به گزارش ایراسین، صنعت کرومیت ایران یکی از بخش‌های استراتژیک معدن کشور به شمار می‌رود و به دلیل ذخایر غنی، پتانسیل بالایی برای توسعه تولید و فرآوری دارد. بر اساس گزارش‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، سالانه ظرفیت استخراج قابل توجهی برای سنگ کرومیت وجود دارد، اما سهم فرآوری و تولید محصولات با ارزش افزوده پایین‌تر از ظرفیت بالقوه است. بخشی از این موضوع ناشی از محدودیت‌های فناوری، هزینه‌های بالای تولید فروکروم و نبود زیرساخت‌های مناسب در صنایع پایین‌دستی است که باعث شده بخش عمده کرومیت کشور به صورت خام صادر شود.
با این حال، سیاست‌های جدید وزارت صنعت و برنامه‌های پیش‌بینی‌شده در سند برنامه هفتم توسعه، مسیر افزایش فرآوری داخلی کرومیت و توسعه زنجیره ارزش این ماده معدنی را هموار کرده است. ایجاد کارخانه‌های جدید فروکروم، تمرکز بر تکنولوژی‌های نوین و افزایش بهره‌وری خطوط تولید، امکان تبدیل کرومیت خام به محصولات با ارزش افزوده بالا و کاهش وابستگی به صادرات مواد خام را فراهم می‌کند. این تغییرات فرصت مناسبی برای بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در حوزه فرآوری کرومیت فراهم آورده است و می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار و ارزآوری کشور ایفا کند.
ایراسین: درباره چرایی صادرات عمده کرومیت خام و عقب ماندن فرآوری آن توضیح دهید.
دلیریان: اگر به اعداد و ارقام نگاه کنیم، پاسخ این سوال کاملاً روشن می‌شود. بر اساس اطلاعات موجود، در بهترین شرایط استخراجی کشور، بین سال‌های ۹۵ تا ۹۷ توانستیم حدود ۵۰۰ هزار تن سنگ کرومیت استخراج کنیم. طبق پروانه‌های بهره‌برداری صادره، ظرفیت تولید سالانه سنگ کرومیت کشور حدود ۶۰۰ هزار تن است، اما به دلایل متعدد، ما تنها می‌توانیم حدود ۶۰ درصد از این ظرفیت را بهره‌برداری کنیم. بنابراین تولید واقعی ما بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تن بوده که با فراز و فرودهایی در سال‌های مختلف همراه بوده است.
مشکل اصلی در این است که ظرفیت تولید کرومیت با میزان فرآوری داخلی و کارخانجات موجود متوازن نیست. این عدم توازن در زنجیره ارزش باعث شده که بخش عمده کرومیت به صورت خام صادر شود. علاوه بر این، تولید فروکروم فرایندی پرهزینه و پرانرژی است و جذابیت اقتصادی صادرات کرومیت خام، به ویژه با توجه به قیمت دلاری و هزینه پایین تولید، بهره‌برداران را به سمت صادرات مستقیم این ماده سوق داده است.
علاوه بر جذابیت اقتصادی صادرات، در سنوات گذشته مازاد ظرفیت کارخانجات فرآوری داخلی نیز وجود داشت و سیاستگذاری مناسبی برای هدایت کرومیت به زنجیره ارزش داخلی صورت نگرفته بود. خوشبختانه با هوشمندی مسئولان و وزارت صنعت، معدن و تجارت، این روند در حال تغییر است و اکنون شاهد افزایش ظرفیت کارخانجات فرآوری و تولید فروکروم متناسب با ظرفیت تولید کرومیت کشور هستیم.
طرح‌های جدیدی در سال‌های اخیر افتتاح شده و یا در حال توسعه هستند که به افزایش توازن در زنجیره ارزش کرومیت و افزودن ارزش افزوده به این ماده معدنی کمک می‌کنند. این اقدامات نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر برای فرآوری و تولید داخلی کرومیت در کشور است.
ایراسین: نقش بازار جهانی و کشورهای مقصد صادراتی مانند چین چه تأثیری بر کرومیت ایران دارد؟
دلیریان: همانند سایر مواد معدنی، کروم و کرومیت نیز تحت تأثیر نوسانات بازار جهانی هستند. بخش عمده صادرات کرومیت ایران به کشور چین انجام می‌شود که عمدتاً مصرف‌کننده نهایی این محصول است. در بسیاری موارد، به دلیل هزینه‌بر و انرژی‌بر بودن تولید فروکروم، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی تمایل دارند در کشور مبدا سرمایه‌گذاری کنند تا فرآوری محصول با تکنولوژی خاص و کمترین هزینه انجام شود.
ایران به واسطه ارزان بودن انرژی، منابع انسانی در دسترس و پتانسیل بالای ذخایر کرومیت، شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری خارجی دارد. ما در پروژه‌های مختلف اثرات این سرمایه‌گذاری‌ها را دیده‌ایم، به خصوص با کشورهایی که روابط سیاسی و اقتصادی خوبی با ایران دارند، مانند چین. با این حال، مسائل تحریمی و محدودیت‌های مربوط به تبادلات ارزی مانع از تحقق کامل این فرصت‌ها شده است.
رفع مشکلات تحریم‌ها و تسهیل مبادلات ارزی، از جمله در چارچوب FATF، می‌تواند تأثیر مستقیم بر سرمایه‌گذاری در پروژه‌های صنعتی و توسعه پایدار کشور داشته باشد. همچنین، امکان تبادل دانش فنی با کشورهای پیشرفته و صنعتی می‌تواند بهره‌وری فرآوری مواد معدنی ما را افزایش دهد و ما را قادر سازد تا مواد قابل عرضه در بازار را با کیفیت بالا و هزینه کمتر تولید کنیم.
ایراسین: با توجه به این چالش‌ها، سیاستگذاران چه مسیری را دنبال می‌کنند؟
دلیریان: سیاستگذاران بخش معدن اشراف خوبی بر این مسائل دارند و در مسیر درستی گام برمی‌دارند. به ویژه در زمینه مواد معدنی فلزی مانند کرومیت، سنگ‌آهن، مس، سرب و روی، ایجاد توازن در زنجیره ارزش و برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند در طول برنامه هفتم توسعه کشور، ما را به بهره‌برداری بهینه از منابع داخلی و افزایش صادرات و ارزآوری برساند.
در عین حال، باید به شرایط اقتصادی و شاخص‌های کلان کشور توجه داشت و سرمایه‌گذاری در اکتشاف و تولید مواد اولیه را فراموش نکرد. تجربه صنعت فولاد نشان داده که رسیدن به ظرفیت اسمی بدون تأمین منابع کافی، می‌تواند باعث کمبود مواد اولیه و تحمیل هزینه‌های اضافی شود. بنابراین، برنامه‌ریزی استراتژیک و همزمان توجه به تولید، اکتشاف و بهره‌برداری از ذخایر معدنی، شرط ضروری برای توسعه پایدار و اقتصادی کشور است.
ایراسین: نقش بخش خصوصی در توسعه معادن کروم چگونه است؟
دلیریان: بخش خصوصی معدن باید همواره مورد توجه ویژه قرار گیرد. معدن‌کاری صنعتی بلندمدت است و بازگشت سرمایه در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. سرمایه‌گذاران معمولاً بین دو تا پنج سال باید صبر و پشتکار داشته باشند تا به بازده اقتصادی برسند. با توجه به تحریم‌های چندساله، شاخص‌های اقتصادی منفی و تورم افسارگسیخته، فعالان بخش خصوصی معدن با سختی و خون دل، بقای خود و حتی افزایش تولید را رقم زده‌اند؛ این عملکرد شایسته تقدیر است و دولت و نهادهای حمایتی باید حواسشان به این بخش باشد.
معدن مانند سایر صنایع نیست که اگر کسی از آن خارج شد یا آسیب دید، به راحتی بتوان آن را بازگرداند. بازیابی سرمایه و تولید بسیار دشوار است و در این زمینه بخش خصوصی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، خصوصاً در حوزه کرومیت.
ایراسین: با توجه به شرایط تحریمی، پیش‌بینی شما از آینده بخش معدن و فرآوری چیست؟
دلیریان: در مسیر برنامه هفتم توسعه با محدودیت‌هایی مانند تحریم‌ها روبه‌رو هستیم. اخیراً تحریم‌های سازمان ملل بازگشته و همچنین قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF می‌تواند تبادلات مالی و فعالیت صنایع معدنی را تحت تأثیر قرار دهد. حتی شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی نیز از این وضعیت مستثنا نیستند.
بخش خصوصی می‌تواند نقش پررنگی در توسعه معادن و صنایع پایین‌دستی ایفا کند. در گذشته قرار بود انجمنی تحت عنوان انجمن کرومیت و منگنز ایجاد شود تا ظرفیت بخش خصوصی سازماندهی شود. با تبیین سیاست‌های کلان توسط دولت و حضور فعال بخش خصوصی در چنین انجمنی، می‌توانیم مسیر توسعه و پیشرفت معادن کرومیت و صنایع پایین‌دستی آن را هموار کنیم.
بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی، کاهش اثر تحریم‌ها و تعامل با کشورهای پیشرو، شرط ضروری برای توسعه پایدار، افزایش ارزش افزوده و حضور موفق ایران در بازارهای جهانی مواد معدنی است.
ارسال نظر