پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، بر اساس داده‌های منتشرشده، از مجموع شش پروژه آبرسانی مصوب در سال گذشته، تنها سه پروژه با ظرفیت ۵۰۵ لیتر بر ثانیه به بهره‌برداری رسیده است. این در حالی است که برنامه‌ریزی اولیه اجرای هر شش پروژه با ظرفیت مجموع یک‌هزار و ۴۸۵ لیتر بر ثانیه را هدف‌گذاری کرده بود. چنین فاصله‌ای میان هدف‌گذاری و تحقق واقعی، نه‌تنها بیانگر مشکلات مالی و مدیریتی در روند اجرای طرح‌هاست، بلکه نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از ظرفیتهای تعریف‌شده در برنامه توسعه شبکه آب شهری همچنان بلااستفاده باقی مانده است.
وضعیت وخیم‌تر پروژه‌های فاضلاب
تصویر بخش فاضلاب حتی نگران‌کننده‌تر از آبرسانی است. از میان ۲۸ پروژه مصوب، تنها ۱۵ پروژه با ظرفیت ۲۲۸ هزار متر مکعب در شبانه‌روز به بهره‌برداری رسیده است. این رقم در مقایسه با هدف‌گذاری اولیه یک میلیون و ۹۲ هزار متر مکعب در شبانه‌روز، نشان‌دهنده تحقق کمتر از یک‌چهارم برنامه‌هاست. به این ترتیب، ظرفیت تصفیه و جمع‌آوری فاضلاب نه‌تنها پاسخگوی نیازهای رو به رشد شهرها نیست، بلکه به‌دلیل فاصله زیاد میان اهداف و اجرا، خطر انباشت پساب و پیامدهای زیست‌محیطی و بهداشتی در شهرهای مختلف را نیز دوچندان کرده است.
شکاف پوشش خدمات
در حالی که ۹۹.۹۲ درصد جمعیت شهری به خدمات آبرسانی دسترسی دارند، تنها ۵۵.۶۷ درصد آن‌ها به شبکه جمع‌آوری فاضلاب متصل‌اند. این شکاف ۴۴ درصدی میان دو خدمت اساسی شهری، یکی از جدی‌ترین چالش‌های بخش آب و فاضلاب کشور محسوب می‌شود. در مناطق روستایی نیز، اگرچه آمار پوشش آبرسانی ۸۹.۳ درصد اعلام شده است، اما گزارش هیچ اطلاعات دقیقی درباره وضعیت فاضلاب روستایی ارائه نکرده است؛ موضوعی که می‌تواند از غفلت در سیاست‌گذاری و نبود برنامه روشن در این بخش خبر دهد.
سرمایه‌گذاری غیردولتی مبهم
بخش دیگری از گزارش به موضوع سرمایه‌گذاری غیردولتی اختصاص دارد. ارزش کل قراردادهای فاضلاب ۱۴۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده، اما جزئیات دقیقی درباره نحوه تأمین منابع مالی، جدول زمان‌بندی اجرای طرح‌ها و میزان مشارکت واقعی سرمایه‌گذاران منتشر نشده است.
گزارش همچنین به موضوع استفاده از پساب پرداخته است. بر اساس داده‌های موجود، در سال گذشته یک‌میلیارد و ۸۲۰ میلیون متر مکعب پساب تولید شده است، اما تنها ۷۷ قرارداد برای واگذاری ۲۰۳ میلیون متر مکعب از این پساب منعقد شده است. این یعنی حدود ۸۹ درصد پساب تولیدی کشور بدون استفاده رها می‌شود؛ رقمی که نه‌تنها به معنای هدررفت منابع حیاتی آب در شرایط بحران خشکسالی است، بلکه به‌دلیل ورود کنترل‌نشده پساب به محیط، می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت زیست‌محیطی و منابع خاک و آب‌های زیرزمینی باشد.
برنامه‌های سال آینده
شرکت مهندسی آب و فاضلاب برای سال ۱۴۰۴ برنامه‌هایی در دست دارد که شامل بهره‌برداری از ۷۵۴ پروژه آبرسانی روستایی برای جمعیتی معادل ۵۹۵ هزار نفر است. برآورد سرمایه‌گذاری مورد نیاز این طرح‌ها ۱۱ هزار و ۵۱۴ میلیارد تومان عنوان شده است. علاوه بر آن، بهره‌برداری از ۱۵ تصفیه‌خانه فاضلاب در شهرهایی همچون زنجان، فولادشهر، تیران، سده لنجان، جوانرود، آبیک، رشت، رباط‌کریم و آستارا در دستور کار قرار گرفته است. با این حال، تجربه سال گذشته نشان داده است که فاصله میان اهداف و اجرا، مانع بزرگی در مسیر تحقق این برنامه‌هاست و تحقق وعده‌های جدید، بدون اصلاح ساختارهای مالی و مدیریتی با تردید جدی روبه‌رو خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین ایرادات گزارش منتشرشده، نبود شاخص‌های کلیدی عملکرد است. در گزارش هیچ اشاره‌ای به کیفیت آب تولیدی، میزان قطعی‌های آب، فشار شبکه، درصد هدررفت آب در فرایند انتقال و توزیع یا سطح رضایت مشترکان نشده است. همچنین منابع آماری مورد استناد مشخص نیست و هیچ‌گونه مقایسه‌ای با آمار سایر نهادهای رسمی از جمله مرکز آمار ایران یا سازمان بازرسی کل کشور صورت نگرفته است. نبود چنین اطلاعاتی، امکان صحت‌سنجی مستقل آمار و ارزیابی دقیق عملکرد شرکت را از بین برده و شفافیت گزارش را زیر سوال برده است.
ارسال نظر