پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، بازار فولاد ایران در چهار سال اخیر زیر تأثیر هم‌زمان سه نیروی شناخته‌شده شکل گرفته است: نرخ ارز آزاد که مسیر کوتاه‌مدت قیمت‌گذاری را تعیین می‌کند، قیمت‌های جهانی که چارچوب بنیادی ارزش‌گذاری را می‌سازند، و پرمیوم‌های داخلی که از توازن عرضه و تقاضا، وضعیت صادرات و واردات، سیاست‌های تنظیمی و هزینه‌های تولید برمی‌خیزند. برآیند این سه نیروست که مشخص می‌کند قیمت‌ها در کف و سقف‌های جدید تثبیت شوند یا تنها نوسانی گذرا را تجربه کنند؛ اما در همین منظومه، نرخ ارز آزاد نقش «شتاب‌دهنده» ای را بازی می‌کند که می‌تواند حتی در حضور مازاد عرضه، موتور قیمت‌ها را روشن نگه دارد.

در این ارزیابی، از داده‌های روزانه معاملات بورس کالای ایران طی دوره ۱۴۰۰ تا ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ بهره گرفته شده است تا رابطه نرخ ارز آزاد و قیمت‌های داخلی فولاد با دقت بیشتری سنجیده شود. نتایج نشان می‌دهد تغییرات دلار در افق‌های کوتاه‌مدت به‌سرعت در قیمت‌ها منعکس می‌شود و شدت این عبور به نوع محصول وابسته است. در محصولات تخت، به‌ویژه ورق گرم، رابطه با دلار هم مستقیم‌تر است و هم پایدارتر. در عوض، محصولات طویل ساختمانی مثل میلگرد که با بازار داخلی و سیکل ساخت‌وساز گره خورده‌اند، علاوه بر دلار از محدودیت‌های تقاضای واقعی، مازاد ظرفیت و رقابت قیمتی نیز اثر می‌پذیرند.

تصویر کمّی این رابطه، در افق ۵ تا ۱۰ روز پس از شوک ارزی، روشن است. برآوردهای مبتنی بر وقفه‌های توزیع‌شده نشان می‌دهد به‌طور متوسط هر ۱ درصد افزایش نرخ ارز آزاد، طی حدود ده روز با رشد نزدیک به ۰٫۵ درصدی قیمت ورق گرم همراه بوده است؛ در حالی که همین شوک برای میلگرد به رشد حدود ۰٫۲ تا ۰٫۳ درصدی منجر شده است. این تفاوت به زبان بازار یعنی ورق گرم —که قیمت‌گذاری آن در عمل به نرخ‌های جهانی و معادل دلاری قابل‌صادرات نزدیک‌تر است— سریع‌تر و عمیق‌تر پیام دلار را دریافت می‌کند؛ اما در میلگرد، بخشی از فشار ارزی به‌واسطه رقابت تولیدکنندگان، کندی ساخت‌وساز و مازاد عرضه، در حاشیه سود و رفتار فروش جذب می‌شود.

در افق‌های بلندمدت نیز نشانه‌ها همسو است. چارچوب‌های تعادلی از جنس ARDL نشان می‌دهد کشش بلندمدت قیمت نسبت به دلار برای ورق گرم در حدود ۰٫۱۳ و برای میلگرد حدود ۰٫۰۸ است. معنای عملی این اعداد آن است که حتی پس از فروکش‌کردن نوسانات کوتاه‌مدت و برگشت بازار به تعادل، نرخ ارز در تعیین سطح قیمتی جدید برای محصولات تخت نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند. این برتری حساسیت، در کنار پیوند قوی‌تر ورق با بازارهای صادراتی و سازوکار قیمت‌گذاری بر مبنای بنچ‌مارک‌های جهانی، علت تمرکز فعالان حرفه‌ای بر «تابلوی ورق» برای گرفتن سیگنال‌های زودهنگام از روند کل بازار است.

رفتار فصلی نیز لایه‌ای دیگر به تفسیر اضافه می‌کند. تجمیع فصل‌های چندساله نشان می‌دهد در ورق گرم، بهار معمولاً دوره‌ای است که عبور کوتاه‌مدت اثر دلار شدت بیشتری می‌گیرد؛ هم‌زمانی رونق نسبی معاملات، توقعات تورمی و تحرک بیشتر سمت تقاضا، کانال انتقال را تقویت می‌کند. برای میلگرد، اوج‌گیری اثر در بسیاری از سال‌ها در پاییز دیده شده است؛ فصلی که موجودی‌گیری پروژه‌ها و انتظارات افزایشی می‌تواند واکنش به شوک‌های ارزی را تشدید کند. در مقابل، زمستان برای هر دو گروه گاه با سیگنال‌های متعارض همراه بوده است؛ از سیاست‌های عرضه گرفته تا هزینه‌های مالی و محدودیت‌های عملیاتی که می‌توانند بخشی از مسیر انتقال را سد کنند و حتی برای کوتاه‌مدت، اثر «معکوس» بسازند.

نکته‌ای که نباید از نظر دور بماند، نقش انتظارات و تقاضای سرمایه‌ای در کانال انتقال است. افزایش نرخ ارز فقط متغیرهای هزینه‌ای را جابه‌جا نمی‌کند؛ بلکه با فعال‌کردن انگیزه‌های سفته‌بازانه و موجودی‌گیری، منحنی تقاضا را موقتاً به سمت راست می‌راند. به‌بیان دیگر، بخشی از تقاضای «مصرف آینده» به امروز کشیده می‌شود و قیمت‌ها، حتی در حضور مازاد عرضه، از سطحی که صرفاً با تقاضای واقعی توجیه‌پذیر است فراتر می‌روند. این مکانیسم در محصولات تخت به‌دلیل نقدشوندگی بالاتر و پیوند قوی‌تر با بازارهای برون‌مرزی مؤثرتر عمل می‌کند؛ درست همان‌جایی که ورق گرم به‌عنوان «قیمت‌ساز» زنجیره، زودتر از دیگران به تلاطم ارزی پاسخ می‌دهد.

در روزهای اخیر نیز افزایش‌های متوالی نرخ ارز آزاد، ابرهای انتظاری تازه‌ای بر فراز بازار فولاد نشانده است. تجربه داده‌ای چهار سال گذشته هشدار می‌دهد که این تکانه‌ها می‌تواند آبستن موج‌های جدید رشد قیمت باشد —پیشاپیش در ورق گرم و در ادامه در سایر محصولات تخت— حتی اگر در کوتاه‌مدت، آمار تولید و موجودی انبار از مازاد عرضه حکایت کند. برای فعالان زنجیره، ترجمه عملی این سیگنال‌ها روشن است: در مدل‌های پیش‌بینی و سیاست‌های خرید، سناریوهای ارزی باید وزن بیشتری بگیرند، به‌ویژه در مدیریت ریسک قیمتی محصولات تخت که حساسیت ذاتی‌شان به دلار بالاتر است.

در جمع‌بندی، سه منبع اثرگذاری — ارز، قیمت جهانی و پرمیوم‌های داخلی— همگی مهم‌اند؛ اما در شرایط کنونی اقتصاد ایران، نرخ ارز آزاد «متغیر کلیدی» است که هم جهت و هم شتاب نوسانات را تعیین می‌کند. عددهای عبور کوتاه‌مدت و کشش بلندمدت نشان می‌دهد حاشیه امن برای بی‌توجهی به دلار وجود ندارد؛ به‌خصوص زمانی که مقصد تحلیل، ورق گرم و سایر محصولات تخت است. وقتی دلار تند می‌شود، بازار ورق پیش‌قراول حرکت است و باقی زنجیره، با وقفه و شدت‌های متفاوت، دنباله‌رو خواهد بود.

امیررضا سلیمانی نسب - مدیر سرمایه گذاری هلدینگ آتیه فولاد نقش جهان