پایگاه خبری – تحلیلی ایراسین: صنعت فولاد ایران سالانه بیش از ۵ درصد از کل برق تولیدی کشور را مصرف می‌کند. طبق گزارش‌های وزارت نیرو، مصرف برق این صنعت در سال‌های اخیر از مرز ۳۵ هزار گیگاوات‌ساعت در سال عبور کرده که معادل مصرف برق چندین استان کشور است. این در حالی است که به دلیل کاهش ظرفیت تولید نیروگاه‌های آبی، رشد سالانه مصرف خانگی و کمبود گاز در زمستان، کشور با ناترازی فصلی ۱۰ تا ۱۵ هزار مگاواتی در تولید برق روبه‌رو شده است. در چنین شرایطی، صنایع بزرگ از جمله فولاد به‌طور مکرر با دستور محدودیت یا توقف فعالیت مواجه می‌شوند. تجربه سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ نشان داده که شرکت‌های فولادی به‌ویژه در ماه‌های تیر و دی، با افت شدید تولید مواجه بوده‌اند که گاه به کاهش ۲۰ تا ۴۰ درصدی ظرفیت عملیاتی انجامیده است.
ادامه این روند نه‌تنها بر قیمت تمام‌شده محصول، بلکه بر امنیت زنجیره تأمین داخلی و صادرات تأثیر منفی دارد. از این‌رو، تمرکز بر منابع انرژی تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی که مزیت اقلیمی ایران در آن مشهود است، ضرورتی استراتژیک برای آینده صنعت فولاد به شمار می‌رود. ایران با متوسط ۲۸۰ تا ۳۰۰ روز آفتابی در سال، در میان کشورهای با بالاترین ظرفیت تابش خورشیدی در جهان قرار دارد. با وجود این پتانسیل، سهم انرژی خورشیدی در تولید برق کشور همچنان ناچیز و زیر یک درصد است؛ در حالی که این عدد در کشوری مانند هند با اقلیم مشابه به بیش از ۱۵ درصد رسیده است.
برخی شرکت‌های فولادی کشور، درک زودهنگامی از این نیاز داشته‌اند. شرکت فولاد مبارکه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در غرب آسیا، پروژه احداث نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی را در دستور کار دارد که با مشارکت بخش خصوصی و نهادهای دولتی در حال پیگیری است و تاکنون ۱۲۰ مگاوات از این پروژه بهره برداری شده است؛ این پروژه در صورت تکمیل، یکی از بزرگ‌ترین نمونه‌های استفاده از انرژی تجدیدپذیر در صنایع خاورمیانه خواهد بود. همچنین فولاد مبارکه پیش‌تر نیز طرح احداث نیروگاه حرارتی سیکل ترکیبی اختصاصی خود را اجرا کرده که نشان‌دهنده رویکرد راهبردی این شرکت در استقلال انرژی است.
در سوی دیگر، شرکت فولاد خوزستان نیز با برنامه‌ریزی برای احداث چند نیروگاه خورشیدی در استان خوزستان، بخشی از تأمین برق تابستانی خود را به منابع تجدیدپذیر گره زده است. این شرکت علاوه بر طرح‌های بهره‌وری انرژی، در برنامه توسعه‌ای خود احداث نیروگاه خورشیدی با ظرفیت بیش از ۵۰ مگاوات را گنجانده و مذاکراتی برای جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی در حال انجام است. این گام‌ها هرچند هنوز در مرحله توسعه اولیه هستند، اما جهت‌گیری مهمی را برای سایر بازیگران صنعت نشان می‌دهند.
با این حال، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در صنعت فولاد با چالش‌هایی نیز همراه است. نخست آن‌که، بسیاری از این واحدها با محدودیت تأمین مالی مواجه‌اند و نبود تسهیلات ارزان‌قیمت باعث کاهش جذابیت اقتصادی پروژه‌ها شده است. نرخ بازگشت سرمایه در پروژه‌های خورشیدی با تعرفه فعلی خرید تضمینی برق، در اغلب موارد بیش از ۵ تا ۷ سال است که برای شرکت‌هایی که با نوسانات ارزی و هزینه‌های جاری بالا مواجه‌اند، ریسک‌پذیر نیست.
از سوی دیگر، زیرساخت‌های فنی اتصال به شبکه در برخی مناطق صنعتی کشور توسعه نیافته است و انتقال برق خورشیدی تولیدی به شبکه یا مصرف در واحدهای مجزا، با موانع فنی و قانونی مواجه است. همچنین نبود الزامات قانونی شفاف از سوی دولت، موجب شده که استفاده از انرژی تجدیدپذیر همچنان در حاشیه تصمیم‌گیری‌های کلان صنعتی باقی بماند.
واقعیت آن است که بدون حمایت ساختاری و سیاست‌گذاری هوشمندانه، حرکت صنایع به سمت استفاده از انرژی خورشیدی با سرعت قابل توجهی پیش نخواهد رفت. تدوین برنامه الزام‌آور برای مشارکت صنایع انرژی‌بر در احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر، ارائه معافیت‌های مالیاتی و تسهیل در فرآیند صدور مجوز، از جمله اقداماتی است که دولت می‌تواند در دستور کار قرار دهد.
تجربه کشورهای توسعه‌یافته و نوظهور نشان می‌دهد که مسیر نجات صنایع بزرگ در دوران بحران انرژی، بدون عبور از فناوری‌های پاک، ممکن نیست.
صنعت فولاد ایران اکنون در نقطه‌ای حساس قرار دارد؛ جایی میان تهدید خاموشی‌های گسترده و فرصت توسعه مستقل انرژی. خورشید، به عنوان وفادارترین منبع انرژی این سرزمین، می‌تواند پاسخی مطمئن به دغدغه‌های آینده این صنعت باشد، اگر عزم ملی برای بهره‌برداری از آن وجود داشته باشد.
مریم یاوری
دبیر سرویس فولاد پایگاه خبری – تحلیلی ایراسین
ارسال نظر