بهمن آرمان، اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرنگار ایراسین درباره پروژه انتقال آب دریای عمان و خلیج فارس که با سرمایه‌گذاری صنایع بزرگ در حال انجام است، اظهار کرد: در مرحله اول، خط لوله‌ای که اخیراً به پالایشگاه اصفهان رسیده، ظرفیت انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب دارد اما این تنها شروع کار است. در نهایت باید بیش از ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب برای اصفهان در نظر گرفت، چون بخش عمده آب مصرفی، یعنی حدود دو سوم آن، بازیافت و بازچرخانی خواهد شد. این همان الگویی است که سال‌هاست در کشورهای حاشیه خلیج فارس اجرا می‌شود؛ جایی که کمبود منابع، آنها را وادار به چهار بار تصفیه و بازچرخانی آب کرده است. در مرحله چهارم، آب آنها به پاور ۱۶ می‌رسد و این نگاه باید برای آب انتقال یافته به اصفهان هم اعمال شود.

آرمان با یادآوری طرح ایجاد «دیوار سبز» در شرق اصفهان که از پیش از انقلاب مطرح بوده، گفت: در همان مرحله اول می‌توان قسمتی از آب مرحله اول بازچرخانی که مناسب برای بخش کشاورزی است، را به این بخش انتقال داد تا هم از پیشروی کویر جلوگیری کند و هم کشاورزی و صنعت را نجات دهد.

نقش صنایع و زیرساخت‌های شهری

وی با اشاره به تجربه شخصی خود افزود: سال ۵۹ که به اصفهان برای همکاری در فولاد مبارکه رفتم، جز منطقه چهارباغ بخش‌های زیادی از شهر تخریب و ویرانه بود. امروز اصفهان به لحاظ بزرگراه‌های درون‌شهری با شهرهایی مثل هامبورگ قابل مقایسه است. شبکه بزرگراهی فعلی تا حد زیادی حاصل راه‌اندازی فولاد مبارکه و گسترش پتروشیمی و شهرک‌های صنعتی است. هم‌اکنون فولاد مبارکه با ارزش تولید سالانه بیش از ۶ میلیارد دلار، محور توسعه استان شده و اگر پروژه فولاد زنگ‌نزن اجرایی شود به باشگاه شرکت‌های ۱۰ میلیارد دلاری که در جهان تعداد آنها اندک است، خواهد پیوست.

تأثیر آب بر تولید و سهام فولاد مبارکه

آرمان خاطرنشان کرد: احداث پروژه‌های بزرگی مانند فولاد مبارکه الزاماً سرمایه‌گذاری شخصی این شرکت نبوده و همه مردم اصفهان از منافع این صنایع بهره‌مندند. به عنوان مثال، فولاد مبارکه نیروگاه ۹۱۴ مگاواتی ساخته اما برق این نیروگاه وارد شبکه می‌شود و مستقیم در خدمت کارخانه نیست و همچنان صنعت با مشکل قطعی برق مواجه است.

وی افزود: هزینه‌های سنگین زیرساختی مثل انتقال آب، عمدتاً از جیب صنایع و سهم سهامداران خرد تأمین شده و اگر این روند نبود، قیمت سهام فولاد مبارکه که امروز چیزی حدود ۱۱۰ تومان است می‌توانست تا ۲۰۰ تومان افزایش پیدا کند؛ این موضوع به ویژه برای کارکنان، بازنشستگان و سهامداران خرد مهم است.

آرمان درباره نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی در دست احداث نیز توضیح داد: تأمین برق این نیروگاه هم به شبکه کشور می‌رود و مختص یک صنعت خاص نیست؛ تمام مردم اصفهان و ایران از آن منتفع می‌شوند.

مدل تأمین مالی پروژه و پیشنهاد سهامی عام

به گفته وی، انتقال سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب برای اصفهان کافی نیست و به زودی نیاز شهر و صنایع فراتر خواهد رفت.

این استاد دانشگاه تهران افزود: در همان مقطع شروع پروژه به مدیران شرکت انتقال آب پیشنهاد دادم که مدل سهامی عام انتخاب شود و همه مردم استان‌های مسیر انتقال و حتی استان‌های همجوار مانند کرمان و هرمزگان (که بخشی از آب شیرین هم به آنها می‌رسد) امکان خرید سهام داشته باشند. متأسفانه این طرح عملی نشد و همچنان عمده بار مالی بر دوش فولاد مبارکه و صنایع بزرگ مانده است، در حالی که عملاً کشاورزان، اصناف، شرب خانگی و انواع مشاغل مرتبط بیشترین بهره را دارند.

ظرفیت انتقال و تجربه جهانی انتقال و شیرین‌سازی آب

آرمان ادامه داد: با توجه به روند اقلیمی کشور باید سالانه بالغ بر ۹ میلیارد مترمکعب آب به فلات مرکزی ایران منتقل شود. انتقال از جنوب کشور و آب‌های آزاد کمترین تأثیر زیست‌محیطی را دارد. برای مقایسه، برداشت از دریای خزر به علت بسته بودن حوضه می‌تواند اکوسیستم منطقه را به‌هم بزند؛ اما برداشت ۵۰۰ میلیون مترمکعب از خزر تأثیر منفی ندارد.

وی به نمونه‌های خارجی اشاره کرد: عراق با تنها ۸۰ کیلومتر ساحل با خلیج فارس که در مقایسه با ۲ هزار کیلومتر ایران رقم بسیار کوچکی است، قراردادی ۴ میلیارد دلاری با چین برای شیرین‌سازی آب بسته است، ترکیه با سدسازی‌های متعدد مانع ورود آب به عراق و سوریه شده و عربستان سعودی و کشورهای خلیج فارس نیز قبلاً به راهکار شیرین سازی آب دریا و بازچرخانی آب رو آورده‌اند.

فرهنگ‌سازی و پذیرش هزینه‌ها توسط مردم

آرمان گفت: مردم باید به این باور برسند که سرنوشت آب، سبزی اصفهان و حتی قیمت املاک، وابسته به تأمین پایدار آب است. در کشورهای دیگر هم مردم هزینه آب جدید را قبول کرده‌اند. به عنوان مثال، شهرداری لندن به علت آلودگیئ شدید رودخانه تایمز که از لندن می‌گذرد، توان تصفیه آب این رودخانه را از دست داده است و ناچار به واردات آب از فرانسه شد و هزینه آن را شهروندان پذیرفتند اما در عین حال با توجه به بالا بودن هزینه ساخت یک آب شیرین کن بزرگ برای شهری مانند لندن شهرداری هنوز نتوانسته منابع مالی لازم را تهیه کند و به احتمال زیاد همانند آنکه در مورد ساخت تونل زیردریایی مانش که بزرگترین پروژه ساختمانی قرن بیستم به شمار می‌آید اقدام به تأسیس یک شرکت سهامی عام شود.

وی درباره برداشت از رودخانه کارون نیز گفت: بر پایه مطالعات صورت گرفته توسط مشاوران آمریکایی که در سال ۱۹۶۹ میلادی تحویل دولت ایران شد، ۵ سد دیگر علاوه بر سدهای احداث شده بر روی رودخانه کارون باید برای تولید برق و ذخیره آب ساخته شود که در حال حاضر یکی از این ۵ سد به نام خرسان سه با حجم مخزن ۱.۸ میلیارد متر مکعب و تولید حدود یک هزار مگاوات برق در مرحله اجرا است، چنانچه نهادهای بزرگ و همچنین مشارکت مردمی عملی شود، می‌توان با هزینه بسیار کم هم بخشی از برق مصرفی صنایع استان اصفهان را تأمین کرد و هم ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب چه تأثیر چندانی بر روی رودخانه بزرگی مانند کارون ندارد می‌تواند بخشی از آب مورد نیاز فلات مرکزی ایران و اصفهان را تأمین کند، مشابه چنین پروژه‌هایی در آمریکا و چین اجرایی شده و هزاران و ده‌ها هزار زمین و بیابان به فضای سبز تبدیل شده است. به عنوان نمونه شهر بزرگ لاس وگاس آمریکا که در بیابان ساخته شده، منابع آبی خود را از سدی بیش از چند صد کیلومتر دورتر تأمین می‌کند.

توصیه برای مشارکت و توسعه پروژه‌ها در ایران

آرمان تأکید کرد: استان اصفهان می‌تواند با تأسیس شرکت سهامی عام و انتشار اوراق بهادار اسلامی، انتقال ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب را حتی از مناطق کوهستانی ممکن کند. شرکت‌های بزرگ باید محرک شکل‌گیری این شرکت باشند و استانداری هم ایفای نقش کند.

این اقتصاددان اضافه کرد: فولاد مبارکه و بسیاری از صنایع بدون دریافت حتی یک ریال کمک ارزی یا ریالی از دولت، ظرفیت خود را افزایش داده‌اند و برای موفقیت پروژه‌های زیرساختی آینده باید مشارکت مردمی جدی گرفته شود.