به گزارش خبرنگار ایراسین، بازار ورزش جهانی در چند سال گذشته شاهد ورود مفاهیم جدیدی از جنس فناوری بوده است؛ از NFT و متاورس گرفته تا هوش مصنوعی.
اما یکی از پرسروصداترین پدیده‌ها، توکن‌های هواداری (Fan Tokens) بود؛ دارایی‌های دیجیتالی که قرار بود رابطه بین باشگاه و هوادار را متحول کنند و استقلال مالی باشگاه‌ها را تقویت نمایند. با این حال، نوسان بازار رمزارزها، کمبود نظارت و نگاه کوتاه‌مدت برخی باشگاه‌ها، این ابزار نو را از مسیر آرمانی خود دور کرد. حالا، پس از چند سال تجربه، سوال اصلی این است: آیا توکن‌های هواداری آینده اقتصاد ورزش‌اند، یا موجی زودگذر از تب داغ رمزارزها؟
فناوری و فوتبال در یک زمین جدید
ورزش حرفه‌ای امروز دیگر فقط میدان رقابت فیزیکی نیست؛ بلکه بخش مهمی از آن در دنیای دیجیتال رقم می‌خورد. باشگاه‌ها به دنبال جذب منابع مالی تازه، هواداران بیشتر و روش‌های نو برای تعامل با جامعه طرفداران هستند. در این میان، فناوری بلاک‌چین (Blockchain) دریچه‌ای جدید گشود؛ سیستمی شفاف و غیرمتمرکز که امکان انتشار «توکن‌های دیجیتال» را فراهم کرد.
توکن هواداری نوعی دارایی دیجیتال است که توسط باشگاه ورزشی منتشر می‌شود و هواداران می‌توانند با خرید آن، در فعالیت‌های باشگاه مشارکت کنند یا مزایایی دریافت نمایند. این توکن‌ها روی بلاک‌چین ثبت می‌شوند و قابل خرید و فروش هستند؛ بنابراین ارزش مالی نیز دارند.
مفهوم Fan Token به زبان ساده
به بیان ساده، Fan Token چیزی بین «کارت هواداری دیجیتال» و «سهام نمادین باشگاه» است. هواداری که این توکن را دارد، می‌تواند در نظرسنجی‌های باشگاه رأی دهد (مثلاً انتخاب طراحی لباس یا آهنگ تیم)، امتیاز دریافت کند و از تخفیف در بلیت و کالاهای رسمی استفاده کند، یا حتی در قرعه‌کشی برای دیدار با بازیکنان شرکت کند.
اما نکته مهم اینجاست که Fan Token برخلاف سهام، مالکیت باشگاه را منتقل نمی‌کند. یعنی شما با خرید آن سهام‌دار باشگاه نمی‌شوید، بلکه نوعی «حق مشارکت و امتیاز ویژه» دارید.
پلتفرم Socios و اقتصاد توکن‌ها
در سال ۲۰۱۸، شرکت Chiliz پلتفرم معروف Socios.com را راه‌اندازی کرد و باشگاه‌های بزرگی مثل یوونتوس، پاری‌سن‌ژرمن، بارسلونا، منچسترسیتی و آرسنال به آن پیوستند.
این باشگاه‌ها توکن‌های مخصوص خود را عرضه کردند؛ مثلاً:
• $BAR برای بارسلونا
• $PSG برای پاری‌سن‌ژرمن
• $JUV برای یوونتوس
در عرضه اولیه (ICO)، هواداران با پرداخت ارز دیجیتال «Chiliz» این توکن‌ها را خریدند. در ابتدا قیمت‌ها با شور هواداری بالا رفت، اما پس از افت بازار رمزارزها، ارزش بیشتر توکن‌ها به‌شدت کاهش یافت.
از صعود تا سقوط؛ واقعیت اقتصادی توکن‌ها
در اوایل کار، فروش Fan Token به‌عنوان «منبع درآمد جدید باشگاه‌ها» معرفی شد. مثلاً باشگاه بارسلونا تنها از فروش اولیه توکن‌های خود بیش از ۱.۳ میلیون دلار درآمد کسب کرد. اما در مقیاس واقعی، این عدد در برابر درآمد سالانه باشگاه (بیش از ۷۰۰ میلیون دلار) بسیار ناچیز بود.
از طرف دیگر، قیمت توکن‌ها ناپایدار شد. توکن PSG هنگام ورود مسی رشد چشمگیری کرد، اما بعد از خروج او قیمتش سقوط کرد. توکن BAR هم از حدود ۵۰ دلار در سال ۲۰۲۱ به زیر ۲ دلار در ۲۰۲۵ رسید. در نتیجه، بسیاری از هواداران زیان دیدند و نسبت به نیت واقعی باشگاه‌ها تردید پیدا کردند.
آیا توکن‌ها باشگاه‌ها را مستقل‌تر کردند؟
یکی از شعارهای اولیه Fan Tokenها «استقلال مالی باشگاه‌ها از سرمایه‌گذاران بزرگ» بود، اما در عمل چنین نشد. درآمد حاصل از توکن‌ها نتوانست وابستگی باشگاه‌ها به اسپانسرها و شبکه‌های تلویزیونی را کاهش دهد.
با این حال، یک دستاورد واقعی داشتند؛ باشگاه‌ها توانستند داده‌های ارزشمند از میلیون‌ها هوادار در سراسر جهان جمع‌آوری کنند. این داده‌ها در بازاریابی، فروش بلیت و تبلیغات دیجیتال ارزش زیادی دارد.
چالش‌ها و انتقادات جدی
ورود Fan Tokenها به دنیای ورزش بدون حاشیه نبود. چند چالش مهم وجود دارد:
- ریسک مالی برای هواداران: بسیاری از طرفداران بدون آگاهی مالی وارد این بازار شدند و ضرر کردند. ارزش توکن‌ها وابسته به نوسانات رمزارزهاست، نه عملکرد تیم در زمین.
- ابهام قانونی: در بسیاری از کشورها هنوز مشخص نیست که توکن هواداری یک ابزار مالی است یا محصول هواداری. این خلأ قانونی مانع نظارت مؤثر شده است.
- انحصار پلتفرم‌ها: تقریباً تمام پروژه‌ها روی پلتفرم Socios انجام می‌شوند. این تمرکز ممکن است ریسک فنی و اقتصادی ایجاد کند.
- نگاه کوتاه‌مدت باشگاه‌ها: برخی باشگاه‌ها فقط برای کسب درآمد فوری وارد این حوزه شدند و پس از افت بازار، ارتباط خود را با پروژه قطع کردند.
آینده Fan Tokenها؛ از سفته‌بازی تا کاربرد واقعی
بازار Fan Tokenها پس از هیجانات اولیه در حال پوست‌اندازی است. امروز تمرکز به جای «خرید و فروش برای سود»، به سمت ارزش واقعی برای هوادار رفته است.
ایده‌هایی مثل اتصال توکن‌ها به بلیت دیجیتال مسابقات، استفاده از آن برای رأی‌گیری‌های واقعی باشگاه، یا ارائه جوایز فیزیکی مثل پیراهن امضاشده در حال بررسی و اجراست.
پلتفرم‌ها می‌کوشند Fan Token را از یک ابزار مالی پرنوسان، به بخشی از تجربه هواداری دیجیتال پایدار تبدیل کنند.
وضعیت ایران؛ فرصت یا چالش تازه؟
در ایران هنوز هیچ Fan Token رسمی وجود ندارد، اما ایده آن در محافل اقتصادی و ورزشی مطرح است. با توجه به جمعیت میلیونی هواداران دو باشگاه بزرگ پایتخت، توکن هواداری داخلی می‌تواند منبع درآمد تازه‌ای باشد.
البته این ایده نیازمند زیرساخت‌های مالی، قوانین مشخص رمزارزها و شفافیت در نحوه مصرف درآمد است. حتی می‌توان تصور کرد که در آینده، ریال دیجیتال بانک مرکزی نقش زیرساختی برای این مدل ایفا کند.
جمع‌بندی؛ توکن شکست خورده یا ادامه دارد؟
توکن‌های هواداری ترکیبی از احساس هواداری و اقتصاد دیجیتال هستند. آن‌ها وعده داده بودند که باشگاه‌ها را از وابستگی مالی نجات دهند و هواداران را به بازیگران فعال تبدیل کنند، اما در عمل بیشتر به ابزار بازاریابی و سفته‌بازی بدل شدند.
با این حال، نباید آن را شکست‌خورده دانست. این پدیده نشان داد که فناوری بلاک‌چین چگونه می‌تواند رابطه سنتی بین باشگاه و هوادار را بازتعریف کند. اگر شفافیت، آموزش مالی و قوانین حمایتی شکل بگیرد، Fan Token می‌تواند در آینده دوباره به زمین بازی اقتصاد ورزش بازگردد، این بار نه به‌عنوان هیجان رمزارزی، بلکه به‌عنوان پل واقعی میان هوادار و باشگاه.
ارسال نظر