به گزارش ایراسین، قزاقستان، بزرگ‌ترین اقتصاد آسیای مرکزی، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است؛ این‌بار نه به‌دلیل منابع عظیم طبیعی‌اش، بلکه به‌خاطر تحولاتی ساختاری در معماری قدرت اقتصادی. دو سرمایه‌دار برجسته حوزه ساخت‌وساز شخمورات موتالیپ و نورلان آرتیکبایف در تلاش‌اند قدمی بزرگ‌تر به سوی تسلط بر بخش معدن بردارند. این اتفاق تنها یک جابه‌جایی تجاری نیست؛ بلکه نشانه‌ای از ظهور طبقه اقتصادی جدید است که آینده ثروت در قزاقستان را رقم می‌زند.

این تغییرات در پی تثبیت قدرت قاسم‌ژومارت توقایف پس از اعتراضات ۲۰۲۲ صورت می‌گیرد؛ اعتراضاتی که او از آن به عنوان «تلاش برای کودتا» یاد کرده بود. اکنون، پس از سه دهه سلطه سیاسی–اقتصادی نورسلطان نظربایف، تمایل دولت به بازتوزیع ثروت ملی کاملاً آشکار شده است.

با وضع قانون بررسی ثروت‌های بیش از ۱۰۰ میلیون دلار، مسیر برای کنار رفتن برخی الیگارش‌های دوران نظربایف و ظهور بازیگران تازه باز شد. نتیجه، چرخشی آرام اما عمیق در ساختار دارایی‌های کشور است.

نبرد برای ساخت آینده معدن قزاقستان

ورود سرمایه‌داران بخش ساخت‌وساز به معدن‌کاری تنها توسعه یک کسب‌وکار نیست؛ بلکه نشان‌دهنده رقابت برای نفوذ در حوزه‌های استراتژیک است. صنعت معدن در قزاقستان، از مس و روی گرفته تا طلا و پتاس، یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد این کشور و نقطه اتصال آن با بازارهای جهان است.

در این میان: موتالیپ برای خرید ۷۰ درصد از Kazzinc وارد مذاکره با Glencore شده است. آرتیکبایف به دنبال تصاحب Kazakhmys، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس در منطقه است.

هر دو شرکت در زنجیره جهانی مواد معدنی نقش کلیدی ایفا می‌کنند، به‌ویژه با افزایش تقاضا برای مس و روی در صنایع مرتبط با انرژی‌های پاک.

پیامدهای جهانی: از انرژی سبز تا بازار فلزات

تحولات قزاقستان تنها پیامد داخلی ندارد؛ بلکه می‌تواند بازار جهانی فلزات را نیز تحت تأثیر قرار دهد:

• افزایش تقاضای جهانی برای مس به‌واسطه تولید خودروهای برقی و زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر، اهمیت Kazakhmys را دوچندان کرده است.
• رشد قیمت جهانی طلا و روی نیز ارزش Kazzinc را افزایش داده و نگاه سرمایه‌گذاران بین‌المللی را به این دارایی‌ها جلب کرده است.
• هرگونه تغییر مالکیت در این صنایع می‌تواند جریان صادرات قزاقستان را بازتعریف کند؛ کشوری که یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان مواد اولیه در اوراسیاست.

خروج سرمایه‌های قدیمی، ورود بازیگران نو

در کنار فشارهای قانونی بر الیگارش‌های سابق، نهادهای خارجی نیز در حال بازنگری در حضور خود در بازار قزاقستان هستند. فروش دارایی‌های ArcelorMittal نمونه‌ای از این روند است. دولت توقایف به‌وضوح در تلاش برای بازتعریف نظم اقتصادی و ایجاد فضایی برای رقابت میان سرمایه‌داران «نسل جدید» است.

دیدارهای موتالیپ و آرتیکبایف با رئیس‌جمهور، و رشد چشمگیر قراردادهای دولتی شرکت‌های آنها، نشان می‌دهد که دولت به دنبال ایجاد متحدان اقتصادی تازه در مسیر اجرای برنامه‌های عمرانی و معدنی است. این روند نه‌تنها به رشد سریع شرکت‌های آنها منجر شده، بلکه تغییری نسلی در ساختار سرمایه‌داری قزاقستان را رقم زده است.

پیامد منطقه‌ای: الگوی جدید برای آسیای میانه

قزاقستان با این تحولات، الگویی تازه برای دیگر کشورهای منطقه ارائه می‌دهد:

• ترکیب سیاست‌گذاری سختگیرانه برای شفاف‌سازی ثروت
• باز کردن مسیر برای سرمایه‌گذاران تازه‌نفس
• تنظیم روابط اقتصادی جدید با بازیگران جهانی

این فرآیند می‌تواند الگوی اقتصادی جدیدی برای آسیای میانه باشد که از دهه‌ها نفوذ الیگارشی فاصله می‌گیرد و به سمت نسل تازه‌ای از کارآفرینان ملی حرکت می‌کند.

تغییر نسلی در اقتصاد یک کشور استراتژیک

ورود دو غول ساخت‌وساز به دنیای معدن تنها یک تحول تجاری نیست؛ بلکه آیینه‌ای از تغییرات ژئواقتصادی و قدرت در قزاقستان است. این تحولات می‌تواند:

• مسیر اقتصاد کشور را بازطراحی کند،
• سیاست داخلی را بازتعریف کند،
• و نقش قزاقستان را در زنجیره جهانی تأمین مواد معدنی تقویت یا تغییر دهد.

قزاقستان اکنون در آستانه دوره‌ای تازه از رقابت اقتصادی، بازتوزیع قدرت و پیوندهای قوی‌تر با بازارهای جهانی قرار دارد.