‌پایگاه خبری تحلیلی ایراسین: در هیاهوی بحران‌های آشکار اقتصادی و سیاسی، بحران خاموشی در تار و پود زیرساخت‌های کشور رخنه کرده که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. فرسودگی گسترده نیروگاه‌ها، صنایع، ناوگان حمل‌ونقل، ساختمان‌ها و حتی نظام آموزش کشور، همانند خوره‌ای پنهان، ستون‌های توسعه ایران را سست کرده است. این معضل ریشه‌دار، انرژی کشور را می‌بلعد و بر آلودگی هوا می‌افزاید؛ تا جایی که امروز ناترازی انرژی و رکود بهره‌وری، تنها یک هشدار ساده نیست بلکه تهدید جدی برای آینده اقتصاد و محیط زیست ایران به‌شمار می‌رود. در سایه این فرسودگی پنهان، ظرفیت تولید کاهش یافته و آسیب‌پذیری کشور در برابر بحران‌های پیش‌رو هر روز بیشتر می‌شود.

طبق بررسی‌های استادان دانشگاه و پژوهشگران حوزه انرژی، بیش از ۴۰ درصد کل انرژی کشور در بخش ساختمان مصرف می‌شود و سرانه مصرف خانگی، حدود ۲.۲ برابر میانگین جهانی است. استفاده از تجهیزات فرسوده گرمایشی و سرمایشی، ضعف عایق ساختمان‌ها و نبود الزام به اجرای استانداردهای انرژی، این حوزه را به یکی از اصلی‌ترین عوامل اتلاف انرژی و آلودگی هوا بدل کرده است. بیش از ۷۰ درصد بخاری‌های گازی فاقد برچسب انرژی‌اند و تعرفه پایین انرژی و درآمد محدود خانوارها انگیزه‌ای برای نوسازی ایجاد نکرده است.

کاهش راندمان، مصرف خارج از استاندارد و ریسک حوادث

همچنین بخش مهمی از نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های کشور به دلیل قدمت بالای ۳۰ تا ۵۰ سال، راندمانی پایین و مصرف سوختی فراتر از استانداردهای جهانی دارند. به نحوی که میانگین بازده نیروگاه‌های ایران حدود ۳۷ درصد است، در حالی که نیروگاه‌های مدرن تا ۶۴ درصد راندمان دارند و با ترکیب برق و حرارت، این رقم می‌تواند به ۹۰ درصد برسد. نبود سیستم‌های کنترل آلاینده، تلفات انرژی بالا و خرابی‌های متعدد، امنیت انرژی کشور را با تهدید جدی مواجه کرده و هزینه‌های نگهداری را به شکل چشمگیری افزایش داده است.

در این میان، فرسودگی تجهیزات نه فقط موجب افت راندمان، بلکه باعث افزایش ریسک بروز حوادث ناگوار مثل آتش‌سوزی نیز شده است؛ به‌ویژه در فصل تابستان که دمای بالا فشار مضاعفی به تأسیسات و شبکه وارد می‌کند. در سال‌های اخیر، تعدادی از نیروگاه‌های اصلی کشور، به‌دلیل نقص فنی و بروز حادثه در تجهیزات قدیمی، دچار آتش‌سوزی شده‌اند که نه تنها آسیب جدی به زیرساخت برق وارد کرده، بلکه سبب قطعی مقطعی برق، خسارت‌های سنگین اقتصادی و ایجاد رعب و نگرانی در بین مردم شده است.

تلفات انرژی، آلایندگی و تهدید امنیت عرضه

فرسودگی تجهیزات، خرابی‌های پیاپی و وقوع حوادث مانند آتش‌سوزی، علاوه بر افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری، ریسک قطع برق در اوج مصرف را افزایش داده است. این امر تهدیدی جدی برای امنیت عرضه انرژی کشور، به‌ویژه در اوج مصرف تابستان، به شمار می‌رود. نبود فناوری‌های کنترل آلاینده نیز موجب افزایش آلودگی هوا و آسیب به سلامت عمومی می‌شود.

چالش سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری

کندی فرآیند نوسازی، کمبود منابع مالی و مشکلات مدیریتی باعث شده نیروگاه‌های کشور همچنان به تجهیزات قدیمی متکی باشند؛ تجهیزاتی که هر تابستان با کوچک‌ترین نقص، زمینه حوادث و خاموشی ناگهانی را فراهم می‌کنند.

راهکارهای گذر از بحران

کارشناسان تأکید دارند برای عبور از این بحران باید نوسازی اساسی تجهیزات و توسعه نیروگاه‌های نوین، به ویژه تجدیدپذیرها، در اولویت قرار گیرد. همچنین ارتقا مدیریت ریسک و ایمنی در واحدهای فرسوده و سرمایه‌گذاری در تعمیر اساسی و بازتوانی تجهیزات برای پیشگیری از حوادثی چون آتش‌سوزی اهمیت حیاتی دارد.

مریم یاوری

خبرنگار