به گزارش ایراسین، در سال‌های اخیر، کرومیت به‌عنوان یکی از مواد معدنی راهبردی در زنجیره تأمین فولاد زنگ‌نزن و صنایع پیشرفته، اهمیت فزاینده‌ای در اقتصادهای معدنی جهان یافته است. ایران نیز با قرارگیری بر کمربند آلپی–هیمالیایی و دارا بودن گستره وسیعی از واحدهای افیولیتی، از پتانسیل بالایی برای توسعه معادن کرومیت برخوردار است. بخش قابل توجهی از ذخایر کرومیت ایران در عمق نهفته است و برای دستیابی به برآوردهای دقیق‌تر، ناگزیر باید از روش‌های نوین ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی بهره گرفت. در همین حال پراکندگی جغرافیایی ذخایر و کوچک‌مقیاس بودن بخش عمده‌ای از معادن فعال، چالش‌های اقتصادی بهره‌برداری را افزایش داده است.

توسعه اکتشافات به‌عنوان پیش‌نیاز حفظ ظرفیت تولید و جلوگیری از تعطیلی معادن کوچک و متوسط، امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد.

انوشیروان دلیریان، کارشناس ارشد صنعت و معدن در گفت‌وگو با خبرنگار ایراسین با اشاره به نبود آمار دقیق و شفاف در حوزه ذخایر کرومیت ایران، اظهار کرد: در ارتباط با اینکه ایران از نظر ذخایر کرومیت چه جایگاهی در منطقه و جهان دارد، باید بگویم همان مشکل صحت و سقم و چندگانگی در آمار و ارقام که در مورد بسیاری از مواد معدنی وجود دارد، در مورد کرومیت نیز دیده می‌شود. منابع مختلف، اعداد متفاوتی را ذکر می‌کنند.

وی افزود: برخی منابع، ذخایر ایران را بین ۱۷ تا ۲۷ میلیون تن برآورد کرده‌اند، اما به نظر من این ارقام شامل ذخایر احتمالی هم می‌شود. عدد صحیح‌تر این است که ما بین ۸ تا ۱۱ میلیون تن ذخیره قطعی کرومیت داریم. کمبود اطلاعات مستند در سایت‌ها و منابع معتبر جهانی نیز ناشی از همین عدم شفافیت گزارش‌هاست.

جایگاه ایران در میان ۱۰ کشور دارای ذخایر عمده کرومیت

دلیریان تأکید کرد: با همین عدد ۸ تا ۱۱ میلیون تن ذخیره قطعی، ایران در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ در میان ۱۰ کشور دارای ذخایر بالای کرومیت قرار می‌گیرد.

کارشناس ارشد صنعت و معدن با اشاره به رتبه کشورهای دارای ذخایر بزرگ کرومیت گفت: زیمبابوه بالاترین ذخیره را دارد، پس از آن قزاقستان قرار می‌گیرد و سپس آفریقای جنوبی، هند و ترکیه با ذخیره قطعی ۲۷ میلیون تنی. بعد از این کشورها، دیگر کشورها ذخایری کمتر از ۱۰ میلیون تن دارند؛ مانند فنلاند، برزیل و سایر کشورها. با ذخیره بین ۸ تا ۱۱ میلیون تنی که برای ایران مطرح است، ما بعد از زیمبابوه، قزاقستان، آفریقای جنوبی، هند و ترکیه در جایگاه هفتم یا هشتم قرار می‌گیریم.

دلیریان درباره جایگاه ایران در منطقه نیز توضیح داد: اگر ترکیه، هند، قزاقستان و حتی پاکستان را هم در نظر بگیریم، ایران از نظر ذخایر کرومیت جزو چهار یا پنج کشور اول منطقه است و از پتانسیل بالایی برخوردار است.

پراکندگی جغرافیایی معادن کرومیت

کارشناس ارشد صنعت و معدن، در توضیح مشکلات اصلی بهره‌برداری از معادن کرومیت کشور، با اشاره به پراکندگی این معادن در استان‌های مختلف گفت: در ارتباط با سوال مبنی بر اینکه عمده‌ترین مشکلات در بهره‌برداری از معادن کرومیت کشور چیست، لازم است این نکته را تأکید کنم که پراکندگی معادن کرومیت در چند استان است؛ از شمال کشور شروع می‌شود، در خراسان بزرگ شامل منطقه سبزوار و نیشابور، بخشی از استان سمنان، استان کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس. این‌ها عمده‌ترین استان‌هایی هستند که بخش قابل توجهی از معادن کرومیت ما در آن‌ها قرار دارد.

وی با اشاره به پیشینه طولانی بهره‌برداری از این ماده معدنی اظهار کرد: تقریباً از دهه ۲۰ شمسی، یعنی حدود سال ۱۳۲۰ به این‌طرف، کرومیت در کشور ما بهره‌برداری صورت گرفته است. با توجه به این سابقه تقریباً حدود ۸۰ سال، ذخایر سطح‌الارضی ما تمام شده و نیاز به رفتن به سمت ذخایر عمیق‌تر داریم.

دلیریان در تشریح ویژگی‌های زمین‌شناسی ذخایر کرومیت کشور گفت: طی مطالعات اکتشافی که طی دهه‌های گذشته، بیش از ۵۰ تا ۶۰ سال گذشته، در خصوص کرومیت‌های ایران رقم خورده، عمده‌ترین ذخایر کرومیت ایران از تیپ آلپی یا افیولیتی هستند.

احتمال پایین وجود ذخایر لایه‌ای

کارشناس ارشد صنعت و معدن با اشاره به محدودیت شکل‌گیری ذخایر لایه‌ای افزود: بر اساس شواهد زمین‌شناسی که وجود دارد، ذخایر لایه‌ای امکانش در ایران با احتمال خیلی پایینی رقم می‌خورد.

وی درباره ویژگی‌های ذخایر تیپ آلپی توضیح داد: تیپ آلپی خصوصیتش این است که به‌صورت پچ‌پچ، یعنی عدسی‌هایی با ابعاد مختلف و تلورانس عیاری، در گستره‌ای از افیولیت‌ها تشکیل می‌شود. ویژگی بد این مورد نامنظم بودن، پراکندگی و عدسی‌عدسی بودنش است، یا به اصطلاح همان پچ‌پچ بودن آن است. از ویژگی‌های خوب آن این است که موقعیت جغرافیایی این توده‌ها در پهنه سرزمینی ما از نظر جغرافیایی مشخص است؛ هرچند در بخشی از استان‌ها و شمال‌غرب کشور ما، به‌واسطه وجود آثاری از توده‌های نفوذی مافیک و اولترامافیک، آنجاها هم می‌تواند امکان وجود کرومیت باشد.

ضرورت توسعه اکتشافات کرومیت

دلیریان با اشاره به داده‌های بین‌المللی درباره ذخایر کرومیت ایران گفت: در گزارش‌های USGS برای ایران ذخیره زمین‌شناسی حدود ۱.۲ میلیارد تن کرومیت اعلام شده و با توجه به موقعیت جغرافیایی همین تشکیلاتی که پیش‌تر توضیح داده شد، این میزان نشان می‌دهد که لازم است اکتشافات گسترده‌تری در حوزه کرومیت انجام شود.

کارشناس ارشد صنعت و معدن تأکید کرد: قطعاً بسط و توسعه اکتشاف کرومیت، گامی است که می‌تواند سکوی پرشی برای بهره‌برداری اصولی‌تر باشد، با توجه به اینکه ما به سمت ذخایری، یا لنزها و عدسی‌ها در اعماق بیشتر حرکت می‌کنیم.

وی با اشاره به ضرورت شناخت دقیق ذخایر عمقی گفت: شناسایی موقعیت آن‌ها، ابعاد آن‌ها، قرارگیری در سنگ بستر و شرایط عیاری می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد و یک نقشه راه منسجم ایجاد کند تا بهره‌برداران معادن کرومیت را بیش از پیش راهنمایی کند.

دلیریان خاطرنشان کرد: در دنیای امروز باید محصولات را بر پایه هزینه تولید عرضه کرد و در این مسیر، نخستین گام و دروازه ورود، انجام اکتشافات اصولی است.

کارشناس ارشد صنعت و معدن، با اشاره به ساختار بهره‌برداری از معادن کرومیت کشور گفت: بهره‌برداری بخش عمده‌ای از معادن کرومیت کشور بخش خصوصی است و اکتشافات در این زمینه با این شرایط پرهزینه است.

لزوم به‌کارگیری روش‌های پیشرفته اکتشافی

وی با تشریح ضرورت استفاده از روش‌های پیشرفته اکتشافی ادامه داد: ما در حوزه کرومیت نیازمند به‌کارگیری روش‌های پرهزینه‌تر و پیشرفته‌تری همچون گرانی‌سنجی، مغناطیس‌سنجی ترکیبی و حتی ژئوشیمی هستیم. اجرای این روش‌ها در پهنه‌های وسیع، هزینه بالایی دارد و ممکن است از توان بخش خصوصی خارج باشد؛ یا اینکه بخش خصوصی ریسک سرمایه‌گذاری در اکتشاف را نپذیرد.

دلیریان در تبیین راهکارهای برون‌رفت از این وضعیت گفت: راه‌حل، ارائه پیشنهاداتی متناسب با ویژگی‌های زمین‌شناسی کرومیت‌های ایران و تیپ شناسایی‌شده برای آن‌هاست. بر این اساس، سازمان زمین‌شناسی می‌تواند با ورود جدی‌تر، فعالیت‌های خود را منسجم کرده و نقش مؤثرتری در پیشبرد اکتشافات کرومیت ایفا کند.

وی نقش صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی را نیز مهم توصیف کرد و افزود: همین‌طور صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی به واسطه بودجه‌ای که دارد می‌تواند بخش خصوصی را در این زمینه حمایت کند، چون رسالت این صندوق، حمایتی است.

افزایش هزینه تولید و خطر تعطیلی معادن

این کارشناس ارشد صنعت و معدن تأکید کرد: اگر اکتشافات معادن کرومیت طی یک طرح هدفمند و به‌صورت گسترده انجام شود، قطعاً گامی اساسی در حل معضل فعلی بهره‌برداری است؛ معضلی که امروز بسیاری از معادن ما را با روش‌های سعی و خطا و سنتی روبه‌رو کرده است.

دلیریان هشدار داد: وضعیت فعلی موجب افزایش هزینه تولید فراتر از شرایط حاکم بر بخش معدن و شاخص‌های تورم تولیدکننده خواهد شد و عملاً پدیده‌ای ایجاد می‌کند که طی آن، بهره‌برداری با کاهش ظرفیت تولید و حتی تعطیلی برخی معادن مواجه می‌شود. این نخستین و مهم‌ترین عامل بروز بحران است.

کارشناس ارشد صنعت و معدن در پایان خاطرنشان کرد: باید اکتشافات در زمینه کرومیت را توسعه بدهیم و با روش‌های نوین و به‌روز انجام شود. این کار هزینه‌بر است و این هزینه‌ها باید بخش عمده‌اش توسط سیاست‌گذار بخش معدنی و سازمان‌ها و نهادهای حمایتی که در این زمینه فعالیت دارند و رسالت دارند، انجام شود.»