به گزارش ایراسین به نقل از ایرنا، واژه «شهروند خبرنگار» رفته رفته پس از ظهور فضای مجازی و افزایش سرعت انتقال اطلاعات خلق و به افرادی اطلاق شد که به عنوان خبرنگار حرفه‌ای کار نمی‌کنند، اما به‌طور غیررسمی از طریق رسانه‌های اجتماعی یا دیگر پلتفرم‌ها اخبار و اطلاعات را به اشتراک می‌گذارند.

شهروند خبرنگار اکنون در همه دنیا وجود دارد و در مواردی منجر به طرح موضوع، مشکلات و آسیب‌ها شده است، مانند کاستی‌هایی که در خدمت‌رسانی به افراد خاص وجود دارد، یا کمک به بیماران نیازمند و افراد بی بضاعت، طرح یک مساله عمرانی و یا حتی اخطار در خصوص موارد مختلف، که منجر به واکنش مسئولان و رفع مشکل و خطر می‌شود.

در شرایط عادی و غیر بحرانی، شهروند خبرنگار می‌تواند به سرعت اطلاعات را از محل اتفاقات انتقال و با تنوع روایت‌ها، دیدگاه‌ها و تجربیات مختلفی را به اشتراک بگذارد که ممکن است توسط رسانه‌های رسمی نادیده گرفته شود.

اما فعالیت شهروند خبرنگار در شرایط جنگی بسیار متفاوت است، در مواردی شهروند خبرنگاران صحنه‌های واقعی و وضعیت مردم در مناطق جنگی را به تصویر می‌کشد و صدای آنها را به گوش جهانیان می‌رساند، اما جنبه‌های منفی این پدیده اجتماعی بسیار بیشتر است.

شاید شهروند خبرنگاران بتوانند در موارد خاص، خلأ اطلاعاتی مناطق جنگی را پر کنند، اما نبود آموزش، بی طرفی و پشتیبانی حرفه‌ای، خطراتی برای آنها و کشور به همراه دارد.

تشویش اطلاعاتی، خطر امنیتی و نبود اعتبار و استانداردهای حرفه‌ای در شرایط جنگی، فعالیت شهروند خبرنگار را به چالش می‌کشد، چراکه در زمان جنگ، ممکن است اطلاعات نادرست یا شایعات توسط شهروند خبرنگار به سرعت تولید و توسط دیگران بازنشر شود که می‌تواند به ترس و اضطراب عمومی منجر شود.

همچنین شهروند خبرنگاران ممکن است خود را در معرض خطرات زیادی قرار دهند، بویژه اگر از مناطق جنگی گزارش دهند و به صورت مستقیم در خطر قرار بگیرند و یا اینکه با تصاویر و اطلاعاتی که منتشر می‌کنند جان دیگران را به خطر بیندازند.

ممکن است اطلاعات تولید شده توسط شهروند خبرنگاران به تأیید و ویرایش دقیق نرسد، در نتیجه ممکن است به قضاوت غلط عمومی، ایجاد تشویش، ناامنی و ترس منجر شود که در چنین شرایط حساسی، فعالیت غیرحرفه ای می‌تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد.

خطرآفرینی برای امنیت داخلی و ملی

شهروند خبرنگاران معمولاً آموزش‌های رسانه‌ای و امنیتی ندیده اند و انتشار اطلاعات نادرست یا تحریف‌شده توسط آنها به دلیل عدم تسلط بر اصول اعتبارسنجی منابع، منجر به انتشار شایعات یا اخبار جعلی می‌شود.

همچنین احساسات شخصی، وابستگی‌های قومی، مذهبی یا فشار روانی جنگ می‌تواند بر بی‌طرفی محتوای تولیدی آنها اثر بگذارد که این اطلاعات نادرست ممکن است به تشویش اذهان عمومی یا حتی تحریک خشونت‌های بیشتر بینجامد.

از پیامدهای منفی امنیتی ملی نیز نباید به راحتی گذشت، چون انتشار ناخواسته جزئیات حساس مانند موقعیت نیروهای خودی و استراتژی‌های نظامی می‌تواند توسط دشمن مورد سوءاستفاده قرار گیرد و حتی در مواردی با افشای ناآگاهانه عملیات یا موقعیت نیروهای نظامی و دفاعی، سازوکارهای سانسور جنگی نقض شود.

تشدید بحران‌های انسانی

همچنین انتشار تصاویر خشونت بار بدون رعایت حریم خصوصی قربانیان یا ملاحظات اخلاقی توسط شهروند خبرنگاران موجب باز آزمایی آسیب‌ها می‌شود و گزارش‌های غیرمسئولانه و هیجانی آنها ممکن است هراس عمومی را افزایش داده یا مانع کمک رسانی به مناطق بحرانی شود.

امین جعفری از فعالان رسانه‌ای و کارشناس این حوزه معتقد است: اطلاق شهروند خبر رسان به جای شهروند خبرنگار صحیح‌تر است، چراکه این افراد آموزش و اصول اولیه مورد نیاز یک خبرنگار را فرا نگرفته اند.

وی می‌گوید: وجود این افراد یک دغدغه و آسیب است و همانطور که می‌شود به عنوان یک فرصت در شرایط عادی از آن استفاده کرد، به دلیل نبود آگاهی و آموزش‌های لازم در شرایط جنگی قابل بررسی است.

جعفری افزود: به شخصه کلمه شهروند خبرنگار را از اول نپذیرفته ام، چراکه خبرنگار آموزش لازم، اصول و فنون خبرنویسی و معیارهای خبر را می‌داند و به کار می‌گیرد، اما فردی که با ارزش‌های خبری بیگانه و تنها با دانش خود نسبت به تولید یک محتوای اطلاعاتی اقدام کند، خبرنگار نیست.

وی تصریح کرد: افرادی که بدون داشتن شاخصه‌های خبرنگاری تنها از یک اتفاق تولید محتوا، بازنشر و ارسال می‌کنند، خبررسان هستند نه خبرنگار، بنابراین لفظ خبرنگار شهروند درست نیست و به این اقدام وجه می‌بخشد.

این دکترای حوزه رسانه ادامه داد: خبررسان بدون آموزش و آگاهی و نادانسته از واقعه‌ای فیلم می‌گیرد و انتشار می‌دهد به عنوان مثال در روزهای اخیر خیلی از شهروندان که درپشت بام‌ها تصویر می‌گیرند و همزمان صحبت می‌کنند، ناخواسته موقعیت‌های تصویری و اطلاعاتی را به دشمن می‌دهند چون دوست دارند روایت اول از طرف آنها منتشر شود، در حالی که یک خبرنگار آموزش دیده چنین اقدامی نمی‌کند.

ضریب بخشی به تحرکات دشمن

جعفری اظهار داشت: در صورتیکه محتوای تولید شده توسط آنها آنقدر دست به دست و بازنشر می‌شود که معلوم نیست او روایت اول بوده اما شائبه آن مطلب یا اطلاعاتی که به دشمن می‌دهد، ماندگار و فراگیر می‌شود.

وی گفت: در شرایط جنگی، شهروند خبرنگار، ناخواسته یا آگاهانه به تحرکات و اقدامات دشمن ضریب می‌بخشد و به عنوان مثال با تولید محتوای بدون منابع موثق خبری و اطلاعاتی از یک حادثه یا انفجار ناچیز، دستاورد و اقدامات جناح داخل را کمرنگ می‌کند و گاه زیر سوال می‌برد.

وی تاکید کرد: مردم نیز باید دروازه بانی خبر را در این شرایط بدانند و بعد دیدن و شنیدن هر مطلبی در فضای مجازی، آن را ارسال نکنند، چراکه بازنشر گسترده مطالب بدون منبع و نادرست، به امنیت روانی جامعه آسیب می‌زند.

چه باید کرد؟

اگر فردی صحنه‌ای از حملات دشمن، خرابی‌ها، خرابکاری و یا موارد مشابه را دید بلافاصله با شماره‌های اطلاعاتی نظیر ۱۱۰، ۱۱۳ و ۱۱۴ تماس بگیرد و در صورت تصویربرداری از نشر آن در فضای عمومی و مجازی خودداری و آنها را در اختیار مسؤولان و منابع امنیتی قرار دهد.

مردم نیز باید تنها محتواهای تولید شده توسط رسانه‌های معتبر از جمله خبرگزاری‌ها را بازنشر داده و از انتشار مطالبی بدون منبع موثق خودداری کنند، کمی بیاندیشیم، یا یک مزدور با هدف و یا یک فرد ناآگاه این مطالب جنگی و حواشی را تولید کرده اند و ما غافل از تبعات منفی هر دو اقدام، عامل بازنشر آن می‌شویم.

جنبه روانی را هم نباید فراموش کرد دیدن صحنه‌های خشونت بار برای خبرنگاران حرفه ای هم آسیب زاست، بنابراین این سوال مطرح می‌شود، آیا انتشار بعضی تصاویر خشونت آمیز توسط مردم یا همان شهروند خبرنگار واقعاً به اطلاع رسانی کمک یا فقط رنج آسیب دیدگان و اضطراب عموم را بیشتر می‌کند؟

باید بپذیریم در شرایط جنگی تولید محتوا و اخبار بر عهده رسانه‌های معتبر است و ما اگر می‌خواهیم در این بحبوحه کمک کننده باشیم تنها باید مطالب تولیدی توسط رسانه‌های معتبر و شناسنامه دار را بازنشر دهیم و به مطالب فاقد منبع معتبر اعتماد نکنیم.