جانبه که دو ضلع آن ایرانی هستند وارد می‌شود، این یعنی امکان بروز پیوست فناوری وجود دارد. اما تحقق آن نیازمند اعتماد صنعت به فناوران داخلی است.
ابطحی همچنین با بیان مثالی از تجربه ژاپن یادآور شد: این کشور روزی تصمیم گرفت محصولات داخلی خود را خریداری کند، کیفیت آن کمتر از نمونه خارجی باشد و همین تصمیم به مرور بنیان رشد و توسعه فناورانه آن را شکل داد. او تأکید کرد که ایجاد چنین باوری در صنایع کشور نسبت به فناوران داخلی، ضرورتی حیاتی برای آینده فناوری استان و کشور است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد که صرف وجود قانون برای پیشبرد اهداف فناورانه کافی نیست، زیرا در نهایت مدیرعامل هر مجموعه باید در پایان سال بیلان عملکرد ارائه کند و پاسخگوی نتایج باشد.
رئیس شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان تصریح کرد: برای موفقیت واقعی علاوه بر قوانین ایجاد یک باور ملی نسبت به توانمندی‌های داخلی ضروری است و بخشی از این مسئولیت بر عهده رسانه ملی، به‌ویژه صدا و سیما، قرار دارد تا با بازنمایی درست ظرفیت‌ها و دستاوردهای فناوران داخلی، این اعتماد در سطح جامعه و صنعت نهادینه شود.
ناترازی نیروی انسانی چالش بزرگ آینده صنعت
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان در این بخش دومین میزگرد اقتصادی استان با تأکید بر نقش کلیدی دانشگاه‌ها در تربیت نیروی انسانی متخصص برای صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: حجم بزرگی از نیروهایی که قرار است در آینده صنعت را اداره کنند، فناوری را منتقل و توسعه دهند و شرکت‌های دانش‌بنیان را گسترش بدهند، امروز در دانشگاه حضور دارند. این پیوند میان دانشگاه و صنعت به نظر من با دستور و بخشنامه کافی محقق نمی‌شود؛ بلکه باید صنعت به دل دانشگاه بیاید.
وی با اشاره به دو طرح مهم دانشگاه آزاد افزود: در طرح استاد وابسته، صنعتگری که توانمند و دارای تحصیلات آکادمیک است، باید در دانشگاه تدریس کند. از سوی دیگر، طرح پویش این امکان را فراهم می‌آورد که دانشجو در حین تحصیل در محیط صنعتی کار کند. این طرح‌ها هم‌اکنون بخشی عملیاتی شده و در حال اجراست، اما باید به شکل کامل به ثمر برسند.
نجفی با انتقاد از فاصله گرفتن برخی نهادها و شرکت‌ها از دانشگاه توضیح داد: بخش‌هایی از وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و بنگاه‌ها مراکز تحقیقاتی مختص خودشان را ایجاد کرده‌اند و عملاً پیوندشان با دانشگاه قطع شده است. آنها بخشی از مشکلات خود را به تعبیر خودشان حل می‌کنند، درحالی‌که جای این فعالیت‌ها در دانشگاه است.
وی سپس با طرح ایده‌ای خطاب به سیدمهدی ابطحی گفت: با توجه به اینکه اصفهان هم تقاضای بالای شرکت‌های دانش‌بنیان را دارد به دلیل برخورداری از صنایع بزرگ و هم عرضه دانش و فناوری از سوی دانشگاه‌های معتبر، می‌توان به این استان اختیارات ویژه‌ای داد تا به‌عنوان پایلوت ملی فناوری عمل کند. این پیوند می‌تواند الگویی برای کل کشور شود.
نجفی با اشاره به نمونه‌های موفق شرکت‌هایی که از صفر در دانشگاه متولد شده و رشد کرده‌اند، اضافه کرد: امروز شرکت‌هایی در دانشگاه آزاد داریم که از پیوند با یک صنعت بومی، به سطح قابل‌توجهی از توانمندی و تراکنش اقتصادی رسیده‌اند. اگر از همان نقطه صفر، صنعت در بستر نوآوری کنار دانشگاه قرار بگیرد و با هم رشد کنند، می‌توانند مولد شوند.
وی هشدار داد: مشکل بزرگ آینده ما، ناترازی نیروی انسانی است. همانطور که درباره آب و انرژی این ناترازی‌ها را تجربه کرده‌ایم، اگر امروز نیروی انسانی را دریابیم، می‌توانیم بسیاری از چالش‌های آینده صنعت را در دل دانشگاه حل کنیم.
شرکت‌های مهندسی ایرانی باید در بازی بزرگان صنعت جهان بمانند
مدیرعامل گروه فولاد مبارکه، در ادامه دومین میزگرد اقتصادی استان اصفهان با اشاره به الزامات قانونی در حوزه استفاده از فناوری ایرانی گفت: ما در کشور قانون خوبی داریم که الزامات آن گاهی سنگین بوده و در حین اجرا هم مشکلاتی ایجاد کرده است. وقتی می‌گوئیم یک طرح را با فناوری ایرانی انجام دهیم، یعنی باید شرکت‌های ما به سطحی برسند که یا خود صاحب فناوری باشند، یا در قالب مشارکت (جوینت) با فناوری‌های بزرگ، توان طراحی پروژه، فرایند تدارک و تأمین، و همچنین ساخت یا همان EPC را به‌طور کامل در داخل کشور داشته باشند.
وی با بیان اینکه طی سال‌های اخیر شرکت‌های داخلی رشد قابل‌توجهی پیدا کرده‌اند، افزود: در اصفهان مجموعه‌هایی داریم که امروز در سراسر کشور شناخته شده‌اند و در صنعت فولاد جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. شاید حضور دو فولادساز بزرگ در استان، به مرور این رشد را تسریع کرده باشد. الزامات قانونی هم در این مسیر وجود داشته، اما در عمل با مشکلات جدی مواجه شدیم.
زرندی با تاکید بر لزوم آسیب‌شناسی تجربه‌های گذشته ادامه داد: بیش از پنج سال از اجرای این قوانین گذشته و لازم است ارزیابی دقیقی از پرونده‌های موفق و ناموفق داشته باشیم. برخی پروژه‌ها افتخارآفرین بوده‌اند و ثابت شده که توان انجام آنها در داخل وجود دارد. اما در مقابل، شرکت‌هایی بودند که نتوانستند وارد تعاملات بین‌المللی مؤثر شوند. برای مثال، برخی شرکت‌های اروپایی دانش فنی را فقط به‌صورت جزئی منتقل کرده و بخش‌های کلیدی را نزد خود نگه داشتند. شرکت‌های ما هم گاهی توان رقابت هم‌سطح را نداشتند و الزامات پیش‌بینی‌شده در جوینت‌ها به نتیجه کامل نرسید.
مدیرعامل فولاد مبارکه تأکید کرد: با این وجود، مسیر کلی باعث شده که شرکت‌های مهندسی و طراح ایرانی چه دانش‌بنیان و چه بدون برچسب رسمی معاونت علمی به بازی بزرگان صنعت راه پیدا کنند و حتی در طراحی‌های صنعت فولاد با برندهای بزرگ دنیا همکاری داشته باشند. این موفقیت کوچک نیست و نیازمند کار عمیق‌تر برای تثبیت جایگاه است.
زرندی به برخی نمونه‌های ویژه نیز اشاره کرد: همین حالا فناوری ورق الکتریکی را برای فولاد مبارکه داریم و در حوزه تولید الکترود نیز، با تدبیر مهندسان ایرانی، پس از حدود ۲۰ سال این پروژه آماده بهره‌برداری است. اما باید در همه حوزه‌های مهندسی، هم در سطح پایه و دانش فنی و هم در طراحی مفهومی (کانسپت)، پا به پای دنیا حرکت کنیم. در جزئیات فنی مشکلی نداریم، اما اگر می‌خواهیم وابستگی خارجی کاهش یابد، باید در همان مراحل ابتدایی طراحی و فناوری در صف اول باشیم و به شرکت‌های ایرانی اتکا کنیم.
دانش‌بنیان‌ها باید از بازار داخلی عبور کرده و به چرخه تولید بین‌المللی برسند
رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، در ادامه دومین میزگرد اقتصادی استان، با انتقاد از رویکرد مقطعی به شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: نمی‌توان زمانی که عرصه بر تولید داخل تنگ می‌شود سراغ دانش‌بنیان‌ها برویم و وقتی مبادلات بین‌المللی برقرار شد و تحریم‌ها برداشته شد، دوباره به سراغ خارجی‌ها برگردیم. این معادله درست نیست.
وی اضافه کرد: تاب‌آوری کشور در حوزه‌هایی مانند دفاع، امنیت غذایی و حتی بخش‌های صنعتی، وابسته به همین شرکت‌های فناور است. باید برای این شرکت‌ها چشم‌انداز روشن تعریف کنیم تا به نقطه‌ای برسند که حتی در شرایط بدون فشار خارجی نیز جایگاه پایدار داشته باشند.
ابطحی با اشاره به دو نگاه فعال و منفعل به مسئله تحریم توضیح داد: می‌توان تحریم را صرفاً یک مانع دید و منفعل بود، یا اینکه فعالانه از آن به‌عنوان فرصتی برای ارتقای توان داخلی استفاده کرد. اگر این نگاه فعالانه ایجاد شود، بازار بزرگ‌تری خواهیم داشت و برخی شرکت‌ها می‌توانند وارد چرخه تولید بین‌المللی شوند؛ چرخه‌ای که بقای آنها را تضمین می‌کند. در بازار داخلی همیشه این نگرانی هست که آیا محصول‌شان فروش می‌رود یا نه.
رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان برای تبیین اهمیت حضور در بازار بین‌الملل افزود: در دانشگاه‌ها چرا مقالات ISI اهمیت دارند؟ چون وقتی دانش شما در خارج چاپ می‌شود، ارزش و اعتبار آن بهتر درک می‌شود. همین موضوع در حوزه فناوری نیز صادق است؛ محصولات دانش‌بنیان وقتی در بازار جهانی حضور پیدا کنند، ارزش واقعی‌شان مشخص می‌شود.
وی ادامه داد: ما در آسیا جایزه‌ای داریم که هر سال به چهار شرکت دانش‌بنیان یا واحد فناور برتر داده می‌شود. رقبای ما در این عرصه چین، کره، ژاپن و هند هستند. از سال ۲۰۰۶ تاکنون، ایران تقریباً هر سال این جایزه را به‌دست آورده است و فقط در یکی دو سال موفق به کسب آن نشده‌ایم. این نشان می‌دهد که توانمندی ورود به بازار بین‌المللی را داریم، به شرط اینکه چشم‌انداز و برنامه پایدار برای شرکت‌ها تعریف شود.
حل بحران آب اصفهان نیازمند مدیریت جامع از سرچشمه تا انتهاست
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان، در بخش پایانی دومین میزگرد اقتصادی استان با محوریت راهکارهای حل بحران آب اصفهان، با انتقاد از واکنش دیرهنگام به چالش‌های اساسی گفت: به نظر من ما معمولاً دیر سراغ چالش‌ها می‌آییم. در حالی که هم‌زمان با آموزش و پژوهش، این همه پایان‌نامه و تحقیقات در حوزه آب داریم و این همه دانشجو روی موضوعات آبی کار کرده‌اند، مسیر راهکارهایمان را از مسیرهای تحقیقاتی جدا می‌کنیم و گاهی کارهایی که می‌شود کم‌هزینه‌تر و در زمان مناسب‌تر انجام داد را معمولاً در زمان نامناسب و با هزینه بیشتر انجام می‌دهیم.
نجفی با تأکید بر ماهیت مدیریتی بحران آب تصریح کرد: مشکل اصلی آب این است که با مدیریت درست قابل حل است. همه متخصصان حوزه آب معتقدند باید منابع آبی را مدیریت کرد. منابع آبی ما با پدیده خشکسالی، تغییر اقلیم، افزایش دمای هوا، افزایش اختلاف دمای حداقل و حداکثر، شدت بیشتر تبخیر و تغییر الگوی بارش مواجه‌اند. این‌ها مشکلاتی است که در حوزه آبریز داریم. اما همین منابع را می‌توان با به‌کارگیری اصول علمی مدیریت کرد؛ یکی از این اصول کاهش تبخیر است و دیگری حرکت نکردن به سمت صنایع آب‌بر.
وی با بیان نمونه‌ای آماری ادامه داد: متوسط بارندگی نرمال اصفهان در سال حدود ۱۲۰ میلی‌متر است، اما تبخیر سالانه بیش از ۲۰۰۰ میلی‌متر داریم. این رقم وحشتناک است. نگاه ما به بارش باید همراه با نگاه به سطح تبخیر باشد.
نجفی راهکار کلان را مدیریت حوضه آبریز از سرچشمه دانست و گفت: آب بحثی است که فراتر از مرزهای استان، منطقه یا شهرستان باید دیده شود. یک حوضه باید از ابتدا تا انتها مدیریت شود. نباید بارگذاری جدید صنعتی در این حوزه تعریف کنیم. توسعه استان اصفهان از طریق صنایع آب‌بر عملاً امکان‌پذیر نیست؛ نه با اتکا به زاینده‌رود و نه با اتکا به کل حوزه زاینده، از سرچشمه تا انتها.
وی با اشاره به ضرورت احیای محیط‌زیست آبی استان افزود: باید اکوسیستم آبی استان را احیا کنیم. من قبلاً هم گفته‌ام که امکان احیای رودخانه زاینده‌رود وجود دارد. با مدیریت درست و خوداحیایی، این رودخانه و اکوسیستم آن می‌توانند تبخیر را کاهش داده و بهره‌وری منابع آبی را افزایش دهند.
نجفی در پایان با تأکید بر جایگاه ویژه اصفهان در آینده فناوری و دانش‌بنیان‌ها گفت: استان اصفهان ظرفیت‌های بی‌نظیری برای تبدیل شدن به نمونه موفقی از تلفیق شرکت‌های دانش‌بنیان با بخش تجاری و اقتصادی دارد. امیدوارم این چفت و بست‌ها با کمک دولت و استانداری ایجاد شود و ما شاهد تحقق این الگو در کشور باشیم.
ارسال نظر