به گزارش ایراسین، بحران انرژی برق در ایران در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد کشور تبدیل شده است. افزایش مصرف به‌ویژه در فصل‌های اوج، در حالی رخ داده که ظرفیت نیروگاهی متناسب با این رشد توسعه نیافته است. نتیجه این روند، شکل‌گیری شکاف جدی میان تولید و مصرف برق است. شکافی که نه‌تنها صنایع کشور را با توقف تولید مواجه می‌کند، بلکه امنیت انرژی خانوارها و توسعه اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

بر اساس آمارهای رسمی، ایران در سال‌های گذشته همواره با فاصله‌ای میان تولید و مصرف برق مواجه بوده است، اما این شکاف در سال‌های اخیر روندی صعودی به خود گرفته است. به گفته کارشناسان، در سال گذشته فاصله‌ای در حدود ۴ تا ۵ هزار مگاوات وجود داشت، اما در اوج مصرف به بیش از ۱۸ هزار مگاوات رسید. پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد در صورت تداوم وضعیت فعلی، این شکاف در سال‌های آینده افزایش بیشتری خواهد یافت.

ریشه این بحران کجاست؟

‌یکی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت، کاهش شدید سرمایه‌گذاری در بخش تولید برق است. طی سال‌های گذشته دولت به‌عنوان متولی اصلی ساخت نیروگاه، بخش عمده‌ای از منابع خود را صرف مدیریت کوتاه‌مدت و پرداخت یارانه‌های سنگین انرژی کرده و کمتر به توسعه ظرفیت‌های جدید پرداخته است. از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز به دلیل نبود قراردادهای شفاف و عدم تضمین بازگشت سرمایه، رغبت چندانی برای ورود به این حوزه نداشته است. تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که حل بحران انرژی بدون اتکا به سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست. در ایران نیز حدود ۶۵ درصد ظرفیت نیروگاهی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط بخش غیردولتی اداره می‌شود، اما به دلیل سیاستگذاری‌های محدودکننده این ظرفیت بالفعل نشده است.

بخش خصوصی آماده ورود است

‌حمیدرضا صالحی، نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفت‌وگو با ایراسین با اشاره به روند رو به افزایش فاصله تولید و مصرف برق اظهار کرد: این شکاف در سال گذشته از حدود چهار تا پنج هزار مگاوات آغاز شد و در نهایت به حدود ۱۸ هزار مگاوات رسید. پیش‌بینی وزارت نیرو نیز برای سال جاری حدود ۲۴ هزار مگاوات بود. بخشی از مدیریت این شرایط از طریق واردات از کشورهای همسایه مانند پاکستان و افغانستان انجام شد، اما این ارقام به هیچ عنوان پاسخگوی نیاز ایران بزرگ امروز نیست.

وی با اشاره به حجم کم صادرات برق به کشورهای همسایه به ویژه عراق افزود: حجم صادرات برق ما بسیار ناچیز است و حتی به ۲ هزار مگاوات نیز نمی‌رسد. این در حالی است که فاصله میان تولید و مصرف برق عدد بسیار بزرگی است.

نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران با بیان اینکه در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری جدی در ساخت نیروگاه صورت نگرفته است، گفت: ساخت نیروگاه‌ها عمدتاً در اختیار دولت بوده و بخش خصوصی امکان ورود نداشته است. البته این در حالی است که اکنون حدود ۶۵ درصد ظرفیت نیروگاهی کشور در اختیار غیردولتی‌ها است، اما متأسفانه سیاستگذاری‌ها اجازه فعال‌سازی این ظرفیت را نداده است.

صالحی با تاکید بر اینکه حل بحران برق بدون حضور بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست، بیان کرد: دولت باید از تصدی‌گری فاصله گیرد و اجازه دهد بخش خصوصی با انعقاد قراردادهای تجاری وارد میدان شود. بخش خصوصی آمادگی دارد در حوزه توسعه نیروگاه‌ها، تولید و حتی صادرات و واردات برق وارد شود. دولت باید حداقل قراردادهای تجاری انرژی را به بخش خصوصی واگذار کند تا صنایع بزرگ بتوانند با نیروگاه‌ها قرارداد مستقیم ببندند.

وی تصریح کرد: اگر این مسیر طی شود، درآمد ناشی از فروش برق به توسعه نیروگاه‌های جدید اختصاص خواهد یافت و کشور در آینده می‌تواند فاصله تولید و مصرف را کاهش داده و حتی به صفر برساند.

بحران برق در ایران نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاهی است. اگرچه واردات از کشورهای همسایه در کوتاه‌مدت بخشی از مشکل را پوشش داده اما راه‌حل پایدار در گرو تقویت بخش خصوصی و اصلاح سیاست‌های انرژی کشور است. در غیر این صورت، شکاف میان تولید و مصرف نه‌تنها بر اقتصاد ملی فشار وارد می‌کند، بلکه آینده توسعه صنعتی ایران را نیز با تهدیدی جدی روبه‌رو خواهد ساخت.