پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، نسل جدید نیز با تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا، همزیستی مسالمت‌آمیزتری با واژه ناترازی داشته و در همین سال‌های ابتدایی عمر خود با شدت بیشتری عواقب آن را لمس می‌کنند. ایران به عنوان یکی از کشورهای غنی از منابع انرژی، با چالش‌های متعددی در زمینه تأمین و مدیریت انرژی مواجه است. این چالش‌ها شامل ناترازی انرژی، وابستگی به منابع فسیلی، و نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و فناوری‌های نوین است. ایران دارای منابع قابل توجهی از نفت و گاز است. بر اساس آمارهای سال ۲۰۲۳، ایران دارای حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه نفت و ۳۳ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی است که این کشور را در رده‌های بالای جهانی قرار می‌دهد. با این حال از نظر ضریب استحصال، توزیع و مصرف در وضعیت مناسبی قرار ندارد. بر اساس گزارش‌های اخیر، ایران با ناترازی انرژی مواجه است که به دلایل زیر ایجاد شده است:

• افزایش مصرف انرژی: مصرف انرژی در ایران سالانه در حال افزایش است. طبق آمارهای رسمی، مصرف انرژی در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۵ درصد افزایش یافته است و ۷۰ درصد اتکای تأمین انرژی کشور به گاز وابسته است.
• کاهش تولید: به دلیل مشکلات زیرساختی و تحریم‌ها، تولید انرژی در برخی از بخش‌ها کاهش یافته است. به عنوان مثال، تولید برق در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال گذشته حدود ۳ درصد کاهش داشته است.
• بهره‌وری پایین: بهره‌وری پایین در بخش‌های مختلف انرژی، به ویژه در صنعت و ساختمان‌ها، باعث افزایش ناترازی شده است.

آمارهای موجود از تشدید ناترازی در سال‌های آتی خبر می‌دهند؛ چرا که مصرف با شیب ۵ درصدی رشد خود را ادامه خواهد داد و تولید گاز نیز به دلیل عدم سرمایه‌گذاری مکفی در بخش کمپرسورها و حفاری‌های جدید با افت مواجه و در بهترین حالت رشد ۲ درصدی را تجربه خواهد کرد. اما برای رفع مشکلات ناترازی در بلندمدت چه باید کرد؟

• • سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی، به ویژه در بخش تولید برق و گاز وجود دارد. برآوردها نشان می‌دهد که برای بهبود زیرساخت‌ها، به حدود ۳۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است. صرفاً در بحث تزریق گاز به چاه‌ها برای کاهش افت فشار به ازای هر چاه نیاز به ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری وجود دارد. توسعه میادین گازی جدید نظیر کیش، فرزاد بی و پارس شمالی می‌تواند تولید را تا ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد اما در این بخش نیز نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد.
  • توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: ایران دارای پتانسیل بالایی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی و بادی است و از دیگر سو، بیش از ۸۰ درصد از مصارف گاز کشور در بخش خانگی و نیروگاهی صرف می‌شود. توسعه منابع تجدیدپذیر می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ناترازی انرژی کمک کند. برآورد می‌شود که برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، به حدود ۱۵ میلیارد دلار نیاز است.
  • افزایش بهره‌وری انرژی: میانگین راندمان نیروگاه‌های ایران حدود ۳۸ درصد است و با استفاده از سیکل ترکیبی و فناوری‌های جدید می‌توان آن را به ۵۰ درصد رساند که کاهش مصرف ۲۵ الی ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز را در سال به همراه دارد. در بخش خانگی نیز رعایت مبحث ۱۹ در ساختمان‌ها و عایق‌بندی صحیح و نصب ترموستات و … مصرف انرژی را تا ۲۰ درصد کاهش خواهد داد.

پر واضح است که با استفاده از فناوری‌های نوین و سیستم‌های مدیریت هوشمند انرژی می‌تواند به بهبود مدیریت مصرف و تولید انرژی کمک کند اما نکته اصلی در همه موارد ذکر شده، نیاز به تأمین مالی خارجی و صرف زمان است و برآوردها نشان می‌دهد از زمان شروع سرمایه‌گذاری‌ها در بازه‌ی ۵ الی ۱۰ ساله می‌توان ناترازی‌ها را به طور کامل تراز کرد.

مصطفی مصری‌پور-نویسنده ماهنامه