پایگاه خبری تحلیلی ایراسین؛ در قلب منطقه کیپ شمالی آفریقای جنوبی، معدن سنگ‌آهن Beeshoek سال‌ها به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین تأمین‌کنندگان مواد اولیه صنعت فولاد این کشور فعالیت می‌کرد؛ معدنی که نام آن با شرکت آرسلورمیتال (ArcelorMittal South Africa)، بزرگ‌ترین فولادساز داخلی، گره خورده بود. اما اکنون، پس از دهه‌ها همکاری، این معدن با تصمیمی سخت و کم‌سابقه به وضعیت «نگهداری و مراقبت» سپرده شد؛ یعنی فعالیت آن متوقف، کارگرانش در انتظار خروج و تجهیزاتش خاموش مانده‌اند. علت اما توقف خرید سنگ‌آهن از سوی تنها مشتری اصلی این معدن است.

روایت یک توقف

ماجرا از جایی آغاز شد که قرارداد بلندمدت فروش سنگ‌آهن Beeshoek در ماه ژوئن به پایان رسید و آرسلورمیتال، برخلاف انتظار، حاضر به تمدید سه‌ساله آن نشد. خریدها ابتدا ماه‌به‌ماه ادامه یافت، اما از ۲۷ ژوئیه کاملاً متوقف شد. کمی بعد، شرکت African Rainbow Minerals مالک مشترک معدن اعلام کرد ادامه فعالیت بدون قرارداد پایدار خرید، از نظر اقتصادی ممکن نیست. نتیجه، تعلیق عملیات و آغاز روند تعدیل بیش از ۶۰۰ کارگر رسمی بود. بیانیه شرکت تاکید دارد که «در غیاب یک قرارداد مطمئن برای فروش، دیگر نمی‌توان از این معدن دفاع اقتصادی کرد.»

اینجا آفریقا نیست؛ اما این داستان برای ما هم آشناست...

این رویداد اما تنها یک خبر خارجی نیست، بلکه آینه‌ای است که بخش معدن و فولاد ایران می‌تواند خود را در آن تماشا کند. شباهت‌ها فراوان و هشداردهنده‌اند: در ایران نیز بسیاری از معادن کوچک و متوسط به یک یا دو فولادساز بزرگ وابسته‌اند و سرنوشتشان با نوسان خرید یا افت قیمت در این کارخانه‌ها گره خورده است. کافی است تقاضا کاهش یابد یا قیمت خرید صرفه اقتصادی خود را از دست بدهد تا معدن، درست مانند Beeshoek، به تعطیلی کشیده شود. در شهرهای معدنی ایران از بافق و زرند تا طبس، سیرجان و خواف این وابستگی معنای عمیق‌تری دارد؛ خاموشی معدن در این مناطق، نه فقط توقف تولید، بلکه خاموشی اقتصاد و زندگی مردم همان شهرهاست.

آنچه در آفریقای جنوبی رخ داد، به‌روشنی نشان می‌دهد، وقتی یکی از پیوندهای زنجیره معدن تا فولاد از کار بیفتد، همه بخش‌ها متأثر می‌شوند. امروز آرسلورمیتال با هزینه بالای انرژی، افت تقاضای داخلی، مشکلات حمل‌ونقل و رقابت فولاد ارزان وارداتی از چین روبه‌روست؛ عواملی که موجب کاهش خرید از معادن شد و در نهایت، به خاموشی معدن Beeshoek انجامید.
در ایران نیز نشانه‌های مشابهی دیده می‌شود: رکود ساخت‌وساز و افت تقاضای فولاد داخلی، چالش‌های مربوط به قیمت‌گذاری ارزی گاز برای صنایع فولادی، کمبود ناوگان ریلی و افزایش هزینه حمل مواد معدنی، و کاهش توان صادراتی به‌دلیل تحریم‌ها و رقابت فشرده چین و ترکیه. این‌ها نشانه‌هایی هستند که اگر امروز نادیده گرفته شوند، فردا شاید برای واکنش دیر باشد.

Beeshoek مانند چراغ هشدار تابلو کنترل یک صنعت، هشدار می‌دهد، بدون قراردادهای پایدار و شفاف میان معدن و فولاد، هیچ فعالیتی دوام نخواهد داشت. وابستگی به یک خریدار، حتی برای معادن باسابقه، خطری جدی است. زیرساخت‌های فرسوده، نبود برنامه برای ایجاد ارزش‌افزوده و تداوم خام‌فروشی نیز آینده معادن را تهدید می‌کند.