به گزارش ایراسین به نقل از ایرنا، آزاده اخوان افزود: اصفهان با حدود سه هزار گونه گیاهی، یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از نظر تنوع زیستی است.
وی گفت: این تنوع به‌دلیل گستره وسیع اقلیم‌ها و زیستگاه‌ها از ارتفاعات زاگرس تا مناطق بیابانی حاصل شده است و حدود پانصد گونه از این گیاهان اندمیک (بومی اصفهان) هستند که ۴۰ گونه آن فقط در اصفهان می‌رویند.
اخوان با اشاره به طرح‌های پژوهشی متعدد و مقالات علمی منتشر شده توسط اعضای هیئت علمی و محققان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان گفت: پوشش گیاهی استان در نواحی متعددی از جمله «کوه هشتاد»، «دالانکوه»، «مارشنان»، «گلستانکوه»، «قمیشلو»، «موته»، مناطق نیمه بیابانی شرق استان و بسیاری از مناطق دیگر مورد مطالعه قرار گرفته و مستند شده است.
وی تاکید کرد: این پژوهش‌ها نقش مهمی در شناسایی دقیق ترکیب گونه‌ای، پراکنش گیاهان بومی و تحلیل وضعیت حفاظتی آن‌ها داشته و این مرکز نقش کلیدی در شناخت و حفاظت از تنوع زیستی گیاهی استان ایفا کرده است.
تحقیقات علمی، پایه حفاظت از گیاهان نادر
این محقق اصفهانی توضیح داد: از میان حدود هشت هزار و ۵۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده در ایران، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد آن‌ها اندمیک (بومی ایران) هستند که نزدیک به پانصد گونه اندمیک ایران در استان اصفهان وجود دارند.
اخوان توضیح داد: از این تعداد حدود ۴۰ گونه به صورت انحصاری در این استان رویش داشته و در هیچ نقطه دیگری از کشور یا جهان دیده نمی‌شوند.
وی گفت: مطالعات ما از طریق پایش‌های میدانی و اجرای طرح‌های مربوط به پوشش گیاهی نشان می‌دهد که مهم‌ترین تهدیدات برای این گونه‌ها شامل چرای مفرط دام، تغییر کاربری اراضی، خشکسالی‌های پی‌درپی، فعالیت‌های معدنی و تخریب زیستگاه‌هاست.
وی اظهار داشت: اگرچه طبیعت‌گردی در نگاه اول به آشنایی بیشتر مردم با طبیعت و افزایش حس مسوولیت‌پذیری کمک می‌کند اما در صورت عدم مدیریت و نظارت کافی می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به پوشش گیاهی و زیستگاه‌های طبیعی استان وارد کند.
وی با بیان اینکه بسیاری از گونه‌های گیاهی نادر اصفهان امروز در معرض تهدید جدی قرار دارند، هشدار داد: طبیعت‌گردی غیرمسوولانه در سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین تهدیدات برای گیاهان اندمیک استان تبدیل شده است.
اخوان یادآور شد: در سال‌های اخیر، حضور گسترده گردشگران در مناطق بکر، به ویژه در فصل‌های پر رفت و آمد مانند بهار، باعث لگدمال شدن گیاهان حساس، تخریب نهال‌ها و آلودگی خاک و همچنین ورود خودروهای آفرود به زیستگاه‌های گیاهی و خروج از مسیرهای مشخص به فرسایش خاک و نابودی ریشه گیاهان منجر شده است.
وی تاکید کرد: طبیعت‌گردی اگر با برنامه‌ریزی همراه نباشد، می‌تواند یکی از عوامل تخریب تدریجی تنوع گیاهی استان باشد.
این پژوهشگر چیدن گل‌ها و گیاهان نادر، کندن بوته‌ها، لگدمال کردن نهال‌ها و روشن کردن آتش در نزدیکی پوشش گیاهی را از مهم‌ترین آسیب‌هایی دانست که طبیعت‌گردان به پوشش گیاهی وارد می‌کنند.
اخوان افزود: برخی افراد به صورت ناآگاهانه، گیاهان دارویی یا خوراکی را از طبیعت جمع‌آوری می‌کنند که باعث از بین رفتن ذخایر وراثتی این گونه‌ها می‌شود.
وی تصریح کرد: این رفتارها اگر ادامه پیدا کند، می‌تواند باعث نابودی تدریجی پوشش گیاهی در مناطق حساس استان شود.
وی همچنین برداشت گیاهان دارویی یا خوراکی بدون نظارت را یکی از تهدیدهای جدی برای بقای گونه‌های گیاهی در طبیعت اعلام کرد و گفت: گونه‌هایی مانند «آویشن»، «بیلهر»، «زرین‌گیاه»، «تره‌کوهی»، «کرفس کوهی»، «کلوس» و «موسیر کوهی» در استان اصفهان به‌صورت سنتی و گاه تجاری برداشت می‌شوند اما افزایش تقاضا و نبود نظام بهره‌برداری پایدار، منجر به برداشت‌های مخرب و ریشه‌کنی شده است که چرخه طبیعی تجدید این گیاهان را مختل کرده و در مواردی جمعیت آن‌ها را به آستانه انقراض رسانده است. برداشت غیر اصولی برخی از این گیاهان در زیستگاه‌های مناطق مختلف مانند «فریدنشهر»، «خوانسار» و «سمیرم» موجب کاهش محسوس تراکم و پراکنش آن‌ها شده است.
اخوان گفت: این مرکز با هدف کاهش فشار بر طبیعت، پیشنهادهایی از جمله کشت گونه‌های دارویی بومی در مزارع، آموزش بهره‌برداران محلی، تدوین الگوهای برداشت پایدار و معرفی مناطق تحت حفاظت را ارائه داده و آمادگی دارد در طراحی دستورالعمل‌های ملی بهره‌برداری اصولی از گیاهان دارویی نقش فعال ایفا کند.
وی نصب تابلوهای هشدار دهنده، توزیع بروشورهای آموزشی و برگزاری کارگاه‌های محیط زیستی برای طبیعت‌گردها و جوامع محلی را از جمله قدامات مهمی دانست که در سال‌های اخیر، در برخی مناطق پرتردد استان اصفهان مانند «سمیرم»، «فریدونشهر» و «گلستانکوه خوانسار» انجام شده است.
اصفهان به پناهگاه گیاهان در خطر انقراض تبدیل می‌شود
اخوان با اشاره به بهره‌گیری از نتایج طرح‌های پژوهشی در حوزه تنوع گیاهی گفت: این مرکز تحقیقاتی اکنون قادر است محتوای آموزشی معتبر و بومی‌سازی شده برای گردشگران، راهنمایان طبیعت‌گردی و محیط بانان تولید و در توسعه اپلیکیشن‌های معرفی گونه‌های حساس، راه‌اندازی پویش‌های عمومی در فضای مجازی و صدا و سیما همکاری کند.
وی گفت: ما با بهره‌گیری از «هرباریومی» (مجموعه‌ای از گیاهان خشک و حفظ شده و اطلاعات مربوط به آن‌ها که برای مطالعات علمی استفاده می‌شود.) معتبر دارای بیش از ۲۰ هزار نمونه گیاهی و بانک ژن فعال، در سال‌های اخیر طرح‌های مختلفی را در زمینه شناسایی، مستندسازی و حفاظت از گونه‌های گیاهی استان به اجرا گذاشته‌ایم.
این محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان طرح جمع‌آوری و ذخیره‌سازی بذر گونه‌های اندمیک ایران در قالب بانک ژن، پروژه‌های بررسی پوشش گیاهی در مناطق حساس استان و مشارکت در تدوین لیست قرمز گیاهان در معرض خطر را از جمله اقدامات کلیدی این مرکز برای جلوگیری از انقراض این گونه‌های گیاهی دانست.
وی به پژوهش‌های انجام شده مرکز در زمینه پرورش و بازکاشت گونه‌های گیاهی در معرض خطر استان اصفهان اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین پروژه‌ها در این زمینه، ایجاد «باغ ایران‌زاد» است که با همکاری شهرداری اصفهان در حال طراحی و اجراست.
اخوان همکاری بین‌نغهادی را پایه اصلی موفقیت در حفاظت از تنوع زیستی اعلام کرد و گفت: این مرکز تحقیقاتی در استان اصفهان نقش فعالی در تعامل با اداره‌کل منابع طبیعی، محیط زیست، شهرداری‌ها و نهادهای گردشگری دارد و از طریق انجام پروژه‌های مشترک در زمینه پایش تنوع زیستی، شناسایی گونه‌های در خطر انقراض، تدوین اطلس‌های پوشش گیاهی، احیای رویشگاه‌ها و تهیه بانک اطلاعات گونه‌های گیاهی، نقش مهمی در تأمین داده‌های علمی و اجرای برنامه‌های حفاظتی ایفا می‌کند.
وی گفت: با توجه به افزایش فشار گردشگری بر طبیعت، نیاز جدی به بازنگری و تقویت قوانین حفاظتی در مناطق گردشگری احساس می‌شود.
اخوان تصریح کرد: قوانین فعلی، برداشت و تخریب گیاهان در طبیعت را ممنوع کرده و برای آن جریمه در نظر گرفته‌اند، اما در عمل، نظارت ضعیف و نبود ضمانت اجرایی کافی باعث تداوم تخریب گونه‌ها شده است.
وی با تاکید بر اینکه ورود بدون راهنما به مناطق حساس باید ممنوع شود گفت: باید برداشت هرگونه گیاه جرم اعلام و جریمه‌ها به روز و بازدارنده‌تر شوند، همچنین لازم است مقررات خاصی برای فصول پرتردد گردشگری (مثل بهار) تدوین تا از آسیب‌های فصلی به پوشش گیاهی جلوگیری شود.
وی گفت: اجرای این قوانین باید با آموزش و فرهنگ‌سازی همراه باشد تا پذیرش عمومی آن افزایش یابد چرا که مردم، به ویژه طبیعت‌گردان، نقش کلیدی در حفاظت از گونه‌های گیاهی بومی دارند.
تنها رد پا جا بگذاریم نه رد تخریب
اخوان تصریح کرد: هر فرد می‌تواند با رعایت اصول ساده‌ای مانند نچیدن گل‌ها و گیاهان، خارج نشدن از مسیرهای مشخص، لگدمال نکردن نهال‌ها، خاموش‌کردن اصولی آتش و خودداری از خرید و فروش گیاهان کنده شده از طبیعت، سهمی مؤثر در حفظ پوشش گیاهی ایفا کند.
وی خطاب به طبیعت گردها گفت: در سفرهایتان به دل طبیعت، فقط رد پا به جا بگذارید، نه رد تخریب.
اخوان تاکید کرد: استان اصفهان با داشتن صدها گونه گیاهی ارزشمند و منحصربه‌فرد، یکی از گنجینه‌های طبیعی کشور است و اگر هر کدام از ما مراقب گلی که می‌چینیم، نهالی که لگد می‌کنیم یا آتشی که روشن می‌کنیم باشیم، می‌توانیم طبیعت را برای آیندگان هم زنده نگه داریم.
اصفهان از پیشتازان صنعت کشاورزی ایران با ۵۶۸ هزار هکتار اراضی (معادل پنج درصد از مساحت استان و سه درصد از اراضی کشاورزی کشور) محسوب می‌شود.
استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد آن معادل حدود ۹.۸ میلیون هکتار را عرصه منابع طبیعی و ملی، حدود ۴۰۳ هزار هکتار را جنگل، ۶ میلیون هکتار را مرتع و سه میلیون هکتار را بیابان تشکیل داده است.
جنگل‌های استان اصفهان بطور عمده در ۲ شهرستان فریدونشهر با ۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار قرار دارد و سرانه جنگل در این منطقه کمتر از ۰.۱ هکتار است اما با وجود سطح کم، تنوع گونه‌ای خوبی (۳۵ گونه درختی و درختچه‌ای) دارد.
ارسال نظر