پایگاه خبری تحلیلی ایراسین-محمدجواد قائدی: یک کارخانه صنعتی را تصور کنید. اگر شما به محصول بیشتری از تولیدات این کارخانه نیاز داشته باشید چه می‌کنید؟ آیا باید کارخانه‌ای جدید را با هزینه‌ای گزاف در منطقه‌ای دیگر احداث کنید یا همین کارخانه که تمام بسترها و زیرساخت‌هایش از قبل آماده شده را توسعه می‌دهید؟ پاسخ کاملا واضح است! به جای صرف هزینه زیاد از همان کارخانه موجود حمایت نموده و بستر را برای توسعه آن فراهم می‌کنید تا در کمترین زمان ممکن به نتیجه برسید.
منظور از توسعه چیست؟
واژه توسعه در لغت به معنای بسط، پیشرفت، عمران، گسترش، وسعت، بسط دادن، گسترش دادن، پیشرفت‌کردن است. در اصطلاح نیز باید گفت که این واژه حدود 50 سال است که وارد دایره لغات سیاسی، اقتصادی و جامعه‌شناسی شده است و مفهوم مصطلح آن در دنیای امروز معطوف به تفکر طرفداران مدرنیسم و طرح غرب برای توسعه کشورهای جهان است که در این یادداشت، نگاه نگارنده اصلا منطبق با این نگاه نبوده نبوده و تنها قصد بررسی کوتاه توسعه از نگاه استراتژی توسعه صنعتی دنبال شده است.
توسعه استراتژیک صنعتی با جهت‌گیری و برنامه‌ریزی بلند مدت محقق شده و در صورتی که این برنامه‌ریزی‌ها و جهت‌گیری‌ها به درستی انجام شود شاهد کم شدن هزینه‌های توسعه در کشور و در مجموع افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه تولید بخاطر بالا رفتن صرفه اقتصادی خواهیم بود. یک توسعه خوب می‌تواند استقلال سیاسی و اقتصادی یا قوی شدن شرایط موجود در این دو عرصه را به همراه داشته باشد. علاوه بر این، با توسعه در کوتاه‌مدت می‌توانیم شاهد افزایش نرخ اشتغال پایدار، حرکت روی لبه تکنولوژی، صرفه‌جویی در هزینه‌های ارزی و بسیاری از تحولات دیگر مانند تحولات اجتماعی از جمله امیدآفرینی در بین مردم جامعه یا در عرصه امنیتی شاهد ارتقاء امنیت ملی هستیم.
برنامه‌ریزی بلندمدت زمینه توسعه را فراهم می‌کند
در بسیاری از کشورهای دنیا، شهرها، ابنیه، کارخانه‌ها و... همه بر اساس اصول واستانداردهایی ساخته می‌شوند. یکی از دلایل موجود برای رعایت این استانداردها این است که در صورت نیاز در زمان کنونی یا در آینده با توجه به شرایط موجود در آن زمان، مسئولین امر بتوانند با توسعه، مشکلات خود را مرتفع نمایند چرا که در زمانی که آن بنا ایجاد شده سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز انجام شده و هم‌اکنون با کمترین مقدار هزینه، بر پایه زیرساخت‌های موجود توسعه انجام می‌شود.
نگاه جزیره‌ای به موضوعات، عامل به خطر افتادن مصالح ملی
نگاه جزیره‌ای، منطقه‌ای وجغرافیایی، یکی از آفات موجود در بسیاری از کشورها خصوصا کشور ماست و این نگاه که عموما به خاطر داشتن «عِرق جغرافیایی» است باعث مشکلات زیادی برای دولت‌ها و ملت‌ها در عرصه‌های مختلف خصوصا عرصه اقتصادی می‌شود. در چنین نگاهی برخی از مردم یا مسئولین یک منطقه به خاطر علاقه زیاد به منطقه جغرافیایی خود دست به گرفتن تصمیماتی احساسی می‌زنند که در کوتاه‌مدت دارای نتیجه‌هایی بوده ولی در بلندمدت موفقیت‌آمیز نیست و از بین رفتن منابع متعدد ملی از جمله منابع مالی تنها بخشی از مضرات آن است.
بالا رفتن هزینه‌ها، افزایش محرومیت، کاهش بهره‌وری، جایگزین شدن نگاه سطحی با برنامه‌ریزی بلند مدت در سیستم‌های مدیریتی دانشی و.... بخشی دیگر از چالش‌های به‌کار گرفتن نگاه و تفکر منطقه‌ای است.
توسعه مداومِ کمی، کیفی و متوازن راه برون‌رفت از مشکلات اقتصادی و تحقق افزایش تولید
مشکلات اقتصادی در کشور و مشکل معیشت مردم یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب است و ایشان بارها در جلسات مختلف این موضوع را به مسئولین متذکر شده‌اند. همچنین به صورت مکرر ایشان علاج حل مشکلات را تکیه بر توان داخل دانسته که این موضوع نشان‌دهنده وجود پتانسیل مناسبِ داخل کشور برای فائق آمدن بر مشکلات است.
وقتی از توسعه صحبت می‌کنیم قرار نیست به کلی منکر ساخت امکانات جدید شویم ولی همانطور که در بالا نیز گفته شد توسعه مزایای زیادی دارد که نباید از آن غافل شد. با توجه به محدودیت‌های موجود در سرمایه‌گذاری ناشی از محدود بودن بودجه‌های دولتی به نظر می‌رسد یکی از روش‌های حل مشکل تولید در کشور توسعه صنایع موجود است.
همانطور که گفته شد ما امروز علاوه بر مشکلات معیشتی با محدودیت‌های شدید بودجه‌ای روبرو هستیم و ساخت کارخانه‌ای جدید حتی در منطقه‌ای مناسب علی‌رغم اینکه ممکن است برنامه‌ریزی‌ها به درستی انجام شده و آینده‌نگری نیز انجام شده باشد این کار، پروژه‌ای بلندمدت و نیازمند سرمایه‌ای عظیم است و در کوتاه‌مدت مشکلی از مشکلات کشور را حل نمی‌کند.
برای همین به نظر می‌رسد توسعه مداومِ کمی، کیفی و متوازن علاج حل مشکلات است. در ادامه به اختصار به این موضوع خواهیم پرداخت:
1- توسعه مداوم: یکی از شاخص‌های برنامه‌ریزی بلندمدت این است که بتوان بر اساس آن برنامه، فازهای مختلفی را اجرا نمود. در موضوع برنامه‌ریزی برای توسعه نیز به همین صورت است یعنی یکی از شاخصه‌های توسعه خوب این است که بتوان آن توسعه را تکرار کرد یا بر پایه آن توسعه بتوان توسعه‌های دیگری را خلق کرد. به طور مثال وقتی قرار است خط تولید یک کارخانه با افزایش ماشین‌آلات یا تجهیزاتی توسعه یاید برنامه‌ریزی‌ها و پیش‌بینی‌ها برای ادامه یافتن چنین توسعه‌ای انجام شود تا در صورت موفق بودن توسعه موجود، راه برای ادامه موفقیت‌ها هموار شود.
2- توسعه کمی: وقتی سخن از توسعه کمی به میان می‌آید به خاطر برخی از مصادیق و نمونه‌های موجود احساس خوبی نسبت به این موضوع نداریم ولی وقتی به حقیقت توسعه کمی نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که توسعه کمی اگر به‌جا باشد باعث افزایش تولید می‌شود. در صورتی که این توسعه کمی بهره‌ور باشد حتی می‌توان گفت جهش تولید را نیز به همراه دارد که این جهش می‌تواند اقتصاد کشور را نجات دهد.
3- توسعه کیفی: صرفا نگاه به توسعه کمی بدون افزایش کیفیت توسعه و ارتقاء کیفیت محصولات یک اشتباه محض است. توسعه کیفی واقعی وقتی محقق می‌شود که علاو بر ارتقاء کیفیت محصولات، بستر تولید محصولات جدید نیز فراهم شده تا سوددهی بیشتر صنعت که حاصل از توسعه کیفی است را شاهد باشیم.
4- توسعه متوازن: همانطور که ساخت کارخانه‌های جدید برای حل مشکلات کوتاه‌مدت، کاری اشتباه است، اگر توسعه نیز نامتوازن باشد می‌توان آن توسعه را اشتباه دانست چرا که توسعه متوازن توسعه‌ای است که با نگاهی بلندمدت همه ابعاد یک موضوع را علاوه بر عرصه اقتصادی، در عرصه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... مد نظر قرار می‌دهد. وقتی این ابعاد در نظر گفته شود راندمان توسعه تا حد زیادی افزایش یافته و در اقتصاد کشور به‌خوبی تاثیرگذار می‌شود.
لزوم بررسی مصداق‌های موفق توسعه مداومِ کمی، کیفی و متوازن در اقتصاد کشور
ضامن تحقق شعار سال 1401 یعنی «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»، «توسعه مداومِ کمی، کیفی و متوازن» است، چرا که این نوع توسعه علاوه بر نتیجه کوتاه‌مدت، نتایج میان‌مدت و بلندمدت را نیز با خود به همراه دارد، نتایجی که اگر نمونه‌های آن را در تاریخ اقتصاد کشورمان پس از انقلاب مرور نماییم به اهمیت این نوع از توسعه توجه بیشتری نموده و با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری طبق این استراتژی، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری را در این حوزه انجام می‌دهیم.
ارسال نظر