به گزارش ایراسین، زاینده رود تشنه است و کارون عصیان کرده است، گویا طبیعت هم حالا به مدیریت نادرست آب اعتراض دارد. قرار بود کارون به داد زاینده رود برسد، همان روزهایی که رگ گردن مخالفان این طرح برجسته شد که کارون، آبی برای زاینده رود ندارد و حالا اینقدر سرریز کرده که ۱۲ روستا را بلعیده است.
کمتر از دو دهه پیش بهشت‌آباد یکی از طرح هایی بود که برای انتقال آب از سرشاخه های کارون به فلات مرکزی ایران مطرح شد. اما مخالفان این طرح در استان خوزستان، پیشروی آب شور دریا و نابودی نخلستان های خرمشهر و آبادان و خشک شدن کارون را دلیل مخالفت خود با طرح انتقال آب رودخانه بهشت آباد به فلات مرکزی مطرح کردند، حمید چیت چیان، وزیر نیرو در آن زمان در جلسه شورای اداری استان اصفهان گفته بود: «در گذشته آورد کارون بزرگ ۳۱ میلیارد متر مکعب بوده است، اما در سالیان اخیر به ۹ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است و با اجرای تونل بهشت آباد این میزان باز هم کمتر خواهد شد. وی با بیان اینکه مدیریت مصرف بهترین راه چاره است تاکید کرده بود که اختصاص طرح های دیگر برای انتقال آب از کارون امکان پذیر نیست. اما آیا دلایلی که برای مخالفت با اجرای این طرح مطرح می شد، کارشناسی بود»؟
پیشروی آب شور دریا
رودخانه اروندرود از به هم پیوستن ۳ رودخانه کارون، دجله و فرات تشکیل شده است که به گفته لطف الله ضیایی، کارشناس آب، در گذشته رودخانه های دجله و فرات با ۱۵۰ میلیارد متر مکعب آب در سال و دبی چند هزار متر مکعب در ثانیه جبهه ای از آب شیرین را روانه اروند رود می کردند که مانع پیشروی آب شور دریا می شد. اما در سال های اخیر کشورهای ترکیه، عراق و سوریه با ساختن چندین سد مخزنی بزرگ جلوی ورود آب شیرین به اروند رود را گرفته اند و در نتیجه نبود آب کافی در اروندرود آب شور دریا به سمت خشکی پیشروی کرده است.
وی ادامه می دهد: ساخت این چند سد حجم آب اروند رود را ۱۲۳ میلیارد متر مکعب در سال کاهش داده است و این کاهش عظیم حجم آب ورودی به اروندرود علت اصلی پیشروی آب شور دریا به طرف نخلستان های خرمشهر و آبادان است.
این کارشناس آب می افزاید: متأسفانه هم میهنان ما در خوزستان به جای محکوم کردن ترکیه و درخواست از مسئولین برای شکایت به مجامع بین المللی، انتقال آب به زاینده‌رود را علت این پدیده تصور کرده اند و دست ترکیه باز گذاشته شده است تا پروژه دیگری به نام گاپ را که با ساخت سدهای جدید بر روی رود فرات از آب این رودخانه برای زیر کشت بردن یک میلیون و شصت هزار هکتار اراضی، علاوه بر طرح های قبلی، برداشته می شود به اجرا درآورد.
خشک شدن کارون در آن زمان از نگرانی های جدی بود که از طرف مخالفان طرح بهشت آباد مطرح شد. لطف الله ضیائی در این مورد می گوید: آمار مستند سازمان آب و برق خوزستان و وزارت نیرو نشان می دهد که کارون آب مازاد بر مصارف و نیاز محیط زیست دارد. مطابق مطالعات وزارت نیرو (بهان سد ـ ۱۳۹۱) میانگین ۴۱ ساله آب خروجی از حوضه کارون در خرمشهر ۶/۱۲ میلیارد متر مکعب در سال بوده و میانگین حجم آب مازاد بر مصارف در دوره ۵ ساله ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ که دوره خشکسالی است بالغ بر ۹۲۸۸ میلیون متر مکعب بوده است. این رقم با احتساب حجم مصرف نشده ذخیره سدهای حوضه دز ـ کارون در پایان سال آبی و حجم خروجی از ایستگاه اهواز پس از کسر ۴۷۰۰ میلیون متر مکعب مصارف پائین دست و نیاز زیست محیطی به دست آمده است و در نتیجه بنابر آمار مستند، حوضه دز ـ کارون با کمبود آب رو به رو نیست.
از نظر وی، ذخیره کردن آب در پشت سدها با هدف به حداکثر رساندن تولید برق دلیل کم شدن آب کارون نسبت به سال های گذشته است. اما باید توجه داشت تأمین مصارف و نیازهای زیست محیطی باید ملاک داوری باشد. در واقع سدهای کارون با رویکرد به حداکثر رساندن تولید برق مدیریت می شود و این نوع مدیریت مستلزم تلاش برای پر نگه داشتن سدها از یکسو و منطبق نبودن خروجی سدها با نیازهای پائین دست به آب است و نتیجه این رویکرد چند میلیارد مترمکعب ذخیره آب در مخازن سدها و از طرفی گلایه مردم از کمی آب کارون است.
این کارشناس آب می افزاید: سیلاب ها به طور کامل قابل ذخیره نخواهد بود و از آب بهره برداری بهینه نمی شود. برای کشوری که آب کمیاب است به بهای کاهش محدود بازده تولید برق، باید بهره برداری هر چه موثرتر از آب مبنای عمل باشد.
بماند که با وجود تمام مخالفت ها که با طرح انتقال آب شد، اما بهشت آباد هم طرحی نبود که موافقان زیادی داشته باشد، چرا که بسیاری از کارشناسان آب معتتقدند که حتی طرح انتقال آب از کارون هم نمی تواند دردی را از زاینده رود درمان کند، به گفته رییس کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان، اگر امید دارید که با افتتاح بهشت آباد آب در زاینده رود جاری شود این امید باطلی است، زیرا احیای زاینده رود از طریق میزان آب انتقالی از بهشت آباد امکانپذیر نیست.
مهدی بصیری ادامه می دهد: پروژه بهشت آباد از سال ۱۳۸۰ مطرح شد و مورد تاکید مقام معظم رهبری نیز قرار گرفت و قرار شد که یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب به اصفهان برساند.
وی می افزاید: پس از مدتی سهم یک میلیارد و ۲۰۰ میلیونی به ۸۰۰ میلیون و بعد از آن، به ۵۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت، اما با ورود وزارت نیرو به این پروژه این وزارتخانه شروع به سهم دادن به سایر استان ها کرد و امروز تونلی که قرار بوده یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب به اصفهان آب رسانی کند تبدیل به لوله شد و پس از آن هم به دلایل مختلف بلاتکلیف ماند.
به گفته رئیس کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان، امروز در خصوص پروژه بهشت آباد تصمیمات جالبی اتخاذ شده است و ۲۴۸ میلیون مترمکعب آب به یزد خواهد رفت آن هم برای شرب، اما مگر یزدی ها چه میزان آب شرب مصرف دارند، ۱۸۰ میلیون مترمکعب نیز برای کرمان در نظر گرفته شده است و در آخر هم ۱۵۲ میلیون مترمکعب به اصفهان داده اند، که البته این میزان آورد آب به درد اصفهان نمی خورد.
جنگ آب
هنوز یادمان نرفته که در پس کارشناسی کارشناسان مسئولان هم وعده های ریز و درشت زیادی برای آب اصفهان دادند، از جمله کسانی که وعده هایش هیچوقت به سرانجام نرسید، زرگرپور استاندار اسبق بود، گزینه ای که نتوانست جنگ آب را پایان دهد و وعده هایش تنها سراب وعده های آب بود. رسول زرگرپور نامی که در میان چهره‌های سیاسی استان اصفهان چندان شناخته شده نبود و اصفهانی ها تنها می‌دانستند که او بومی شهر خودشان است و مدتی سمت معاونت عمرانی وزارت کشور را در دوران «عبدالله نوری» و سپس معاونت آب وزارت نیرو را بر عهده داشت.
زرگرپورگویا درپس اختلافات سیاسی برای ازبین بردن جنگ آب انتخاب شد. چرا که دردولت اصلاحات بیشتر اصلاح‌طلبان اصفهان از دوران مدیریت او خاطراتی خوش در ذهن داشتند. بنابراین لقب استاندار اصفهان را زرگرپور گرفت لقبی که مدال افتخارات برنامه های خوب او در زمینه حوضه های آبی را بر سینه او می زد.
رسول زرگرپور طی سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ و نیز ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷، در سمت معاون امور آب در وزارت نیرو فعالیت می کرد و همین باعث شده بود که گرچه حافظه خیلی ها به تاریخ آمدن مردِ آرامِ اصفهانی یاری ندهد، اما اینقدر شعارهای استاندار در زمینه برگرداندن آب به زاینده رود پر طمطراق بود که هیچکس یادش نمی رود استانداردرآن زمان چه طرح ها و ایده هایی داشت و همه باور کرده بودند که اصفهان دیگر بدون آب باقی نمی ماند. اما این شعارها بعد از چندی که زرگرپور بر کرسی بالاترین مقام استان نشست کمرنگ شد و نتوانست آب رفته را به جوی خشک و تفتیده زاینده‌رود باز آورد و از آنهمه امیدواری، تنها گلایه ها و ناله های او بود که بر صدر خبرهای خبرگزاری ها نشست. راهکارهای ضد و نقیض استاندار اصفهان از همان ابتدا مشخص بود؛ راهکاری که برخلاف ایده های قبلی او حکم می کرد چرا که زرگرپوری که تا قبل از این دولت قبل را به خاطر طرح های غیر کارشناسی انتقال آب از بختیاری به اصفهان زیر سوال برده بود و اعتراف کرده بود که با پنهان کاری و زمینه چینی، درصدد به دام انداختن رئیس جمهور احمدی نژاد بوده است در نخستین سفر کاری خود، در ۱۴ مهرماه سال ۹۲ ضمن ورود بدون اجازه و هماهنگی وارد منطقه کوهرنگ بختیاری در استان همسایه شد و به مدت ۹ ساعت به بازدید از طرح تونل سوم کوهرنگ برای انتقال آب سرشاخه های کارون به اصفهان و سد در حال احداث و تاسیسات جانبی آن پرداخت.
انتقال آب سمیرم به رفسنجان در آذرماه سال بعد از به کرسی نشستن مرد خاکستری پوش مطرح شد و ایده ای بود که تمامی شعارهای استاندار اصفهان را نقش برآب می کرد. چرا که موضوع آب و انتقال حوزه به حوزه در حالی در آن زمان مطرح شد که هنوز در اصفهان روزهای اوج بحران را پشت سر می گذاشت و زایندرود ترک خورده از خشکسالی دل هر رهگذری را به درد می آورد و این بار سمیرم یکی از شهرستان های جنوبی استان اصفهان را تحت تاثیر خود قرار می داد. بر اساس اسناد قرارداد انتقال آب از سمیرم به رفسنجان مربوط به سال های بسیار دوری بود که منطقه سمیرم و حتی اصفهان مشکلی به اسم بحران آب را با تمام وجود خود احساس نکرده بود و شرایط با وضعیت فعلی بسیار تفاوت داشت طراحی شد و ۲۰ سال قبل تخصیص گرفتند تا آب مازاد سمیرم را در حالی که حوزه های مجاور نظیر چهارمحال و اصفهان به آن نیازی نداشتند، به دشت کرمان منتقل شود، اما امروز در شرایطی این مصوبه یا قرارداد مجوز اجرایی شدن گرفته بود که اصفهان در تب خشکسالی چند ساله می سوخت و اوضاع باغات و زراعت شهرستان سمیرم وضعیت خوبی نداشت.
در آن زمان استاندار موضع اعتراض گونه ای در این مورد داشت و در گفتگو با خبرگزاری مهر عنوان کرد:« به عنوان کسی که دو دوره معاون وزارت نیرو بوده‌ام با صراحت می‌گویم که تصمیم در خصوص انتقال آب سمیرم به رفسنجان اعتبار ندارد؛ البته این ماجرا به ۱۸ سال پیش برمی‌گردد. در آن زمان این طرح مطرح شد، اما به دلایلی به اجرا نرسید و اکنون نیز من به دنبال دلایلی هستم که به مسئولان وزارت نیرو اعلام کنم این طرح تصمیم درستی نیست و بی‌اعتبار است. بخش زیادی از آب سولگان در سمیرم قرار است انتقال یابد و این موضوع در حالی اتفاق می‌افتد که حق‌آبه‌داران اصفهان از بی‌آبی رنج می‌برند و بنابراین هر اتفاقی که قرار است در مورد آب بیفتد باید با هماهنگی مسئولان اصفهان باشد. اگر فرض کنیم که این تخصیص‌ها اعتبار داشته باشد تا زمانی که اصفهان موافق نباشد نمی‌توان این موضوع را به سرانجام رساند چون به هیچ وجه منطقی نیست و به همین سبب بنده نامه‌ای ۱۲ ماده‌ای در ۱۲ دلیل به وزیر نیرو ارسال کرده‌ام، مبنی بر اینکه این طرح با توجه به مشکلات آبی که در اصفهان وجود دارد با هیچ منطق درستی سازگاری ندارد؛ فعلاً هم این طرح مسکوت مانده و وزارت نیرو به شرکتی که قصد اجرای این طرح را داشته اعلام کرده که دست نگه دارد.
رودخانه فصلی
اما مشکلات زاینده رود با مسکوت ماندن این ماجرا به قوت خود باقی ماند چرا که رودخانه زاینده رود همچنان به رودخانه فصلی تبدیل شد که هر بار فقط برای کشت کشاورزان باز می شد و پس از آن باز هم ناامیدی بود که گریبان رودخانه را می گرفت، ناامیدی که در پس هر باز شدن رودخانه به مدت چند هفته دوباره قلب اصفهانی هایی که زندگیشان به رودخانه وابسته است را به درد می آورد و مظهری که باید آب شرب ۵ میلیون نفر از مردم اصفهان را تامین می کرد باز به آب باریکه تبدیل می شد.
در این میان میزان بارندگی ها هم بر مشکلات اضافه می کرد، مساله ای که بحران زاینده رود را تشدید کرد تا جایی که استاندار در ۳۱ مردادماه سال ۹۴ در گفتگو با ایمنا به صراحت از مردم عذرخواهی کرد و گفت با شرایط موجود نمی شود زاینده رود را نگه داشت. این در شرایطی بود که او تا قبل از این برنامه های زیادی را برای زنده نگه داشتن زاینده رود مطرح کرده بود. سه مساله ای که تا همین روزها هم همچنان تکرار می شود: «سه موضوع در مقوله آب برای ما مهم است؛ یک اینکه حوضه آبریز یکپارچه باشد و مدیریت شود که گام بزرگی بود؛ دوم اینکه هر کسی مسئول است باید در این مورد پاسخگو باشد و سوم اینکه هیچ تصمیم آبی نمی‌گیریم مگر اینکه ذی‌نفعان و حقابه‌داران که همان کشاورزان هستند در این مقوله دخیل باشند».
اجرای طرح ۹ ماده ای احیای حوضه ی آبریز زاینده رود در ۲۸ آبان ماه از برنامه های دیگر استاندار برای بازیابی زاینده رود بود. در جلسه ی ۵ ساعته ی دکتر رسول زرگرپور و دکتر رحیم میدانی در خصوص تسریع در اجرای طرح ۹ ماده ای احیای حوضه ی آبریز زاینده رود، صندوق پرداخت خسارت کشاورزان، سد بهشت آباد، سامانه دوم آبرسانی به اصفهان بزرگ و پساب روستاهای حاشیه زاینده رود و طرح تعادل بخشی آبهای زیر زمینی بحث و تبادل نظر گردید. زرگرپور در این تاریخ هم با تاکید بر اینکه در حال حاضر شرایط ایده آل برای اتمام عملیات اجرایی این طرح وجود دارد، گفته بود: حق آبه ها به صورت عدد و رقم ارائه شده است و در لایه ی اول نیز به اجرا در آمده است و باید در لایه های بعدی نیز در نظر گرفته شود و مردم اصفهان اجرای کامل طرح ۹ ماده ای را در راستای توقف کامل برداشت های غیر مجاز تلقی می کنند.
ولی این طرح هم آبی بر آتش سوزان مشکلات زاینده رود نبود چرا که بریدن ناف صنعت از آب تازه و استفاده از پساب با بهره برداری درست از آب رودخانه در حالی مطرح شد که همچنان شایعه طرح انتقال آب به فولاد مبارکه بر سر زبان ها بود و نماینده مردم اهواز در ادعایی عجیب عنوان کرده بود که تونل جدیدی کشف کرده که آب از سرشاخه های کارون به فولاد مبارکه منتقل می شود البته این صحبت بی پایه و اساس بود. با این حال گفته می شود طرح انتقال آب از بالای سد چم آسمان به فولاد مبارکه دارای مصوبه ای در دولت گذشته بوده است.
گرچه مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان در واکنش به این شایعه و خط جدید انتقال آب به این مجموعه به فارس گفت: «بحث شایعه و صحت این موضوع مطرح نیست چرا که این خط لوله چیزی را در ارتباط با میزان برداشت آب از زاینده رود عوض نمی کند».
به گفته رسول زرگرپور هم پیش از این موضوع انتقال آب از پشت سد چم آسمان به فولاد در دولت گذشته مصوبه ای بوده تا تامین آب فولاد مبارکه از طریق این خط لوله با اطمینان انجام شود که ما این مصوبه را متوقف کرده ایم چرا که فولاد باید از پساب استفاده کند:«در حال حاضر فولاد مبارکه کار جمع آوری فاضلاب و تصفیه پساب ۶ شهر از منطقه لنجان را با سرمایه گذاری بالغ بر ۱۶۲ میلیارد تومان آغاز کرده تا بتواند از پساب این شهرها برای تامین آب مورد نیاز خود استفاده کند.
بهشتی که آباد می شود
با رفتن زرگرپور مهرعلیزاده استاندار سابق اصفهان طرح های آبی جدیدی را عنوان کرد. او در اظهار نظرهایش در برنامه شبکه استانی «زاینده رود- چالش‌ها و طرح‌های جدید» اظهار کرد: در مدتی که استاندار اصفهان بودم، ۷۰ درصد وقت من صرف حل مشکل زاینده رود شده است و در این مدت به پیمان خود با مردم عمل کرده‌ام.
مهرعلیزاده با تاکید بر اتخاذ راهی اصولی برای حل پایدار مشکل زاینده رود، در آن زمان افزود: تلاش خواهیم کرد آورد سد زاینده رود را با طرح‌های مختلف از قبیل سد تونل سوم کوهرنگ و طرح بهشت آباد در سطح ۱۲۰۰ میلیون متر مکعب حفظ شود.
وی در اظهار نظر دیگری به طرح جدید مدیریت استان اشاره کرد و اظهار کرد: اگر از مسیر سد چم آسمان تا نکو آباد در سمت راست و چپ رودخانه زاینده رود لوله ای تعبیه کنیم سهم حق آبه داران در سر دهانه‌ها توزیع می‌شود و اجازه برداشت‌های بی رویه داده نمی‌شود.
استاندارسابق اصفهان احیای زاینده را از مهمترین برنامه های دولت دانست وگفت: به رغم کاهش بارش هادرکشور وقرار گرفتن استان اصفهان درمنطقه کویری وخشک میزان ورودی آب زاینده رود در ۵۰ سال گذشته یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب بوده که امسال به کمتر از ۹۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است.
وی بر برنامه ریزی برای حفظ منابع آب و مدیریت قوی در زمینه مصرف آب و مدیریت مصرف دربخشهای صنعتی. کشاورزی و خانگی تاکید کرد و افزود: کار مطالعاتی طرح ملی تونل بهشت آباد در دست اجراست که با اجرای این طرح ملی ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به زاینده رود اضافه می شود.
این موضوع در دوران رضایی، استاندار کنونی اصفهان نیز پی گرفته شد، تا جایی که کمک بخش خصوصی هم اهرمی شد برای به بار نشستن بهشتی که قرار است اصفهان را از نابودی نجات دهد و فولاد مبارکه با کمک ۲۰ میلیارد تومانی برای کمک به تکمیل تونل کوهرنگ سوم توانسته بخشی از بار این مسئولیت را به دوش بگیرد.
گرچه به گفته معاون اول رئیس جمهور، مصوبات ۹ ماده ای بهترین برنامه برای احیای حوضه ی زاینده رود است، اما به هر حال اجرای طرح بهشت آباد و مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده رود و نیز عدم برداشت های غیر مجاز از این رودخانه از جمله مباحثی است که می تواند زاینده رود را از مرگ نجات دهد و نا امنی های بیشمار ناشی از خشکسالی و نبود آب شرب را به امنیتی پایدار تبدیل کند، گزینه ای که قرار است جنگ آب را نیز خاتمه دهد.
ارسال نظر