به گزارش خبرنگار ایراسین، روز یکشنبه در مجلس شورای اسلامی مصوبه جدیدی به میان آمد که شاید در آینده منجر به تغییر و تحول بسیار بزرگی در ورزش و به‌خصوص فوتبال ایران شود؛ به این ترتیب که پخش مسابقات ورزشی از انحصار خارج شده و صدا و سیما در آینده تنها مصرف‌کننده محتوا خواهد بود. البته در ایران چنین قوانینی با چالش‌های متفاوتی همراه خواهد بود، اما این مسئله می‌تواند سرآغاز فصل جدیدی در مسابقات باشد و باشگاه‌های بزرگ را از بدهی‌های کلان، رها سازد. در ادامه این مطلب ماجرای تخصیص حق پخش به باشگاه‌های اروپایی که منجر به پولدارتر شدن آن‌ها شد را مرور خواهیم کرد و در نهایت بررسی خواهیم کرد که آیا مدل خارجی در ایران جواب خواهد داد یا خیر.

ثبات در درآمد انگلیسی‌ها

۲ سال پیش لیگ برتر انگلیس با انعقاد قراردادی تازه، حق پخش تلویزیونی رقابت‌های خود در بازار داخلی را به دو شبکه اسکای اسپورتس و تی‌ان‌تی اسپورتس واگذار کرد. این قرارداد ۴ ساله که ارزش آن به ۶.۷ میلیارد پوند می‌رسد، از ابتدای فصل ۲۰۲۶-۲۰۲۵ اجرایی خواهد شد.

آخرین قرارداد علاوه بر آنکه یک سال طولانی‌تر از توافق قبلی است، از نظر مالی نیز حدود ۴ درصد رشد ارزش داشته است.

طبق مفاد این قرارداد، اسکای با خرید چهار بسته از پنج بسته پیشنهادی، امتیاز پخش حداقل ۲۱۵ مسابقه را به دست آورده است. در مقابل، تی‌ان‌تی اسپورتس مسئولیت پخش حداقل ۵۲ دیدار را بر عهده خواهد داشت. بدین ترتیب این دو شبکه در مجموع بیش از ۷۰ درصد از ۳۸۰ مسابقه فصل لیگ برتر را به صورت زنده نمایش می‌دهند.

در کنار این دو، شبکه بی‌بی‌سی همچنان حق پخش خلاصه و صحنه‌های مهم بازی‌ها را در برنامه مشهور «Match of the Day» حفظ کرده و به سنت همیشگی خود ادامه خواهد داد.

این قرارداد منجر شد تا سالیانه حدود ۲ میلیارد یورو (بیش از ۱.۷ میلیارد پوند) برای باشگاه‌های لیگ برتر کنار گذاشته شود و انگلیسی‌ها بیش از پیش پولدار شوند.

در طول سی سال اخیر، ارزش حقوق پخش تلویزیونی لیگ برتر در بازار داخلی بریتانیا همواره مسیری صعودی را طی کرده است. اکنون با قرارداد تازه، هم لیگ و هم باشگاه‌ها تا پایان فصل ۲۰۲۹ از بابت مهم‌ترین و باثبات‌ترین منبع درآمدی خود، یعنی حق پخش، از اطمینان و ثبات بیشتری برخوردار شده‌اند.

درآمد آلمان نصف انگلیس

بوندس‌لیگای آلمان پس از لیگ برتر انگلیس دومین لیگ پردرآمد اروپا در حوزه فروش حق پخش داخلی به شمار می‌رود. سازمان لیگ فوتبال آلمان سالانه حدود ۱.۱ میلیارد یورو از محل این قرارداد درآمد دارد؛ یعنی چیزی در حدود نصف ارزش قرارداد تازه لیگ برتر.

البته این قرارداد در سال ۲۰۲۱ منعقد شد و تا پایان فصل ۲۰۲۵-۲۰۲۴ اعتبار داشت. از قرارداد تازه اطلاعات جدیدی در دسترس نیست، اما به احتمال فراوان رشد داشته است.

بیشترین سهم پخش زنده مسابقات بوندس‌لیگا در اختیار اسکای و پلتفرم استریم ورزشی دازن (DAZN) است که هر دو بر پایه اشتراک فعالیت می‌کنند. اسکای حق پخش حدود ۲۰۰ مسابقه شنبه‌ها را دارد و دازون نیز ۱۰۶ بازی جمعه‌ها و یکشنبه‌ها را پخش می‌کند. قرارداد با دازون در زمان خود بزرگ‌ترین توافق یک لیگ اروپایی با یک سرویس اینترنتی محسوب می‌شد. در کنار این‌ها، شبکه رایگان ProSiebenSat.۱ نیز تنها ۹ مسابقه را زنده نمایش می‌دهد.

با این حال، کارشناسان بعید می‌دانند در مزایده پیشِ‌رو درآمد بیشتری نصیب بوندس‌لیگا شود؛ چرا که بازار پخش تلویزیونی آلمان از رقابت کمتری نسبت به بریتانیا برخوردار است. به باور تحلیلگران، با وجود جایگاه بوندس‌لیگا به‌عنوان پرهوادارترین لیگ فوتبال جهان، جمعیت ۸۵ میلیونی آلمان و اقتصاد قدرتمند این کشور، حقوق پخش تلویزیونی بوندس‌لیگا همچنان کمتر از ارزش واقعی بازار برآورد می‌شود.

قرارداد لالیگا کوچک‌تر از اسم بزرگش

لالیگا در حال حاضر در دومین فصل از قرارداد پنج ساله خود با DAZN و Movistar، متعلق به شرکت مخابراتی اسپانیایی Telefónica، قرار دارد. این توافق که ارزشی معادل ۴.۹۵ میلیارد یورو دارد، از فصل ۲۰۲۳-۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷-۲۰۲۶ اعتبار دارد و طولانی‌ترین قرارداد فروش حق پخش داخلی تاریخ اسپانیا محسوب می‌شود.

با این قرارداد، درآمد سالانه لالیگا از محل فروش حقوق پخش در بازار داخلی از ۹۸۰ میلیون یورو به ۹۹۰ میلیون یورو افزایش یافت و بدین ترتیب این لیگ به مرز یک میلیارد یورو نزدیک شد.

با این حال، کوچکی بازار اسپانیا نسبت به کشورهای بزرگی مانند بریتانیا، آلمان، فرانسه و ایتالیا و همچنین محدودیت گستردگی شبکه‌های پولی تلویزیونی، لالیگا را در رقابت با سایر لیگ‌های اروپایی با محدودیت جدی مواجه کرده است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند که افزایش چشمگیر درآمد حق پخش در دوره‌های بعدی چندان محتمل نیست.

قرارداد جدید در ایتالیا پس از جنجال‌ها

سری‌آ ایتالیا سرانجام پس از بحث و انتقادات گسترده، قرارداد جدید فروش حق پخش تلویزیونی خود با اسکای ایتالیا و DAZN را تأیید کرد. این توافق پنج ساله از فصل ۲۰۲۵-۲۰۲۴ آغاز می‌شود و ارزش کل آن ۴.۵ میلیارد یورو است، که نسبت به قرارداد قبلی با مبلغ ۴.۸ میلیارد یورو کاهش یافته است. در چارچوب این قرارداد، DAZN سالانه ۷۰۰ میلیون یورو برای پخش مستقیم ۲۶۶ مسابقه و اسکای نیز ۲۰۰ میلیون یورو برای پخش ۱۱۴ بازی از مجموع ۳۸۰ دیدار فصل پرداخت خواهد کرد.

این کاهش درآمد سالانه لیگ از محل حق پخش به ۹۰۰ میلیون یورو، واکنش برخی از باشگاه‌ها و رسانه‌ها را به دنبال داشت. مشکل سری‌آ در افزایش درآمد حق پخش داخلی، با وجود ظرفیت بالقوه بازار، ناشی از ترکیبی از عواملی است؛ از جمله رسوایی‌ها و مشکلات چند سال گذشته که جذابیت محصول رسانه‌ای لیگ را کاهش داده و همچنین تعداد محدود شبکه‌های پرقدرت پولی در مقایسه با بازارهای بزرگ‌تر بریتانیا و آلمان.

ارزش پایین حق پخش فرانسه

در میان پنج لیگ بزرگ اروپا، لیگ یک فرانسه ضعیف‌ترین وضعیت را در زمینه فروش حقوق پخش داخلی دارد. هدف لیگ فرانسه رسیدن به درآمد سالانه یک میلیارد یورو از محل پخش داخلی و بین‌المللی بود، اما برخلاف سایر لیگ‌های بزرگ که این دو بازار را جداگانه مدیریت می‌کنند، لیگ فرانسه همچنان آنها را در یک بسته می‌فروشد.

گران‌ترین بسته شامل دو بازی مهم هر هفته و یک بازی چهارم با قیمت ۵۳۰ میلیون یورو و بسته دوم شامل شش بازی باقی‌مانده با قیمت ۲۷۰ میلیون یورو عرضه شده بود. انتظار می‌رفت آمازون پرایم و کانال پلوس با رقابت شبکه‌هایی مثل beIN Sports، DAZN و حتی سرویس اینترنتی اپل، مزایده را داغ کنند، اما پیشنهادات ارائه شده نتوانست انتظارات لیگ را برآورده کند و کانال پلوس هم از شرکت در رقابت خودداری کرد.

این شکست تازه، پس از لغو ناگهانی قرارداد چهار ساله با Mediapro، که قرار بود سالانه ۸۱۴ میلیون یورو پرداخت کند، ناکامی دیگری برای لیگ محسوب می‌شود.

در حال حاضر، آمازون هشت بازی و کانال پلاس دو بازی را پخش می‌کنند؛ با این حال، کارشناسان معتقدند ارزش واقعی حقوق پخش لیگ یک فرانسه بسیار بالاتر از ارقام فعلی است و برآورد سازمان لیگ در مزایده جدید بیش از حد خوش‌بینانه بوده است.

رقابت بر سر گرفتن حق پخش

اگرچه سال‌های گذشته هم ماجرای حق پخش و درآمدن آن از انحصار صداوسیما مطرح شده بود، اما به نظر می‌رسد این مرتبه قضیه جدی‌تر از چیزی‌ست که تصور کنیم. با این تصور که حق پخش به مرحله اجرایی برسد، سؤال‌های بسیاری پیش خواهد آمد.

اولین اتفاق رقابت پلتفرم‌های آنلاین برای گرفتن حق پخش تیم‌های پرطرفدارتر مثل پرسپولیس و استقلال در تهران، سپاهان در اصفهان و تراکتور در تبریز خواهد بود. شاید حتی خود صداوسیما با سیستمی جدید (مثلاً در قالب همکاری با تلوبیون) وارد جریان شود و تأمین‌کننده اصلی مسابقات باشد، همانطور که سالیان سال بوده است. پلتفرم‌های خصوصی که از ابتدا تمرکزشان روی فیلم و سریال بوده، حالا می‌توانند خودشان را بیش از پیش در عرصه ورزش محک بزنند.

تلوبیون، فیلیمو، نماوا، فیلم‌نت، لنز و … همگی نیم‌نگاهی به گرفتن حق پخش خواهند داشت. از آن‌سو مدل قراردادی که برای حق پخش در نظر گرفته می‌شود هم خودش یک بحث مجزاست.

مدل پکیجی و سردرگمی مخاطب!

شاید انگلیس نشویم، اما احتمالاً فرانسه خواهیم شد!

در صورتی که حق پخش به صورت «پکیج» در اختیار پلتفرم‌ها قرار بگیرد، رقابت جدی آغاز خواهد شد و هر هفته شاید پخش دیدارهای لیگ برتر ایران از پلتفرم‌های گوناگون خواهیم بود. اگر مجلس می‌خواهد چنین آشفتگی‌ای پیش نیاید، باید یک یا دو پلتفرم خاص را تأیید صلاحیت کند تا مثل دیدارهای اروپایی فقط آن‌ها انحصار پخش بازی‌ها را برعهده داشته باشند. مدلی که البته دور از انتظار و اجرای آن هم سخت نیست، اما مزایده‌اش خبرساز خواهد شد.

اختلاف طبقاتی در لیگ برتر

بی‌شک همه می‌دانیم که در فوتبال ایران کمی اختلاف طبقاتی وجود دارد؛ بسیاری از تیم‌ها کم‌طرفدار و شاید حتی بدون طرفدار (!) هستند و از ماجرای حق پخش چیزی عایدشان نخواهد شد. در واقع فوتبال ایران به سمتی خواهد رفت که تیم‌های پرطرفدار که بازار حق پخش برای آن‌ها تعریف شده، می‌توانند پولدارتر و پولدارتر شوند، اما تیم‌هایی که مخاطبی ندارند، در شرایط جدید حرفی برای گفتن نخواهند داشت.

باید در آینده ببینیم که حق پخش فقط به سود تیم‌هایی مثل پرسپولیس، استقلال، سپاهان و تراکتور خواهد بود یا چاره‌ای برای تیم‌های کم‌مخاطب که قطعاً حق پخش مسابقات‌شان مشتری چندانی هم ندارد، می‌اندیشند.