پایگاه خبری تحلیلی – ایراسین، صنعت فولاد، پایه‌ای‌ترین سنگ بنای توسعه صنعتی و اقتصادی هر کشوری است و در ایران نقش حیاتی در رشد زیرساخت‌ها و اشتغال ایفا می‌کند. با این حال، تولید فولاد به دلیل فرآیندهای انرژی‌بر و وابستگی شدید به منابع طبیعی، بار قابل‌توجهی بر محیط زیست و اقتصاد وارد می‌آورد. در این میان، بازیافت قراضه فولاد به عنوان راهکاری استراتژیک، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط زیست پیدا کند. در این یادداشت با رویکردی جامع، به بررسی اهمیت و مزایای بازیافت قراضه در صنعت فولاد ایران می‌پردازیم و نقش آن در تحقق توسعه پایدار را بررسی کرده‌ایم.

تولید فولاد عمدتاً از ۲ مسیر روش کوره بلند و روش کوره قوس الکتریکی انجام می‌شود؛ در روش کوره بلند، مواد خام مانند سنگ آهن، کک و آهک در دمای بسیار بالا ذوب می‌شوند که این فرآیند با مصرف شدید سوخت‌های فسیلی و تولید گازهای گلخانه‌ای همراه است. به طور متوسط، تولید هر تن فولاد در کوره بلند، بیش از ۶۰۰ کیلووات-ساعت برق و چندین گیگا ژول انرژی حرارتی مصرف می‌کند.

از طرف دیگر، کوره قوس الکتریکی که غالباً از قراضه فولاد استفاده می‌کند، مصرف انرژی بسیار کمتری دارد. این کوره‌ها عمدتاً با برق کار می‌کنند و با استفاده از قراضه بازیافتی، شدت انرژی مصرفی کاهش می‌یابد و آثار زیست‌محیطی به حداقل می‌رسد.

در این بین می‌توان گفت یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بازیافت قراضه فولاد، کاهش چشمگیر مصرف انرژی است. آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد که بازیافت هر تن فولاد از قراضه، تا ۷۵ درصد انرژی کمتری نسبت به تولید فولاد از سنگ معدن خام مصرف می‌کند. این رقم معادل صرفه‌جویی در مصرف حدود ۱.۵ تا ۲ تن معادل CO2 است.

کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری

از سویی یاد آور می‌شویم که هزینه استخراج، حمل و فرآوری سنگ‌آهن بخش بزرگی از هزینه‌های تولید فولاد را تشکیل می‌دهد. با استفاده از قراضه، این هزینه‌ها به شدت کاهش یافته و فرآیند تولید رقابتی‌تر می‌شود. در نتیجه، صنایع فولاد ایران می‌توانند با قیمت تمام شده کمتر، کیفیت بالاتر و تأثیر کمتری بر محیط زیست، سهم بازار جهانی ایشان را افزایش دهند.

هر چند ایران دارای ذخایر سنگ آهن مناسب است و تنها در منطقه سنگان که تأمین کننده یک سوم نیاز سنگ آهن کشور است بر اساس پیش بینی‌های انجام شده تا ۶۰ سال آینده در زمینه تأمین سنگ آهن مشکلی وجود ندارد اما استخراج بی‌رویه آنها منجر به تخریب زمین، آلودگی آب و نفوذ مواد سمی به خاک می‌شود. استفاده از قراضه باعث کاهش نیاز به استخراج معادن و حفظ ذخایر طبیعی می‌شود. به بیان دیگر، بازیافت فولاد باعث کاهش انتشار گازهای مضر مانند دی‌اکسیدکربن، اکسیدهای گوگرد و گرد و غبار می‌شود که به بهبود کیفیت هوا و سلامت مردم کمک می‌کند.

کمبود و پراکندگی منابع قراضه

اما در این بین باید توجه داشت که تأمین قراضه برای صنایع فولادی نیز با چالش‌هایی رو به رو است که یکی از مهم‌ترین محدودیت‌ها در ایران، کمبود منابع قراضه باکیفیت و عدم ساماندهی جمع‌آوری و تفکیک آن است و در این زمینه پراکندگی قراضه در بخش‌های مختلف باعث افزایش هزینه‌های لجستیک و کاهش بهره‌وری می‌شود.

همچنین وجود ناخالصی‌ها و آلودگی‌ها در قراضه نیز فرآیند ذوب و بازیافت را با مشکلات فنی و اقتصادی روبرو می‌سازد و از جهتی کشور از وجود تکنولوژی‌های نوین تفکیک و جداسازی بهره کافی را ندارد که این امر منجر به کاهش کیفیت مواد اولیه بازیافتی می‌شود.

بر این اساس صنعت فولاد ایران برای بازیافت بهینه قراضه نیازمند سرمایه‌گذاری در تجهیزات مدرن بازیافت، خط‌های فرآوری، سیستم‌های جمع‌آوری هوشمند و آموزش نیروی انسانی تخصصی است که می‌تواند بازدهی و اثرگذاری این صنعت را چندین برابر کند.

اما به اعتقاد کارشناسان راهکارهایی نظیر ایجاد شبکه‌های متمرکز و تخصصی جمع‌آوری قراضه با استفاده از فناوری‌های دیجیتال و ردیابی هوشمند، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته تفکیک و بهبود کیفیت قراضه به منظور افزایش کارایی بازیافت، توسعه خطوط تولید کوره قوس الکتریکی در کنار بهبود روش‌های کوره بلند به منظور کاهش مصرف انرژی، اجرای سیاست‌های تشویقی و حمایتی از صنایع بازیافت و استفاده از قراضه در تولید فولاد و آموزش و فرهنگ‌سازی در میان فعالان صنعتی، مصرف‌کنندگان و جامعه در مورد اهمیت و مزایای بازیافت قراضه از جمله راهکارهای بازیافت قراضه و کاهش مصرف انرژی است که می‌تواند مسیر صنعت فولاد ایران را به سوی تولید پایدار هموار سازد.

کاهش مصرف انرژی در صنعت فولاد ایران یکی از مهم‌ترین اهداف استراتژیک برای رسیدن به توسعه صنعتی پایدار است. بازیافت قراضه فولاد با کاهش سهم انرژی مصرفی، هزینه‌های اقتصادی و اثرات زیست‌محیطی، بستری قدرتمند برای تحقق این هدف فراهم می‌سازد. با رفع چالش‌های موجود و اجرای راهکارهای بهینه، صنعت فولاد ایران می‌تواند علاوه بر افزایش بهره‌وری، سهم مهمی در کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و حفظ منابع طبیعی ایفا کند و به عنوان الگویی موفق در منطقه شناخته شود.

مریم یاوری

دبیر سرویس فولاد پایگاه خبری تحلیلی ایراسین