به گزارش ایراسین، بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، بیش از ۱۰۰ کشور جهان با تداوم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، وابستگی خود به واردات سوخت‌های فسیلی را کاهش داده و در مجموع صدها میلیارد دلار صرفه‌جویی اقتصادی به دست آورده‌اند.

این گزارش نشان می‌دهد کشورهایی مانند بریتانیا، آلمان و شیلی از سال ۲۰۱۰ تاکنون، نیاز خود به واردات زغال‌سنگ و گاز را حدود یک‌سوم کاهش داده‌اند؛ کاهشی که عمدتاً ناشی از توسعه نیروگاه‌های بادی و خورشیدی بوده است. در همین بازه زمانی، دانمارک نیز وابستگی خود به واردات سوخت‌های فسیلی را نزدیک به ۵۰ درصد کاهش داده است.

گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر به این کشورها اجازه داده است که تنها در سال ۲۰۲۳، از واردات حدود ۷۰۰ میلیون تن زغال‌سنگ و ۴۰۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی جلوگیری کنند؛ رقمی که معادل حدود ۱۰ درصد از مصرف جهانی این دو سوخت فسیلی است. به گفته IEA، این کاهش واردات موجب شده کشورهای واردکننده سوخت‌های فسیلی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ بیش از ۱.۳ تریلیون دلار هزینه‌ای را که می‌توانست صرف خرید سوخت از خارج شود، صرفه‌جویی کنند.

کاهش وابستگی؛ دستاورد مستقیم توسعه تجدیدپذیرها

گزارش Renewables 2025 آژانس بین‌المللی انرژی، مزایای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برای سیستم‌های برق در کشورهای وابسته به واردات سوخت‌های فسیلی را به‌صورت کمی بررسی کرده است.

در این گزارش، روند واقعی توسعه تجدیدپذیرها با یک سناریوی فرضی موسوم به «منابع کمِ تجدیدپذیر» مقایسه شده است؛ سناریویی که در آن، پس از سال ۲۰۱۰، هیچ توسعه‌ای در نیروگاه‌های بادی، خورشیدی و سایر تجدیدپذیرهای غیرآبی صورت نمی‌گرفت.

برخلاف این سناریوی فرضی، جهان در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ حدود ۲۵۰۰ گیگاوات ظرفیت جدید انرژی تجدیدپذیر غیرآبی اضافه کرده است؛ ظرفیتی که بنا بر اعلام IEA، از کل ظرفیت تولید برق اتحادیه اروپا و ایالات متحده در سال ۲۰۲۳، از همه منابع انرژی، بیشتر است. حدود ۸۰ درصد از این ظرفیت جدید در کشورهایی ساخته شده که برای تولید برق به واردات زغال‌سنگ و گاز متکی هستند.

تجدیدپذیرها؛ عامل اصلی کاهش واردات سوخت

داده‌های این گزارش نشان می‌دهد ۳۱ کشور واردکننده خالص زغال‌سنگ و گاز طی یک دوره ۱۳ ساله، به‌واسطه توسعه انرژی‌های بادی، خورشیدی و سایر منابع تجدیدپذیر، وابستگی خود به واردات سوخت‌های فسیلی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده‌اند.

این روند نشان می‌دهد انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها ابزاری برای کاهش انتشار کربن، بلکه اهرم کلیدی امنیت انرژی و کاهش هزینه‌های ارزی برای کشورهای وابسته به واردات سوخت‌های فسیلی به شمار می‌روند.

بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، سهم برق تولیدی وابسته به واردات سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۲۳ در ۳۱ کشوری که واردکننده خالص زغال‌سنگ و گاز هستند، به‌طور محسوسی کاهش یافته است. این آمار، وضعیت واقعی سال ۲۰۲۳ را با سناریوی فرضی «منابع کمِ انرژی تجدیدپذیر» IEA مقایسه می‌کند؛ سناریویی که در آن توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر (به‌جز برق‌آبی) پس از سال ۲۰۱۰ متوقف شده بود.

در مجموع، IEA شناسایی کرده است که ۱۰۷ کشور جهان وابستگی خود به واردات سوخت‌های فسیلی برای تولید برق را کاهش داده‌اند؛ کاهشی که دست‌کم بخشی از آن ناشی از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر غیرآبی بوده است. از میان این کشورها، ۳۸ کشور سهم برق تولیدی از زغال‌سنگ و گاز وارداتی را بیش از ۱۰ واحد درصد کاهش داده‌اند و ۸ کشور موفق شده‌اند این وابستگی را بیش از ۳۰ واحد درصد کم کنند.

آژانس بین‌المللی انرژی تأکید می‌کند که انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور ذاتی امنیت عرضه انرژی را تقویت می‌کنند، زیرا برق را در داخل کشور تولید می‌کنند و همزمان موجب افزایش تاب‌آوری اقتصادی در کشورهای واردکننده سوخت‌های فسیلی می‌شوند. این مزیت به‌ویژه برای کشورهایی اهمیت دارد که منابع انرژی داخلی آن‌ها محدود یا رو به کاهش است.

بحران اوکراین؛ آزمون واقعی وابستگی انرژی اروپا

IEA به بحران انرژی تشدیدشده در پی حمله روسیه به اوکراین اشاره می‌کند؛ بحرانی که وابستگی کشورهای واردکننده اتحادیه اروپا را در برابر افزایش شدید قیمت سوخت‌های فسیلی آشکار ساخت.

در این میان، کشورهایی مانند بلغارستان، رومانی و فنلاند که به‌طور تاریخی برای تولید برق به گاز روسیه متکی بودند، در سال‌های اخیر با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، وابستگی خود به واردات را تقریباً به صفر رسانده‌اند.

در بریتانیا، جایی که مخالفت‌های سیاسی جناح راست با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش یافته، IEA اعلام می‌کند که وابستگی به برق تولیدشده از سوخت‌های فسیلی وارداتی طی یک دهه از ۴۵ درصد به کمتر از ۲۵ درصد کاهش یافته است؛ کاهشی که عمدتاً به رشد انرژی بادی و خورشیدی نسبت داده می‌شود. به گفته آژانس، اگر این فناوری‌ها توسعه نیافته بودند، بریتانیا اکنون مجبور بود برای تأمین نزدیک به ۶۰ درصد برق خود به واردات سوخت‌های فسیلی متکی باشد.

بر اساس این گزارش، سایر اقتصادهای بزرگ جهان، از جمله چین و اتحادیه اروپا نیز در صورت عدم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ناچار بودند سهم فزاینده‌ای از زغال‌سنگ و گاز مورد نیاز خود را از خارج تأمین کنند.

بهره‌وری بالاتر تجدیدپذیرها در مصرف انرژی

IEA همچنین یادآور می‌شود که جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر با سوخت‌های فسیلی، نه‌تنها وابستگی به واردات را کاهش می‌دهد، بلکه مصرف کل انرژی را نیز کمتر می‌کند؛ زیرا سوخت‌های فسیلی بازده تبدیل پایین‌تری دارند.

به گفته این آژانس، تولید هر یک گیگاوات‌ساعت برق تجدیدپذیر، از نیاز به مصرف ۲ تا ۳ گیگاوات‌ساعت انرژی فسیلی جلوگیری کرده است.

در نهایت، IEA تأکید می‌کند که هزینه‌کرد در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر به‌جای واردات سوخت‌های فسیلی، موجب می‌شود سرمایه بیشتری در اقتصاد داخلی کشورها باقی بماند و از اشتغال محلی حمایت شود؛ موضوعی که اهمیت اقتصادی و اجتماعی گذار انرژی را دوچندان می‌کند.