به گزارش خبرنگار ایراسین، بورس انرژی ایران، که سال‌ها تلاش کرده جایگاه خود را به‌عنوان بازاری شفاف برای فرآورده‌های نفتی تثبیت کند، اکنون اعلام کرده که آماده عرضه بنزین سوپر وارداتی در رینگ بین‌الملل است. اقدامی که به ظاهر فنی و محدود به چند معامله خاص به نظر می‌رسد، اما در واقع حامل پیام‌های اقتصادی و سیاسی مهمی است.

این آمادگی بر پایه ابلاغ شیوه‌نامه تأمین و توزیع بنزین سوپر از سوی وزارت نفت در اواخر سال گذشته شکل گرفته است؛ شیوه‌نامه‌ای که بستر حقوقی و اجرایی لازم را برای ورود این فرآورده استراتژیک به بازار فیزیکی بورس انرژی فراهم کرده است. بر اساس این دستورالعمل، معامله این فرآورده استراتژیک باید در بستری صورت گیرد که هم شفافیت را تضمین کند، هم رقابت‌پذیری را افزایش دهد و هم امکان رصد لحظه‌ای جریان خرید و فروش را برای نهادهای نظارتی فراهم آورد.

در شیوه‌نامه جدید، «بنزین سوپر» با رعایت استاندارد یورو ۵، استاندارد ملی ۲۲۹۲۰ و حداقل عدد اکتان ۹۵، تحت عنوان «بنزین ویژه» تعریف شده است. صدور مجوز واردات و توزیع این فرآورده به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی سپرده شده و صرفاً برای اشخاص حقوقی واجد شرایطی صادر می‌شود که درخواست خود را از طریق درگاه ملی مجوزها ثبت کنند. طبق این دستورالعمل، متقاضیان واردات باید دست‌کم سه سال سابقه فعالیت در یکی از حوزه‌های صادرات، واردات، تولید یا توزیع فرآورده‌های نفتی داشته باشند. همچنین دریافت مجوز توزیع مستلزم انعقاد قرارداد معتبر با شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در زمینه مدیریت زنجیره تأمین و توزیع است.

‌ چرا این موضوع اهمیت دارد؟

نخست به دلیل شفافیت. بازار سوخت ایران در سال‌های اخیر به واسطه یارانه‌های سنگین و سازوکارهای غیررسمی، بستری حاصلخیز برای رانت و واسطه‌گری بوده است. انتقال معاملات بنزین سوپر به بورس انرژی می‌تواند بخشی از این معادله را تغییر دهد. دوم، جلوگیری از رانت. وقتی معاملات در فضای رقابتی و تحت نظارت انجام شود، حاشیه‌های غیرشفاف برای توزیع محدودتر خواهد شد. سوم، به لحاظ ارزآوری. حضور بنزین سوپر، یعنی امکان عرضه به مشتریان خارجی و جذب منابع ارزی تازه، در زمانی که کشور با فشارهای ارزی دست‌به‌گریبان است.

تجربه جهانی نشان می‌دهد، پلتفرم‌های معاملاتی کالاهای استراتژیک، به‌ویژه در حوزه انرژی، تنها محل معامله نیستند؛ آن‌ها ابزار سیاست‌گذاری‌اند. همان‌طور که بورس دبی در حوزه سوخت هوایی یا بورس سنگاپور در بازار LNG نقشی فراتر از دادوستد ایفا کرده‌اند، بورس انرژی ایران هم می‌تواند به تدریج به سکوی سیاست‌گذاری منطقه‌ای بدل شود.

با این همه، پرسش‌های جدی باقی است: آیا زیرساخت‌های فنی و حقوقی بورس انرژی برای مدیریت حجم بزرگ معاملات و حضور بازیگران خارجی کافی است؟ آیا سیاست‌گذاران اراده لازم برای مقاومت در برابر ذی‌نفعانی که از رانت‌های پیشین سود می‌بردند را دارند؟ و مهم‌تر از همه، آیا این اقدام نقطه آغاز اصلاحی بزرگ‌تر در بازار فرآورده‌های نفتی ایران خواهد بود یا صرفاً تجربه‌ای محدود در یک رینگ خاص باقی می‌ماند؟

پاسخ به این پرسش‌ها، آینده نقش بورس انرژی را در اقتصاد ایران تعیین خواهد کرد. اما آنچه مسلم است، ورود بنزین سوپر به رینگ بین‌الملل دیگر یک خبر روزمره نیست؛ این روایتی است از تلاش برای بازآفرینی شفافیت در بازاری که سال‌ها در هاله‌ای از ابهام فرو رفته بود.