به گزارش ایراسین، قیمت اکسید ایتریم (Y₂O₃)، یکی از عناصر کلیدی در گروه خاکی‌های کمیاب، به حدود ۱۲۶ دلار در هر کیلوگرم رسیده است؛ جهشی بی‌سابقه نسبت به حدود ۸ دلار در پایان سال ۲۰۲۴. این افزایش که روند یک دهه گذشته را پشت سر گذاشته، عمدتاً تحت‌تأثیر محدودیت‌های صادراتی چین و افزایش تمرکز جهانی بر فناوری‌های پیشرفته رخ داده است.

وزارت بازرگانی چین در آوریل ۲۰۲۵، مقررات تازه‌ای برای صادرات برخی عناصر خاکی کمیاب، از جمله ایتریم، وضع کرد که اخذ مجوز صادرات را برای شرکت‌ها الزامی می‌سازد. این تصمیم در واکنش به تشدید تنش‌های تجاری و نگرانی‌های امنیتی آمریکا و دیگر واردکنندگان اتخاذ شد و به‌طور مستقیم بر قیمت‌های جهانی و دسترسی صنایع پیشرفته به ایتریم اثر گذاشت؛ به‌ویژه آنکه چین بیش از ۹۰ درصد تولید و فرآوری جهانی این عنصر را در اختیار دارد.

بر اساس داده‌های USGS، ایالات متحده حدود ۹۳ درصد واردات ایتریم خود را از چین تأمین می‌کند؛ وابستگی‌ای که برای صنایعی مانند هوافضا، الکترونیک، پزشکی و حوزه نیمه‌هادی‌ها، با توجه به حساسیت فناوری‌های مورد استفاده، ریسک قابل‌توجهی ایجاد می‌کند و زنجیره تأمین را در برابر تصمیمات پکن آسیب‌پذیر می‌سازد.

کاربردهای ایتریم طیفی گسترده و راهبردی را دربر می‌گیرد: از سرامیک‌های فنی، شیشه‌های ویژه و لیزرهای پزشکی و صنعتی گرفته تا ابررساناها، فناوری‌های نوری و قطعات مورد استفاده در هوافضا و نیمه‌هادی‌ها. همین نقش استراتژیک، اهمیت پایداری زنجیره تأمین آن را دوچندان کرده است.

گرچه برخی پروژه‌های غربی به تولید ایتریم ورود کرده‌اند، اما فرآوری و جداسازی این عنصر همچنان عمدتاً در چین انجام می‌شود. برای نمونه، شرکت MP Materials در پروژه Mountain Pass آمریکا ایتریم استخراج می‌کند، اما به دلیل فقدان زیرساخت‌های فرآوری پیشرفته، بخش بزرگی از تولید را ذخیره کرده و در انتظار تکمیل واحدهای downstream است.

در استرالیا نیز شرکت Lynas Rare Earths ظرفیت تولید و فرآوری ایتریم را از معدن Mount Weld و کارخانه مالزی گسترش می‌دهد، اما این حجم عرضه هنوز قادر نیست جایگزین سهم تعیین‌کننده چین شود؛ به همین دلیل، هرگونه محدودیت صادراتی پکن تأثیر فوری و شدید بر بازار می‌گذارد.

به گزارش ایراسین، از منظر ژئوپلیتیک، ایتریم نمونه‌ای روشن از تمرکز منابع استراتژیک در یک کشور و آسیب‌پذیری زنجیره تأمین جهانی است. تصمیمات صادراتی چین نه‌تنها بر قیمت، بلکه بر برنامه‌ریزی صنعتی، سرمایه‌گذاری و امنیت عرضه در کشورهای مصرف‌کننده تأثیر می‌گذارد؛ به همین دلیل، این کشورها به سمت ایجاد ذخایر استراتژیک و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های فرآوری داخلی حرکت کرده‌اند.