به گزارش ایراسین، عربستان اکنون نه‌فقط در مقام یک تولیدکننده فولاد، بلکه به‌عنوان بازیگری در حال گذار به مرحله‌ای بالاتر قرار دارد از «رشد کمی» به سمت «ارتقای کیفی» انرژی ارزان موقعیت ژئواکونومیک میان سه قاره و تقاضای داخلی پرقدرت این کشور را به کانون توجه غول‌های جهانی چون China Baowu و POSCO کشانده است؛ شرکت‌هایی که فناوری‌های کم‌کربن و فرآیندهای نوین متالورژی را به این کشور منتقل می‌کنند.

با این حال، فولاد سعودی با پارادوکس‌هایی جدی دست‌وپنجه نرم می‌کند. وابستگی به واردات قراضه، کمبود نیروی انسانی متخصص و فشار رقابت منطقه‌ای نشان می‌دهد که ریاض هنوز راهی طولانی برای دستیابی به «مزیت رقابتی پایدار» در پیش دارد. برای غلبه بر این موانع، عربستان ناچار است روی زیرساخت دانشی، تربیت نیروی ماهر و توسعه زنجیره‌های پایین‌دستی سرمایه‌گذاری کند.

ساختار صنعت فولاد در این کشور متمرکز و مدرن است. سعودی استیل با ظرفیت بیش از شش میلیون تن در سال پرچم‌دار تولید به شمار می‌آید و الاتفاق با تمرکز بر میلگرد و مفتول، جایگاه خود را به‌عنوان رهبر بازار محصولات بلند تثبیت کرده است. ظرفیت کل تولید تخت‌فولاد خام عربستان هم‌اکنون از ۱۵ میلیون تن گذشته و اغلب بر پایه فرآیندهای کوتاه کوره قوس الکتریکی بنا شده است.

تجهیزات و فناوری‌های به‌کار رفته در واحدهای سعودی، نمایی از جاه‌طلبی صنعتی این کشور است از کوره‌های قوس الکتریکی ۲۰۰ تنی و واحدهای DRI مبتنی بر فناوری MIDREX و HYL گرفته تا ریخته‌گری‌های پیوسته چندجریانی، خطوط نورد پرسرعت و واحدهای نورد گرم و سرد با استانداردهای جهانی. همه این‌ها زمینه تولید طیفی وسیع از محصولات را فراهم کرده است میلگرد و مفتول برای ساخت‌وساز، ورق‌های گرم و سرد برای خودروسازی و لوازم خانگی، ورق‌های گالوانیزه برای پوشش‌های ساختمانی و حتی ورق‌های ضخیم ویژه کشتی‌سازی و مخازن فشار.

ریاض با همکاری غول‌های آسیایی، پروژه‌های کلیدی متعددی را به اجرا گذاشته است. پروژه مشترک با Baowu چین، با تمرکز بر ورق‌های ضخیم و فناوری‌های کم‌کربن نقطه عطفی در جهت‌گیری این صنعت محسوب می‌شود. به موازات آن، همکاری با پوسکو برای وارد کردن فناوری FINEX و خطوط نورد فوق‌عریض، عربستان را به سمت تولید فولادهای خاص برای صنایع فراساحلی و انرژی سوق می‌دهد.

چشم‌انداز آینده روشن اما پیچیده است. از یک‌سو، روندهای جهانی صنعت فولاد از گذار به تولید سبز گرفته تا توسعه فولادهای ویژه با ارزش‌افزوده بالا فرصت‌های بی‌سابقه‌ای پیش روی ریاض قرار داده‌اند. از سوی دیگر، نیاز به منابع انسانی ماهر، دسترسی پایدار به مواد اولیه و رقابت منطقه‌ای، فشار مضاعفی بر این صنعت نوپا وارد می‌کند.

به زبان ساده، فولاد برای عربستان دیگر صرفاً یک صنعت نیست؛ این فلز به «نماد جاه‌طلبی صنعتی» کشوری تبدیل شده که می‌خواهد خود را از سایه نفت بیرون بکشد. اگر پروژه‌های در دست اجرا به ثمر بنشینند، عربستان می‌تواند تا دهه آینده نه‌تنها یکی از قطب‌های تولید فولاد خاورمیانه، بلکه بازیگری تعیین‌کننده در عرصه فولاد سبز و محصولات ویژه در جهان باشد.

احسان چلونگر - دکترای اقتصاد