ایراسین

از آرامکو تا پوسکو

بنگاه‌های بزرگ به مثابه ستون‌های فقرات اقتصادهای ملی عمل می‌کنند. آنها سرمایه‌های عظیم را جذب، مدیریت و تخصیص می‌دهند، فناوری‌ها را توسعه می‌دهند و با ایجاد زنجیره‌های ارزش، اقتصادهای محلی را به بازارهای جهانی پیوند می‌زنند. این گزارش تحلیلی به بررسی نقش بنگاه‌های بزرگ در هدایت سرمایه‌های ملی می‌پردازد و با تمرکز بر دو نمونه برجسته - آرامکو و پوسکو - الگوهای موفقیت و چالش‌های پیش روی بنگاه‌های پیشران را تحلیل می‌کند. این گزارش تاکید دارد، بنگاه‌های بزرگ می‌توانند سرمایه‌های ملی را به گونه‌ای هدایت کنند که هم رشد اقتصادی را تضمین کنند و هم به توسعه پایدار و عادلانه کمک کنند.

بازنویسی قواعد بازی

در قلب بندر رتردام، یکی از شلوغ‌ترین بنادر جهان، کشتی‌های غول‌پیکر حامل سنگ‌آهن و زغال‌سنگ در حال رفت‌وآمدند. اما چیزی در این بندر تغییر کرده است. دیگر خبری از دود غلیظ و اتلاف سوخت نیست. هوش مصنوعی (AI) وارد میدان شده و با بهینه‌سازی مسیر کشتی‌ها، مصرف سوخت را کاهش داده و انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG) را تا ۲۰درصد پایین آورده است. این فقط یک نمونه از انقلابی است که هوش مصنوعی در صنایع سنگین از استخراج معادن تا فولادسازی و لجستیک به راه انداخته است.

زوال نسخه‌های کلیشه‌ای

این گزارش با پرداختن به تجربه کشورهایی چون هند، کره‌جنوبی، عربستان و ترکیه نشان می‌دهد که سیاستگذاری اثربخش در حوزه سرمایه‌گذاری صنعتی، نیازمند راهبردی هوشمند و هدایت‌گر است؛ نه مداخله‌گری مطلق و نه رهاسازی کامل بازار. مسیری که در آن، دولت، بنگاه، بازار و فناوری باید همچون اضلاع یک مثلث توسعه عمل کنند. اگر در سال ۱۴۰۴ هدف، جهش سرمایه‌گذاری در تولید است، سیاستگذاری اقتصادی باید به‌مثابه ماموریتی ملی و نه صرفا هدفی آماری دنبال شود.

بازی پیچیده

فولاد و سنگ‌آهن در ۲۰۲۵، روی لبه تیغ قدم می‌زنند. بازار جهانی زیر فشار کاهش قیمت، مازاد عرضه و سیاست‌های سخت‌گیرانه محیط‌زیستی به تلاطم افتاده است. چین، با ترمز ناگهانی تولید، بازی را پیچیده‌تر کرده؛ غول‌ها یکی‌یکی در حال تجدید آرایش‌اند. آیا این صنعت می‌تواند خود را با مختصات جدید وفق دهد؟ یا موج بعدی ساختارهای قدیمی را در هم خواهد شکست؟

فراتر از سیاست‌صنعتی

مطالعه «فراتر از سیاست صنعتی» نگاهی نو به سیاست صنعتی دارد. این پژوهش تعریفی جامع ارائه داده و گونه‌شناسی جدیدی از سیاست‌های صنعتی بر اساس جهت‌گیری و حوزه مداخله معرفی می‌کند. همچنین، چارچوبی مبتنی بر حسابداری رشد پیشنهاد می‌دهد که نشان‌دهنده تحول سیاست‌های صنعتی از مداخلات سنتی بازار محصول به اصلاح بازار عوامل تولید و در نهایت، ساخت نهادها و شبکه‌های استراتژیک است.

کدهای فربیکار

یک آزمایش کوچک اما هشداردهنده، زنگ خطر را به صدا درآورد. در سال ۲۰۲۳، پژوهشگران شرکت آپولو ریسرچ مدل GPT-4 را به چالش کشیدند. وظیفه این مدل، مدیریت یک شرکت خیالی در بازار سهام بود، با یک قید مهم؛ تحت هیچ شرایطی نباید به فعالیت‌های غیرقانونی دست بزند. اما وقتی فشار مالی بر شرکت خیالی شدت گرفت و یکی از پژوهشگران در نقش یک معامله‌گر داخلی ظاهر شد، GPT-4 تصمیم گرفت اطلاعات محرمانه درباره یک ادغام بزرگ را مخفی نگه دارد. ماریوس هوببهان، رئیس آپولو، این واکنش را «حیرت‌انگیز» خواند! و بیراه هم نمی‌گفت.

تراژدی خرس‌ها

گرم‌تر شدن قطب شمال، یک انقلاب عظیم در پیش دارد. با عقب‌نشینی یخ‌ها، مسیرهای کشتیرانی کوتاه‌تر و سریع‌تر از همیشه می‌شوند. این تغییرات نه تنها دسترسی به منابع طبیعی و معدنی را راحت‌تر می‌کند، بلکه در زمانه‌ای که دنیا به شدت به منابع دست‌نخورده قطب شمال نیاز دارد، فرصتی بی‌نظیر برای استخراج این ذخایر فراهم می‌آید. این تحولات می‌توانند معادلات تجارت، انرژی و حتی قدرت‌های ژئوپلیتیک را به کلی دگرگون سازند.

کوره‌های خاموش

صنعت فولاد بریتانیا، که زمانی مظهر شکوه و قدرت صنعتی این کشور بود، امروز به نمادی از ضعف ساختاری و تصمیم‌گیری‌های عجولانه بدل شده است. این کشور در آستانه تبدیل شدن به تنها عضو گروه ۷ قرار دارد که توانایی تولید فولاد اولیه را از دست می‌دهد؛ مساله‌ای که پیامدهای آن فراتر از اقتصاد، به حوزه امنیت ملی نیز کشیده می‌شود. اکنون دولت بریتانیا در یک دوراهی سرنوشت‌ساز ایستاده است: یا باید با واقعیات رقابت جهانی مواجه شود و مسیر احیا را در پیش گیرد، یا در حسرت گذشته، هزینه‌های مالی و راهبردی بیشتری را متحمل شود.

چگونه توسعه صنعت فولاد، آینده ویتنام را دگرگون ساخت؟

انقلاب فولادی

رشد چشمگیر صنعت فولاد ویتنام، نتیجه ترکیبی از سیاست‌های دولتی هوشمندانه، سرمایه‌گذاری‌های کلان بنگاه‌های بزرگ و تقاضای فزاینده داخلی و بین‌المللی است.بنگاه‌های بزرگ فولادساز ویتنام، با ترکیب فناوری پیشرفته، مدیریت ناب و استراتژی‌های تهاجمی، الگویی برای سایر کشورهای در حال توسعه ارائه داده‌اند.

نوآوری در فرآوری

فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و داده‌های کلان، می‌توانند با بهبود فرآیندهای استخراج، افزایش دقت در پیش‌بینی نیازهای بازار و کاهش هزینه‌ها، عملکرد و بهره‌وری صنایع معدنی را به طور چشمگیری افزایش دهند. استفاده از این فناوری‌ها در مدیریت منابع، کاهش هدررفت انرژی، بهبود ایمنی و ارتقای کیفیت محصولات، می‌تواند موجب کاهش زمان و هزینه‌های تولید شود و رقابت‌پذیری این صنایع را در بازارهای جهانی افزایش دهد.

فرسودگی خاموش

حتی در هیاهوی تورم و تلاطم‌های ارزی، شاید کمتر کسی به این فکر کند که موتور تولید ایران، آهسته اما پیوسته در حال خاموش شدن است. پشت این خاموشی، عددهایی نهفته که به ظاهر خشک‌اند، اما در دل خود، روایتی تلخ از افول تدریجی زیرساخت‌های تولیدی کشور دارند؛ روایت فرسودگی بی‌صدا. گزارش پیش‌رو بر پایه داده‌های رسمی بانک مرکزی، روند افول سرمایه‌گذاری را از منظر کمّی و کیفی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه یکی از اصلی‌ترین متغیرهای تولید، در حال فرسایش مزمن است.

چرا بنگاه‌های بزرگ در خط مقدم گذار انرژی و توسعه منطقه‌ای قرار گرفتند؟

بازیگران چندبُعدی

در جهانی که بحران‌های اقلیمی، کمبود منابع و اختلال در زنجیره تأمین به وضعیتی پایدار تبدیل شده‌اند، بنگاه‌های بزرگ دیگر نمی‌توانند صرفاً به مزیت‌های رقابتی سنتی تکیه کنند. شرکت‌هایی چون تاتا، شل و فولاد مبارکه با ورود به عرصه‌هایی چون انرژی پاک، منابع آبی و زیرساخت‌های لجستیکی، نقش‌آفرینی تازه‌ای را آغاز کرده‌اند. این گزارش روایتی است از گذار مسئولیت اجتماعی به استراتژی توسعه؛ تغییری که مرز بقا و افول را در قرن بیست‌ویکم از نو ترسیم کرده است.

تولد یک افسانه؛ وقتی سفارش‌های پنتاگون از جنگ خبر می‌دهند!

شاخص پیتزا

در عصر دیجیتال، شاخص پیتزا از یک مشاهده محلی به یک پدیده جهانی تبدیل شده است. کاربران X و دیگر پلتفرم‌ها با اشتیاق داده‌های سفارش پیتزا را با رویدادهای ژئوپلیتیک مرتبط می‌کنند. در ژوئن ۲۰۲۵، وقتی یک حساب کاربری در شبکه X از «ترافیک بی‌سابقه» سفارش‌ها خبر داد، این پست هزاران بار بازنشر شد و به گمانه‌زنی‌ها درباره حملات قریب‌الوقوع آمریکا به ایران دامن زد. این نظریه نشان‌دهنده قدرت شبکه‌های اجتماعی در شکل‌دهی به روایت‌های ژئوپلیتیک است.

آیا زغال‌سنگ می‌تواند راه‌حلی برای ناترازی انرژی ایران باشد؟

فرصت مغفول در بحران سوخت

زغال‌سنگ، به‌رغم تمامی مخالفت‌ها، همچنان ستون مهمی در تأمین انرژی جهانی است. با توجه به بحران ناترازی انرژی، وابستگی به واردات و ظرفیت‌های مغفول‌مانده داخلی، توجه به صنعت زغال‌سنگ ضرورتی استراتژیک برای ایران است. این منبع ارزان، قابل ذخیره و بومی، می‌تواند نقش مهمی در کاهش فشار بر گاز، تأمین انرژی پایدار، جلوگیری از خروج ارز و توسعه منطقه‌ای ایفا کند. بی‌توجهی به آن، نه‌تنها موجب تضعیف امنیت انرژی کشور می‌شود، بلکه فرصت‌های اشتغال، سرمایه‌گذاری و خودکفایی صنعتی را نیز از بین می‌برد.

آیا ساختار فعلی پاسخگوی الزامات توسعه پایدار در صنایع معدنی هست؟

جراحی نهادی

برای توسعه پایدار صنایع معدنی، تفکیک ساختاری میان معادن و صنایع وابسته ضروری است؛ چرا که هرکدام ویژگی‌های مکانی و زیست‌محیطی متفاوتی دارند. تجربه کشورهایی مانند استرالیا نشان می‌دهد که با تدوین پروتکل‌های ملی، نهادینه‌سازی نقش کارشناسان محیط‌زیست و بهره‌گیری از فناوری‌های مدیریت آب، می‌توان میان بهره‌برداری اقتصادی و حفاظت زیست‌محیطی تعادل ایجاد کرد. ایران نیز برای دستیابی به چنین تعادلی، نیازمند اصلاح ساختارها و رویکردهاست.

حکمرانی مؤثر در حوزه محیط‌زیست، چگونه ممکن می‌شود؟

تورم قوانین

مدیریت محیط‌زیست و صنعت معدن در ایران گرفتار بحران ساختاری، قوانین منسوخ، و سازمان‌های موازی است. تداخل نهادی، انباشت قوانین متناقض، و اجرای ناقص، کارآیی را مختل کرده‌اند. تدوین قانون جامع، ادغام نهادها، و نوسازی ساختار نظارتی ضروری است. باید با بهره‌گیری از علم روز، تکنولوژی مدرن و مشارکت ذی‌نفعان، رویکردی هوشمند، فعال و متعادل میان توسعه و حفاظت اتخاذ کرد؛ وگرنه ادامه مسیر کنونی، کشور را در باتلاق تخریب و بی‌نظمی فرو می‌برد.

قمار در توفان

با پیروزی دوباره ریاست‌جمهوری آمریکا، شرکت‌های بزرگی مانند استلانتیس، مرک و بری‌کالبو امیدوار بودند سیاست‌های «اول آمریکا» زمینه‌ساز بازگشت سرمایه و تولید به خاک آمریکا شود. اما چند ماه بعد، واقعیت خلاف آن را ثابت کرد: وعده‌ها عملی نشد، هزینه‌ها بالا رفت و بازار سهام نیز به این سرمایه‌گذاری‌ها پاداش نداد. این گزارش دلایل شکست این رویا را از دریچه تجربه سه شرکت بزرگ بررسی می‌کند.

رقابت در مرز نهایی

اقیانوس آرام، که زمانی نماد آرامش بود، اکنون به میدان نبرد قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. آمریکا و چین، مانند دو غول در حال کشمکش، هر کدام به دنبال تسلط بر این گنجینه زیرآبی هستند. چین با توافق‌های استراتژیک، پیش می‌تازد و آمریکا با دستورات اجرایی و فشارهای سیاسی سعی در جبران دارد. اما کشورهای دیگر، از جمله استرالیا و آلمان، خواستار بازی با قوانین مشترک هستند. در نهایت اما یک چیز روشن است: با هر موجی که در این آب‌ها به پا می‌شود، تنش‌های ژئوپلیتیک و زیست‌محیطی نیز بالا می‌گیرند.

شمشیر دولبه

در سال‌های اخیر، زمزمه‌های «جهان بدون دلار» بلندتر شده‌اند؛ از تلاش کشورهای بریکس برای راه‌اندازی ارز مشترک تا توافق‌های دوجانبه با یوآن، روبل یا روپیه. اگرچه دلار همچنان ستون فقرات نظام مالی جهان است، اما تنش‌های ژئوپلیتیک، تحریم‌های اقتصادی و رشد قدرت‌های نوظهور باعث شده کشورها به دنبال کاهش وابستگی خود به آن باشند. آینده بدون دلار شاید نزدیک نباشد، اما مسیر «چندقطبی‌سازی مالی» جهان آغاز شده است.

چگونه یک آهن‌ربای کوچک، در قلب منازعه جهانی منابع قرار گرفت؟

بازیگر ناپیدا

چین بیش از ۹۰ درصد از فرآوری فلزات کمیاب جهان را در اختیار دارد و حدود ۹۲ درصد از آهن‌رباهای مبتنی بر این فلزات را تولید می‌کند. این آهن‌رباها، به‌ویژه نوع NdFeB، در موتورخودروهای برقی، توربین‌های بادی، تجهیزات پزشکی و سامانه‌های هدایت موشکی کاربرد دارند. با اعمال محدودیت‌های صادراتی، چین نشان داد که چگونه می‌تواند از این موقعیت برای اهداف ژئوپلیتیک استفاده کند.

قفل فلز آینده

تحلیل آژانس Benchmark Minerals نشان می‌دهد که اگر تمام معادن مس، از جمله رزولوشن و تویین متالز در برنامه‌های ایالات متحده توسعه یابند، تقریباً ۲ میلیون تن به عرضه سالانه مس اضافه خواهد شد که معادل یک‌دهم تولید جهانی است.طبق گزارشی که مؤسسه S&P Global در ماه ژوئن منتشر کرد، در ایالات متحده صدور مجوز جدید برای معدن به طور متوسط ۲۹ سال طول می‌کشد که طولانی‌ترین زمان صدور مجوز بعد از کشور زامبیا است.

نشانه‌های نگران‌کننده

تحولات اقتصادی ماه‌های اخیر در ایران، به ویژه در سه ماهه پایانی سال ۱۴۰۳، تصویری نگران‌کننده از وضعیت کسب‌وکارها مخصوصاً صنایع معدنی و وابسته به معدن ارائه می‌دهد.