پایگاه خبری تحلیلی ایراسین: انقلاب دیجیتال کلیه‌ شئونات زندگی بشر را دچار تحول نموده است. پدیده‌ای که آن را با عنوان تحول دیجیتال می‌شناسیم. یکی از مهم‌ترین شئون این تحول را می‌توانیم در قالب اقتصاد دیجیتال مشاهده نماییم. توسعه اقتصاد دیجیتال به‌طور عمده مدیون موج چهارم انقلاب صنعتی است؛ جایی که کلاوس شوآب، بنیانگذار مجمع جهانی اقتصاد، برای اولین بار انقلاب صنعتی چهارم را به دنیا معرفی نمود.

اولین بار که دن تپسکات در سال ۱۹۹۵ از مفهومی به‌نام اقتصاد دیجیتالی در کتابی با همین عنوان رونمایی کرد، شاید در ذهنش هم نمی‌گنجید که در آینده نه چندان دور این مفهوم به یکی از اصلی‌ترین مفاهیم در دنیای کسب و کار تبدیل شود. از اواخر قرن بیستم دنیا با پدیده‌ای مواجه شد که به سرعت ابعاد مختلف جوامع را متحول ساخت و آن پارادایم دیجیتالی‌سازی بود.

شاید بتوانیم ادعا کنیم که بیش از ابعادی همچون فرهنگ و سیاست، این اقتصاد بود که تحت تاثیر این پارادایم قرار گرفت و خود پیشران دیگر ابعاد شد. طبق تعریف صندوق جهانی پول، دیجیتالی‌سازی اقتصاد به معنی بهره بردن از فناوری‌های دیجیتال به منظور بازطراحی ابعاد مختلف اقتصاد از جمله فرایندهای تولیدی، دولت‌ها، خانوار و جریان‌های مالی است.

اقتصاد دیجیتال (Digital Economy) مفهومی نیست که یکباره خلق شده باشد، بلکه یک روند تکاملی آن را شکل داده است. اقتصاد دیجیتال (Digital Economy) را می‌توان سیر تکامل یافته اقتصاد اطلاعات در دهه ۱۹۷۰، اقتصاد دانش‌بنیان در دهه ۱۹۸۰، اقتصاد نوین در دهه ۱۹۹۰ و اقتصاد شبکه و اینترنت در دهه اول۲۰۰۰ معرفی کنیم. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، ریشه آن چیزی که امروز اقتصاد دیجیتال نامیده می‎شود را در اقتصاد دانش‌بنیان می‌داند.

این مجموعه، اقتصاد دانش‌بنیان را اقتصادی بر مبنای تولید، توزیع و کاربرد دانش تعریف می‌کند که در آن بر خلاف اقتصاد کلاسیک، مبنا بر کمیابی منابع نیست و در آن دانش بر خلاف سایر منابع کلاسیک که هنگام مصرف مستهلک می‌شوند، می‌تواند بارها و بارها مصرف شود و هر بار رشد بیشتری داشته باشد.

با اینکه تپسکات در سال ۱۹۹۵ ظهور اقتصاد دیجیتال را زودتر از دیگران پیش‌بینی کرد و از این عنوان استفاده نمود، اما در مورد چارچوب و مفهوم آن، تعریف دقیقی ارائه نکرد. بعد از گذر از حباب دات کام که اقتصادی بر پایه اینترنت معرفی شده بود، تامپسون در سال ۲۰۰۴ از ورود به اقتصاد جدیدی به‌نام اقتصاد دیجیتالی (Digital Economy) سخن گفت.

اقتصاد نوین فراتر از اینترنت

او این اقتصاد نوین را فراتر از اینترنت در نظر گرفت و تاکید کرد که در آن فناوری‌های دیجیتال بر کل بخش‌های تولیدی و خدمات تاثیر می‌گذارند. او ویژگی‌های اقتصاد دیجیتال را تاثیرگذاری بیش از پیش سرمایه‌های دانشی و فناوری معرفی کرد. به مرور، مفهوم‌سازی اقتصاد دیجیتال به یک چالش برای فعالان این حوزه تبدیل شد. با بررسی مبانی نظری این حوزه می‌توان دریافت که برخی به‌صورت محدود و برخی هم به‌صورت گسترده به مفهوم‌سازی اقتصاد دیجیتال پرداخته‌اند.

گماها و جمال‌الدین (۲۰۰۶) با نگاهی محدود، اقتصاد دیجیتال را استفاده از فناوری اطلاعات برای مجموعه‌ای از فرآیندهای اصلی اقتصادی مانند برنامه‌ریزی، مدیریت و بازاریابی تعریف می‌کنند. در مقابل اتکینسون و مکی (۲۰۰۷) با نگاهی گسترده، اقتصاد دیجیتال را، کاربرد فراگیر فناوری‌ اطلاعات در تمامی ابعاد اقتصادی شامل کارکرد درونی سازمان‌ها، مبادلات میان آن‌ها و مبادلات میان افراد معرفی‌ می‌نمایند.

اما در سال ۲۰۱۶ کلاس شوآب در کتاب “انقلاب صنعتی چهارم” نگاه عمیق‌تری به اقتصاد دیجیتال کرد. او در کتابش پس از تشریح سه انقلاب صنعتی، اقتصاد دیجیتال را انقلاب صنعتی چهارم نامید. به اعتقاد او انقلاب صنعتی اول در قرن‌های هجدهم و نوزدهم با ساخت راه آهن و اختراع موتور بخار شکل گرفت و نیروی مکانیکی به کمک انسان آمد.

پس از آن موج دوم انقلاب صنعتی، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وجود آمد. در این انقلاب صنعتی، اختراع برق و روش تولید انبوه، کارخانه‌های امروزی را به وجود آوردند. انقلاب صنعتی سوم با اختراع نیمه‌رساناها و کامپیوترها شکل گرفت و با معرفی اینترنت و تلفن همراه توسعه یافت. موج چهارم انقلاب صنعتی که شوآب آن را اقتصاد دیجیتال نامید، با توسعه فناوری‌های دیجیتال آغاز شد.

تولد انقلاب صنعتی پنجم در سال ۲۰۲۱

در این انقلاب صنعتی، توسعه دسترسی به فناوری از یک حوزه‌ جغرافیایی یا یک طبقه اجتماعی خاص فراتر رفته و به جزء جدایی ناپذیر زندگی تبدیل شده است و در آن یادگیری ماشین و هوش مصنوعی با زندگی بشر پیوند خورده و رو به توسعه است.

به اعتقاد شوآب در اقتصاد دیجیتال، فناوری دیگر ابزاری برای خلق سیستم نیست و خود، خالق سیستم های جدید است و در آن کسب و کار و فناوری، لازم و ملزوم یکدیگرند و وابستگی بشر به فناوری به بالاترین حد رسیده است. در این اقتصاد محصولات و خدمات تحت تاثیر سونامی دیجیتالی شدن قرار دارند. دیجیتالی شدنی که نه تنها به معنی ظهور کالاها و خدمات جدید دیجیتالی است؛ بلکه غالب کالاها و خدمات سنتی که پیش از این غیردیجیتالی ارائه می‌شد نیز در این اقتصاد به مرور تحت تاثیر فناوری‌ها قرار خواهند گرفت.

این نکته را نیز باید افزود که در اوایل سال ۲۰۲۱ در اروپا مفهوم انقلاب صنعتی پنجم متولد شد. ریشه شکل‌گیری انقلاب صنعتی پنجم را می‌توان در کاستی انقلاب صنعتی چهارم جست‌وجو کرد. جایی‌که توجه به فناوری موجب کم‌توجهی بشر به شان و جایگاه انسان، تاب‌آوری اجتماعی و مسائل زیست‌محیطی شد.

در این موج جدید انقلاب صنعتی، سه مفهوم پایداری، انسان‌محوری و تاب‌آوری مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

نمی توان از موج پیشرفت در دنیا عقب ماند و تنها ناظر این وضعیت بود چراکه سمت تقاضای بازار همواره زودتر از عرضه شکل می گیرد و فعلاان بازار دیر یا زود مجبور می شوند، به کسب سهم خود از اقتصاد دیجیتال و بازارهای شکل گرفته براساس این مفهوم بیندیشند.

استان اصفهان را به قطب صنایع مختلف می شناسند اما به دلایل متعدد این استان نتوانسته رتبه قابل تاملی را در حوزه اقتصاد دیجیتال و صنایع وابسته به آن، کسب کند و در حوزه شرکت های نوپا و فناوری های نوین یک استان مهاجرفرست به شمار می رود تا مهاجرپذیر.

منابع مالی مانع مهاجرت طبقه خلاق از اصفهان به تهران شود

بسیاری از فعالان حوزه استارتاپی و فناوری های جدید در اصفهان مهاجرت به شهری مانند تهران با شبکه سرمایه گذاران و شرکت های موجود برای تبادل کالا و خدمات را به ماندن و استقرار در اکوسیستم استارتاپی اصفهان ترجیح می دهند.

به گفته، محمدعلی زاهدی، در شهر تهران به خاطر سابقه طولانی تر در حوزه شرکت های استارتاپی، حدود ۴۰ شرکت فعالیت می کنند که این مسیر به مرور در شهر اصفهان هم شکل خواهد گرفت و تا چند سال آینده شاهد فعالیت شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر زیادی در اصفهان خواهیم بود.

وی با بیان اینکه اکوسیستم کارآفرینی در همه شهرها فعال است اما یکی از قسمت های مهم این فضا، تامین سرمایه و بودجه است که به همین علت بسیاری از استارتاپ ها به شهر تهران رفته اند، گفت: در شهر اصفهان پشتوانه های مستحکمی برای ایجاد شرکت های خطرپذیر وجود دارد تا از مهاجرت استارتاپ ها به تهران جلوگیری شود.

مدیرعامل یکی از شرکت های سرمایه گذاری جسورانه در اصفهان افزود: نخستین پشتوانه در شهر اصفهان، وجود طبقه خلاق است که نیاز به سرویس های مالی دارد، از سوی دیگر اصفهان شهری صنعتی است که در بسیاری از حوزه ها مانند صنعت سنگ، کشاورزی گلخانه ای، آی تی و فولاد پتانسیل های فنی بسیار دارد و می تواند انگیزه خوبی برای شکل گیری شرکت های سرمایه گذاری جسورانه باشد.

وی با اشاره به اینکه وجود منابع مالی در اصفهان برخلاف برخی دیدگاه های مخالف سبب می شود تا نهادهای حرفه ای در این بخش شکل گیرد، اظهار کرد: دو برابر بودن هزینه های زندگی در تهران نسبت به اصفهان سبب می شود تا فعالیت استارتاپ ها در این شهر به صرفه تر از تهران باشد.

افق دولت برای تبدیل اصفهان به قطب دیتا سنتر

ظرفیت های اصفهان سبب شده تا اقداماتی هرچند کوچک اما تاثیرگذار در ماه های اخیر برای تکمیل چرخه و فرآیند سرمایه گذاری و شکل گیری شرکت های نوپا در این استان، اجرایی شود که به گفته علی اصغر انصاری، معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات ایجاد قطب دیتا سنتر در اصفهان در دستور کار قرار دارد.

وی گفت: به دنبال رشد اقتصادی هستیم و در همه قسمت‌های برنامه وزارت ICT برش استانی در نظر گرفته‌ایم که در این راستا درخواست‌های استان‌ها در این زمینه را جمع‌آوری و بررسی می‌کنیم.

انصاری افزود: رویکرد دولت حمایت از صنعت و رشد اقتصاد است و آماده تدوین استاندارد امنیت با همکاری پارک هستیم.

رضا باقری، معاون امور مجلس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم در این رابطه با اشاره به اینکه توسعه فیبر نوری و تقویت زیرساخت‌ها به صورت جدی دنبال می‌شود، اظهار کرد: یکی از برنامه‌های ملی ایجاد ۲۰ میلیون پورت بر بستر فیبر نوری است.

سهم ایران از اقتصاد دیجیتال کمتر از نصف دنیا است

وی توسعه و تقویت اقتصاد دیجیتال در کشور را یک ضرورت و مأموریت مهم خواند و تصریح کرد: آینده کشور باید بر بستر اقتصادی دیجیتال رقم بخورد.

باقری اصل با بیان اینکه به طور متوسط در دنیا سهم اقتصاد دیجیتال ۱۵.۶ درصد است ادامه داد: سهم اقتصاد دیجیتال در کشور ما حدود شش درصد است که باید افزایش یابد و شاهد تحول بزرگی در این زمینه باشیم.

وی با اشاره به تشکیل کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال گفت: این کارگروه با حضور شش وزیر به ریاست وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیری وزیر اقتصاد تشکیل شده است.

خیر ۱۰ درصدی دولت برای افزایش سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی

البته گویا وزیر ارتباطات هم در این رابطه از سهم آماری ایران در اقتصاد دیجیتال بی خبر نیست و می گوید: اقتصاد دیجیتال در برخی از کشورها، تا ۳۰ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده است، این در حالی است که هم‌اکنون در کشور ما اقتصاد دیجیتال حدود ۴ تا ۵ درصد است و بر اساس هدف‌گذاری‌ها تلاش داریم این رقم را به ۱۰ درصد برسانیم که اتفاق بزرگی است و در این مسیر منطقه ویژه اقتصادی پیام می‌تواند نقش ویژه‌ای ایفا کند.

عیسی زارع پور با بیان اینکه وزارت ارتباطات بر اساس مصوبه هیئت دولت مسئول و متولی توسعه اقتصاد دیجیتال کشور شده است گفت: کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال با توجه به اصول ۱۲۷ و ۱۳۸ به ریاست وزارت ارتباطات تشکیل شده و تصمیمات این کارگروه در موضوع اقتصاد دیجیتال در حکم تصمیمات هیات دولت است. تشکیل این کارگروه ظرفیت خوبی است تا با همراهی وزرای عضو و رفع موانع موجود، جهت‌گیرهای منطقه ویژه اقتصادی پیام را به سمت توسعه اقتصاد دیجیتال هدایت کنیم.

زارع‌پور با بیان اینکه حوزه اقتصاد دیجیتال شامل بخش‌هایی همچون سخت افزار و نرم افزار و اقتصاد پلتفرمی است گفت: در این بخش‌ها، منطقه ویژه اقتصادی پیام از زیرساخت‌های خوبی برای افزایش سهم اقتصاد دیجیتال در تولید ناخالص کشور برخوردار است.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: در دوره جدید همه برنامه‌ریزی‌ها در منطقه ویژه اقتصادی پیام باید متمرکز بر حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات و جذب سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه باشد.